کولکتومیColectomy

کولکتومی می تواند برخی عوارض جدی را به همراه داشته باشد. احتمال بروز عوارض به سلامت عمومی بیمار، نوع کولکتومی انجام شده و روش مورد استفاده جراح در انجام این عمل بستگی دارد.

به‌ طور کلی، عوارض کولکتومی شامل موارد زیر می باشد:
•    خونریزی
•    پیدایش لخته‌ ‌خون در ساق‌ ها (ترومبوز ورید عمقی) و ریه‌ها (آمبولی ریه)
•    عفونت
•    آسیب به اندام‌های مجاور کولون مانند مثانه و روده‌ ‌کوچک
•    پارگی بخیه ‌هایی‌ که بخش‌ های باقیمانده دستگاه گوارش را به یکدیگر متصل می کنند

بعد ‌از انجام کولکتومی بیمار باید در بیمارستان بستری شود تا ترمیم دستگاه گوارش صورت گیرد. در طول این‌ مدت کادر درمان بیمارستان نیز وضعیت سلامتی بیمار و نشانه های عوارض جراحی را کنترل می کنند.  بر حسب شرایط و موقعیت بیمار، زمان بستری شدن بیمار در بیمارستان از چندین روز تا یک هفته متغیر است.

از کولکتومی برای درمان یا پیشگیری از برخی بیماری های روده بزرگ مانند موارد زیر استفاده می شود:

•    خونریزی غیر‌قابل کنترل. خونریزی شدید کولون ممکن ‌است برای برداشت بخش آسیب دیده کولون نیاز به جراحی داشته باشد.

•    انسداد روده. کولون مسدود شده، یک حالت اورژانسی تلقی می‌شود و برحسب وضعیت بیمار، ممکن ‌است برای رفع آن به کولکتومی کامل یا ناقص نیاز باشد.

•    سرطان کولون. در مرحله‌ اولیه‌ سرطان ها ممکن‌ است لازم باشد تنها بخش کوچکی از کولون در کولکتومی برداشته شود. در مراحل بعدی سرطان ممکن ‌است لازم باشد بخش های بیشتری از کولون برداشته شود.

•    بیماری کرون. در ‌صورتی‌ که مصرف دارو  به بیمار کمک نکند، برداشت بخش آسیب دیده کولون ممکن ‌است برای رفع نشانه‌ها و علایم بیمار به ‌طور موقت پیشنهاد گردد. همچنین در صورت مشاهده تغییرات پیش از سرطان در تست کونوسکوپی، کولکتومی می تواند یکی از گزینه های درمانی باشد.

•    کولیت اولسراتیو. درصورتی‌که مصرف دارو برای کنترل علایم و  نشانه‌های این بیماری مؤثر نباشد، ممکن ‌است پزشک انجام کولکتومی را پیشنهاد نماید. همچنین در صورت مشاهده تغییرات پیش از سرطان در تست کونوسکوپی، کولکتومی می تواند یکی از گزینه های درمانی باشد.

•    دیورتیکولیت. درصورتی‌که دیورتیکولیت بیمار عود کند یا بیمار دچار عوارض دیورتیکولیت‌ گردد، ممکن است عمل‌ جراحی برای برداشت قسمت مبتلای کولون توصیه شود.

•    جراحی پیشگیری. درصورتی ‌که به ‌علت تشکیل پلیپ‌ های متعدد پیش سرطانی در کولون، خطر ابتلای بیمار به سرطان کولون بالا باشد، برای پیشگیری از بروز سرطان در آینده ‌می‌توان کولکتومی کامل را برای این فرد انجام داد. ممکن ‌است برای افرادی که دارای سابقه ژنتیکی ابتلا به سرطان کولون هستند مانند پولیپوز آدنوماتوز فامیلی (familial adenomatosis polyposis) یا سندرم لینچ (Lynch syndrome) نیز انجام کولکتومی یک گزینه درمانی محسوب می شود.

در مورد گزینه ‌های درمان بیماری خود با پزشکتان مشورت کنید. در بعضی موقعیت ‌ها ممکن‌ است بتوان میان انواع مختلف اعمال جراحی کولکتومی، یک روش را انتخاب کرد. پزشکتان می‌تواند در مورد مضرات و مزایای هرکدام از این روش ها برای شما توضیح دهد.

در روزهای آمادگی برای جراحی کولون، پزشک ممکن است انجام اقدامات زیر را به بیمار توصیه کند:

•    قطع مصرف برخی داروها. مصرف برخی داروها سبب افزایش احتمال بروز عوارض ضمن جراحی می‌گردد و به این دلیل پیش‌ از جراحی، بیمار باید مصرف برخی داروها را قطع نماید.

•    ناشتا بودن برای عمل. پیش‌ از عمل ‌جراحی، برخی محدودیت های خاص برای ‌بیمار در نظر گرفته می شود. ممکن است از بیمار خواسته شود که در روز عمل چند ساعت پیش از عمل مصرف آب و غذا نداشته باشد.

•    نوشیدن یک محلول برای پاک سازی روده. پزشک ممکن است برای بیمار یک محلول مسهل تجویز کند تا در منزل آن را با آب مخلوط کرده و مصرف نماید. این محلول ظرف چند ساعت و طبق دستور پزشک مصرف می‌شود. محلول سبب ایجاد اسهال می‌شود و به تخلیه‌ کولون کمک می‌کند. همچنین ممکن‌ است پزشک تنقیه را نیز توصیه کند.

•    مصرف آنتی‌بیوتیک ها. در برخی موارد، ممکن است برای از بین بردن باکتری‌ های طبیعی موجود در کولون و کمک به پیشگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک‌ تجویز می‌شود.
 

آماده شدن برای کولکتومی همیشه امکان‌ پذیر نیست. به‌عنوان مثال، اگر به‌ علت انسداد روده یا پرفوراسیون روده (پارگی روده) به کولکتومی اورژانسی نیاز باشد، ممکن است فرصتی برای آماده‌ شدن بیمار وجود ندhشته باشد.
‌

برنامه برای زمان بستری شدن در بیمارستان

پس‌ از انجام کولکتومی، برحسب وضعیت موجود لازم است بیمار حداقل به مدت چند روز در بیمارستان بستری باشد.  باید ترتیبی اتخاذ شود که در این زمان یک شخص در منزل و محل کار مسئولیت ها و وظایف بیمار را انجام دهد.

در دوران نقاهت بعد ‌از عمل، در بیمارستان لازم است بیمار وسایل مورد نیاز خود را در اختیار داشته باشد، در بعضی بیمارستان ‌ها در این زمینه هم اقداماتی انجام شده و بسته‌ هایی در اختیار بیمار قـرار می‌گیرد که شامل موارد زیر است:
•    لباس و دم‌ پایی
•    وسایل بهداشتی از جمله مسواک و خمیر‌دندان یا در‌صورت‌ لزوم وسایل اصلاح
•    لباس راحت برای خانه
•    مواردی برای گذراندن وقت مثل کتاب، مجله یا وسایل بازی

در روز عمل، بیمار باید برای رفتن به اتاق عمل آماده شود.  فشارخون و تنفس بیمار چک خواهد شد و ممکن است تزریق وریدی آنتی‌بیوتیک برای وی انجام گیرد. سپس بیمار را به اتاق عمل برده و روی تخت قرار می‌دهند. در طول عمل از بیهوشی عمومی برای بیمار استفاده می شود. سپس تیم جراحی، عمل کولکتومی را آغاز می‌کند. عمل جراحی کولون می تواند به دو صورت زیر انجام گیرد:

•    کولکتومی باز. جراحی باز شامل ایجاد یک برش طولانی در ‌شکم برای دسترسی به کولون است. در این روش برای جدا کردن کولون از بافت اطراف آن و بریدن بخشی از کولون یا تمام کولون از ابزار خاصی استفاده می‌شود.

•    کولکتومی لاپاروسکوپیک. کولکتومی لاپاروسکوپیک (laparoscopic colectomy) که کولکتومی با حداقل تهاجم (minimally invasive colectomy) نیز نامیده می شود شامل ایجاد  چند برش کوچک در شکم است. جراح یک دوربین ویدیویی ظریف را از طریق برش و ابزار خاص جراحی وارد شکم بیمار می‌کند. جراح روی یک صفحه‌ی ویدیویی در اتاق‌ عمل پیشرفت کار آزادسازی کولون با این وسایل را از بافت اطراف مشاهده می‌کند. سپس کولون از طریق ایجاد برشی کوچک از شکم خارج می‌شود. این کار به جراح این امکان را می‌دهد تا عمل جراحی روی کولون را بیرون از شکم انجام دهد. وقتی ترمیم روی کولون انجام شد، جراح از راه برش، کولون را به درون حفره‌ شکم در محل اصلی خود قرار می دهد.

نوع عملی‌ که انجام می‌شود به‌ وضعیت بیمار و مهارت جراح وابسته است. با انجام کولکتومی لاپاروسکوپیک درد و مدت‌ زمان نقاهت بیمار کاهش می‌یابد. اما این نوع عمل برای تمام بیماران نمی تواند مناسب باشد. همچنین در‌ برخی موارد ممکن ‌است عمل‌ جراحی با لاپاروسکوپی انجام شود ولی به ‌علت شرایط موجود گروه‌ جراحی تصمیم بگیرد عمل را با روش باز ادامه دهد. وقتی کولون ترمیم یا برداشته شد جراح دو سر دستگاه گوارش را مجدداً به هم وصل می‌کند تا دفع مدفوع از بدن امکان پذیر باشد. برای این کار می توان روش های زیر را به کار برد:

•    وصل کردن مجدد بخش‌های باقیمانده کولون. در این روش جراح بخش‌های باقیمانده‌ کولون را به‌ هم بخیه‌ کرده و چیزی را به ‌وجود می‌آورد که آناستوموز (anastomosis) نامیده می‌شود و به ‌این‌ترتیب مدفوع مانند گذشته از بدن دفع می‌شود.

•    ارتباط دادن روده به منفذ ایجاد شده در شکم. ممکن‌ است جراح، کولون ‌یا روده‌ی‌کوچک را به منفذ ایجاد شده در شکم متصل کند، این موارد به ترتیب کولوستومی (‌colostomy) و ایلئوستومی (ileostomy) نامیده میشوند. این کار سبب می‌شود مواد دفعی از طریق این منفذ که استوما (stoma) نامیده می شود از بدن دفع گردد. درخارج استوما برای جمع‌آوری مدفوع یک کیسه قرار داده می شود. این کیسه ممکن‌ است دائمی یا موقتی باشد.

•    ارتباط ‌دادن روده کوچک به مقعد. بعد ‌از برداشتن کولون و رکتوم (پروکتوکولکتومی)، ممکن ‌است جراح از یک بخش روده‌ ‌کوچک برای ایجاد یک کیسه استفاده کرده و آن را به مقعد متصل نماید (آناستوموز ایلئوآنال). با این کار دفع مدفوع می تواند به طور طبیعی انجام گیرد اما ممکن است دفع مدفوع چندین بار در روز و به‌ صورت آبکی انجام ‌شود. به ‌عنوان بخشی‌ از این روش، ممکن ‌است بیمار ایلئوستومی موقتی شود.

پیش ‌از انجام عمل ‌جراحی پزشک در مورد این روش ها با بیمار صحبت خواهد کرد.

بعد ‌از کولکتومی

بعد ‌از اتمام عمل جراحی، تا زمان رفع اثرات بیهوشی، بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود. سپس تا زمان بهبودی کامل، بیمار را به ‌بخش منتقل می‌کنند. تا بازگشت کامل عملکرد طبیعی روده، بیمار در بیمارستان بستری خواهد بود. این زمان می تواند بین چند روز تا یک هفته متغیر باشد. در ابتدا ممکن است بیمار نتواند از غذای جامد استفاده کند. در ابتدا تغذیه مایع وریدی برای بیمار از راه ورید باز‌و انجام می‌ شود و سپس رژیم مایع صاف برای وی تجویز می‌گردد. به تدریج با بهبود وضعیت روده، بیمار در نهایت خواهد توانست از غذای جامد استفاده کند.

در صورتی ‌که در‌ جراحی از کولوستومی یا ایلئوستومی استفاده‌ شده باشد، آموزش‌های لازم برای مراقبت از استوما توسط پرستاران به بیمار داده خواهد شد و توضیحات لازم در خصوص نحوه‌‌ تعویض کیسه‌ استومی برای جمع‌آوری مدفوع در اختیار بیمار قرار خواهد گرفت.

بعد ‌از ترخیص از بیمارستان تا زمان بهبودی کامل بیمار باید در منزل حدوداً به ‌مدت دو هفته استراحت کند. بیمار ممکن ‌است در ابتدا احساس ضعف داشته باشد ولی در نهایت می تواند توان قبلی خود را داشته باشد. بیمار باید در مورد زمان بازگشت به کار  و فعالیت های عادی از پزشک خود سوال کند.