بررسی تراکم استخوانBone density test

پزشکان در موارد ذیل انجام تست تراکم استخوان را توصیه می کنند:

• تشخیص کاهش تراکم استخوانی قبل از شکستگی استخوان.
• تعیین احتمال شکستگی استخوان.
• تائید تشخیص پوکی استخوان در فردی که دچار شکستگی استخوان شده است.
• پیگیری درمان پوکی استخوان.

هر اندازه محتوای مواد معدنی استخوان ها بالاتر باشد، استخوان متراکم تر است. هر اندازه استخوان متراکم تر باشد قوی تر خواهد بود و احتمال شکستگی استخوان به طور عمومی کاهش خواهد داشت. تست تراکم استخوان متفاوت از اسکن استخوانی است. پیش از انجام اسکن استخوانی نیاز به تزریق وجود دارد و معمولاً به منظور تشخیص شکستگی ها، سرطان، عفونت ها و دیگر مشکلات استخوانی مورد استفاده قرار می گیرد. 

به طور کلی پوکی استخوان بیشتر در میان زنان بزرگسال شیوع دارد، با این حال احتمال بروز و پیشرفت پوکی استخوان در مردان نیز وجود دارد. صرف نظر از فاکتور های سن و جنس، پزشکان در موارد زیر توصیه به انجام تست تراکم استخوان می کنند: 

• کوتاه شدن قد. افرادی که کاهش قدی معادل 6/1 اینچ (4 سانتیمتر) داشته باشند احتمالاً دچار بهم فشردگی استخوان های ستون فقرات هستند. پوکی استخوان یکی از دلایل اصلی به وجود آمدن بهم فشردگی استخوانی می باشد.

• شکستگی در استخوان ها. زمانی اتفاق می افتد که استخوان ها ترد و شکننده تر از حالت عادی هستند  و بسیار ساده تر از حالت قابل انتظار می شکنند. این گونه شکستگی ها گاهی ممکن است با عطسه و یا سرفه قوی نیز اتفاق بیافتد.

• مصرف برخی داروها. استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی، مانند پردنیزون در فرایند بازسازی استخوان ها تداخل ایجاد می کنند و در نهایت منجر به پوکی استخوان می شوند.

• پیوند عضو. افرادی که جراحی پیوند عضو انجام می دهند یا پیوند مغز استخوان انجام داده اند بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند زیرا در برخی موارد داروهایی که به منظور جلوگیری از پس زدن پیوند مورد استفاده قرار می گیرند با فرایند دوباره سازی سلول های استخوانی تداخل ایجاد می کنند.

• افت سطح برخی هورمون ها. به غیر از افت طبیعی هورمون ها پس از دوران یائسگی، برخی از زنان در طی درمان برخی از سرطان ها افت سطح استروژن را تجربه می کنند. همچنین برخی درمان های سرطان پروستات در مردان سطح تستوسترون را کاهش می دهد. کاهش سطح این هورمون ها سبب ضعیف شدن استخوان ها می شود.

محدودیت ها

محدودیت های تست تراکم استخوان شامل موارد زیر می باشد:

• روش های متفاوت انجام تست. دستگاه مرکزی به اندازه گیری چگالی استخوانی ستون فقرات و استخوان های ران می پردازد. این روش دقیق تر و البته هزینه برتر از بررسی به وسیله دستگاه بررسی کننده استخوان های محیطی است که چگالی ساعد، انگشت و یا پاشنه پا را اندازه گیری میکند.  

• ممکن است تحت پوشش بیمه قرار نگیرد. بسیاری از بیمه ها ممکن است برنامه ای برای پرداخت هزینه های مربوط به تست چگالی استخوان نداشته باشند.

• علت تشخیص داده نشود. تست تراکم استخوان می تواند به وجود آمدن پوکی استخوان را تائید کند ولی دلیل به وجود آمدن آن مشخص نمی شود. برای یافتن علت پوکی استخوان بوجود آمده به بررسی های بیشتر پزشکی نیاز است.

انجام تست تراکم استخوان، ساده، سریع و بدون درد است. در حقیقت به هیچ آمادگی پیش از انجام تست نیاز نیست. در صورتی که اخیرا تست باریوم و یا تزریق مایع ایجاد کننده کنتراست به منظور انجام سی تی اسکن و یا تست های هسته انجام داده اید، حتماً پیش از تست تراکم استخوان پزشک خود را مطلع سازید. این گونه مواد ایجاد کننده کنتراست ممکن است با انجام صحیح تست چگالی استخوان تداخل ایجاد کنند.  

تست تراکم استخوان معمولاً بر روی استخوان هایی که به علت پوکی استخوان احتمال شکست آنها بیشتر است انجام می شود:

• استخوان های پایین ستون فقرات (Lumbar vertebrae).
• گردن باریک استخوان ران (Femur)، نزدیک مفصل ران.
• استخوان های جلوی بازو.

اگر تست چگالی استخوان در بیمارستان انجام می شود، احتمالاً استخوان های مرکزی مورد تست قرار می گیرند. در حالتی که شما بر روی یک صفحه مسطح دراز کشیده اید و یک بازوی مکانیکی از روی بدن شما عبور می کند. مقدار تشعشعی که بدن شما در معرض آن قرار می گیرد بسیار کمتر از مقداری است که در زمان تابش اشعه X به سینه دریافت می شود. زمان انجام تست معمولاً 10 دقیقه است.

دستگاه کوچک و متحرکی وجود دارد که می تواند چگالی استخوانی را در نقاط  دور و انتهایی اسکلت مانند انگشتان، مچ دست و پاشنه پا اندازه گیری کند. این وسیله معمولاً در داروخانه ها یافت می شود. تستی که بر استخوان محیطی صورت می گیرد به طور قابل توجهی ارزان تر از تست چگالی استخوان بر اسکلت مرکزی است.

به دلیل اینکه تراکم استخوانی در استخوان های نواحی مختلف بدن متفاوت است، تستی که از پاشنه پا گرفته می شود هیچگاه به اندازه تست انجام شده در ران و ستون فقرات دقیق نیست. به همین دلیل اگر تست پوکی استخوانی که بر استخوان های محیطی انجام شده است مثبت باشد، پزشک به منظور بررسی های بیشتر و تائید تشخیص پوکی استخوان احتمالاً انجام اسکن استخوانی را پیشنهاد می کند.

نتایج به دست آمده از وضعیت تراکم استخوانی با استفاده از دو معیار گزارش می شود: معیار T و معیار Z

معیار :T

معیار T تراکم استخوان شما را نسبت به تراکم استخوانی یک فرد سالم جوان که با جنسیت شما مطابقت دارد، نشان می دهد. معیار T عددی از واحد هایی است که به آنها انحراف از استاندارد گفته می شود و چگالی استخوانی شما بالاتر و یا پایین تر از میانگین آن قرار خواهد داشت:

معیار :Z

معیار Z عددی از انحراف استاندارد، بالاتر و یا پایین از مقدار مورد انتظار برای فردی در سن، جنس، وزن و اصلیت قومی و نژادی شما است. اگر عدد Z شما 2- و یا کمتر باشد احتمال می رود که عاملی غیر از افزایش سن سبب از دست رفتن بافت استخوانی باشد. اگر پزشک بتواند دلیل اصلی بروز مشکل را تشخیص دهد، با درمان مناسب سیر تحلیل بافت استخوانی می تواند بسیار کند شده و یا متوقف شود.