کاتتریزاسیون قلبیCardiac catheterization

از آنجاییکه اکثر فرایندها بر روی قلب و عروق خونی شما انجام می گیرد، کاتتریزاسیون قلبی یکسری خطرات به همراه دارد. البته عوارض شدید نادر هستند. خطرات کاتتریزاسیون قلبی عبارتند از:
• کبودی
• خونریزی
• حمله قلبی
• سکته
• آسیب به شریانی که کاتتر از طریق آن شریان وارد شده است که در چنین شرایطی نیاز به توجهات بیشتری خواهد بود (سودوآنوریسم)
• ریتم های نامنظم قلبی (آریتمی های قلبی)
• واکنش های آلرژیک به داروها یا رنگها
• پارگی بافت قلب یا عروق
• آسیب کلیوی
• عفونت
• لخته های خونی

چنانچه باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید این موضوع را پیش از انجام کاتتریزاسیون قلبی به پزشک خود اطلاع دهید.
 

کاتتریزاسیون قلبی به منظور بررسی وجود مشکل قلبی یا به عنوان قسمتی از فرایند درمان بیماری قلبی از قبل تشخیص داده شده، صورت می گیرد. چنانچه کاتتریزاسیون قلبی به عنوان تستی برای تشخیص بیماری قلبی باشد، پزشکتان می تواند:
•  محل تنگی یا انسداد را در عروق خونی که می تواند منجر به درد قفسه سینه شود، تعیین کند. (آنژیوگرام)
• فشار و سطوح اکسیژن را در قسمت های مختلف قلب شما اندازه گیری کند. ( ارزیابی همودینامیک)
• عملکرد پمپاژ قلب شما را بررسی کند. (ونتریکولوگرام چپ یا راست)
• نمونه از بافت قلبی شما را بردارد. (بیوپسی)
• نارسایی های قلبی مربوط به زمان تولد را تشخیص دهد. (نارسایی های قلبی مادرزادی)
• مشکلات موجود در دریچه های قلبی را بررسی کند.

همچنین کاتتریزاسیون قلبی به عنوان بخشی از برخی فرایندهای درمان بیماری قلبی نیز استفاده می شود. این فرایندها عبارتند از:
• آنژیوپلاستی همراه با جایگذاری استنت یا بدون آن: آنژیوپلاستی شامل وارد کردن موقتی و بسط دادن یک بالون کوچک در محل انسداد رگ به منظور گشاد کردن عروق گرفته می باشد. معمولاً آنژیوپلاستی با جایگذاری حلقه فلزی کوچکی به نام استنت در درون عروق مسدود همراه می شود تا به باز نگه داشتن آن کمک کرده و احتمال تنگ شدن دوباره آن را کاهش دهد (رستنوسیس).

• بستن سوراخ های قلبی و ترمیم دیگر نارسایی های مادرزادی: برخی نارسایی های مادرزادی قلبی از جمله وجود سوراخ هایی در قلب می تواند با هدایت کاتتری به درون سوراخ به منظور بستن آن درمان شود؛ تقریباً شبیه به جایگذاری کلیدی در سوراخ است و بدین شکل دیگر نیازی به عمل قلب باز نخواهد بود. نواحی تنگ و مسدود عروق خونی مانند انسداد آئورت می تواند با یک بالون باز شود. معمولاً بعد از آن  یک استنت جایگذاری می شود تا عروق خونی را باز نگهدارد.

• ترمیم یا تعویض درچه های قلبی: برخی مواقع پزشکان می توانند دریچه های تنگ قلبی یا تراوشات موجود در آنها را با استفاده از کاتتریزاسیون قلبی ترمیم یا تعویض کنند.  گاهی اوقات پزشکان از کاتتریزاسوین استفاده خواهند کرد تا ترواش درچه های جایگزین شده را تصحیح کنند.

• بالون والوپلاستی (ترمیم غیرجراحی دریچه های قلب): این فرایند می تواند دریچه های تنگ قلبی را بوسیله بالونی که در راس آن کاتتری قرار گرفته است باز کرده و قسمت هایی از دریچه قلبی را که دچار تنگی شده اند باد کند.

•  درمان آریتمی قلبی (ابلیشن): ابلیشن روشی است که برای درمان مشکلات ریتم قلب استفاده می شود.  انرژی فرکانس های رادیویی(گرما)، لیزر یا اکسید نیروژن (سرما) می تواند از طریق راس یک کاتاتر در ناحیه غیرنرمال قلبی اعمال شود. این کار به منظور تغییر مسیر سیگنال های الکتریکی یا تخریب نواحی ایجاد کننده نارسایی ریتمی قلب (آریتمی قلبی) انجام می گیرد.

• بستن بخشی از قلب به منظور پیشگیری از لخته های خونی: در کنار بستن سوراخ های درون قلب، کاتتریزاسیون قلبی می تواند برای بستن بخشی از حفره فوقانی قلب استفاده شود. این ناحیه از قلب تمایل به تشکیل لخته های خونی در طول ریتم های بی نظم قلبی دارد؛ از موارد آریتمی های قلبی می توان به فیبریلاسیون دهلیز قلب اشاره کرد. بستن آن جایگزینی برای دریافت داروهای رقیق کننده خون است.

معمولاً کاتتریزاسیون قلبی در بیمارستان انجام می شود. جهت انجام تست برخی آمادگی ها مورد نیاز دارد. برای آماده شدن جهت انجام تست:
• حداقل به مدت 6 ساعت قبل از تست چیزی نخورید و نیاشامید و یا مطابق درخواست پزشکتان عمل کنید. وجود غذا یا آشامیدنی در معده تان می تواند خطر عوارض ناشی از بیهوشی را افزایش دهد. چنانجه مجبورید برای دریافت داروهایتان مقدار کمی آب بنوشید از پزشک یا پرستار راهنمایی بگیرید. اگر مبتلا به دیابت هستید در مورد دستور مصرف داروهای دیابت و انسولین سوال کنید. معمولاً کمی پس از تست قادر خواهید بود چیزی خورده و یا بیاشامید.

• تمام داروها و یا مکمل های خود را در روز تست به همراه داشته باشید. بهتر است قوطی یا پاکت اصلی داروها یا مکمل ها را به همراه ببرید تا پزشک دوز دقیق دریافتی دارو را بداند.

• سعی کنید آرامش داشته باشید و خونسرد باشید. ممکن است افرادی که تحت کاتتریزاسیون قلبی قرار می گیرند دچار استرس و اضطراب شوند. به شما داروهایی به منظور کمک به آرام شدن داده خواهد شد. این امکان وجود دارد که تست نشان دهنده نیاز فوری شما به فرایندی مانند آنژیوپلاستی باشد، یا ممکن است دچار عوارض جانی ناشی از داروهای داده شده حین کاتتریزاسیون شوید. مضطرب بودن می تواند منجر به تپش قلب یا ضربان نامنظم قلبی شود که منتهی به پیچیده شدن فرایند می شود.

زمانیکه تحت بررسی برای عمل کاتتریزاسیون قرار می گیرید، فشار خون و ضربان قلب شما چک خواهد شد. از شما خواسته می شود تا برای خالی کردن مثانه به دستشویی بروید. از شما خواسته می شود دندان های مصنوعی خود را خارج کرده و زیورآلات به ویژه گردن بند را درآورده چراکه با تصویر قلب تداخل ایجاد می کنند. شما منتظر خواهید ماند تا زمان عمل فرابرسد. غالباً می توانید در این مدت کسی را کنار خود داشته باشید.
 

 حین کاتتریزاسیون قلبی
کاتتریزاسیون قلبی در یک اتاق مخصوص انجام می گیرد که امواج خاص X و دستگاه های تصویربرداری دارد که اتاق های عمل معمولی چنین تجهیزاتی را ندارند. معمولاً کاتتریزاسیون قلبی در حالی انجام می گیرد که شما هوشیار هستید ولی داروی آرامش بخش دریافت کرده اید. لاین IV را درون دست یا بازوی شما می کنند. همچنین الکترودهایی بر روی قفسه سینه شما تعبیه می شود تا حین عمل ضربان قلب شما را چک کند.

درست پیش از عمل، پرستار یا  تکنیسن موهای محل مورد نظر برای ورود کاتتر را می تراشد. پیش از آنکه کاتتر را وارد شریان شما کنند، یک شات بی حس کننده برای بی حس کردن محل مذکور دریافت خواهید کرد. ممکن است پیش از بی حسی محل، درد کوتاهی شبیه به سوزش حس کنید. پس از ایجاد بی حسی، کاتتر وارد خواهد شد. برش کوچکی، معمولاً در پا، ایجاد می شود تا دسترسی به شریان فراهم شود. یک غلاف پلاستیکی در برش قرار داده می شود تا امکان وارد کردن کاتتر برای پزشک فراهم شود. آنچه پس از آن اتفاق می افتد بستگی به دلیل انجام کاتتریزاسیون قلبی دارد. برخی از موارد معمول برای استفاده از کاتتریزاسیون قلبی عبارتند از:

• آنژیوگرافی قلبی: چنانچه این تست برای بررسی مسدودیت های درون شریانی منتهی شونده به قلب انجام می گیرد، یک رنگ از طریق کاتتر تزریق خواهد شد، و تصاویر اشعه X از شریان های قلبی گرفته خواهد شد. در آنژیوگرافی قلبی، معمولاً کاتتر ابتدا در کشاله ران یا مچ قرار داده می شود.

• کاتتریزاسیون راست قلب: این روش به بررسی فشار خون و جریان خون در قسمت راست قلب می پردازد. برای این روش ، کاتتر در رگی درون گردن یا کشاله ران وارد می شود. کاتتر گیرنده های مخصوصی درون خود دارد که جریان و فشار خون درون قلب را اندازه گیری می کند.

• بیوپسی قلب: چنانچه پزشکتان نمونه ای از بافت قلب را بردارد (بیوپسی)، معمولاً کاتتر در رگی درون گردن قرار داده می شود. یک کاتتر با نوکی کوچک شبیه به گیره برای برداشتن نمونه ای از بافت قلب شما استفاده می شود. زمانیکه این کاتتر استفاده می شود اندکی فشار را حس خواهید کرد .

• آنژیوپلاستی بالون، به همراه استنت یا بدون آن: این روش برای باز کردن شریانی مسدود یا تنگ در قلب یا نزدیک به آن انجام می گیرد. برای این فرایند کاتتر درون شریانی در کشاله ران وارد خواهد شد. یک کاتتر بلند و انعطاف پذیر درون شریان ها به سمت شریان تنگ و مسدود هدایت می شود. سپس، یک کاتتر بالونی از طریق یک کاتتر انعطاف پذیر هدایت شده و در ناحیه مسدود یا تنگ شروع به باد شدن می کند تا انسداد باز شود. در بسیاری از موارد پزشک یک حلقه فلزی به نام استنت در ناحیه مسدود جایگذاری می کند تا به حفظ باز بودن شریان کمک کند.

• ترمیم و درمان نارسایی قلبی: چنانچه پزشک بخواهد سوراخی در قلب را ببندد، به عنوان مثال در نارسایی دیواره بین دهلیزی یا سوراخ بودن دیواره دهلیزهای قلب (PFO)، کاتتر هم در شریان ها و هم در وریدهای کشاله ران و گردن وارد خواهد شد. سپس دستگاهی در قلب قرار داده می شود تا سوراخ موجود را بسته نگهدارد.

• بالون والوپلاستی (ترمیم غیرجراحی دریچه های قلب): این فرایند برای باز کردن دریچه های مسدود شده قلب انجام می گیرد. محل قرار گیری کاتتر بستگی به این دارد که کدام دریچه از قلب دچار مشکل شده است. کاتتر در طول دریچه کشیده شده و بعد بالون باد می شود تا دریچه راحتتر باز شود. ممکن است زمانیکه کاتتر وارد بدنتان می شود احساس فشار کنید اما نباید با درمان از طریق بالون احساس ناراحتی کنید.

• تعویض دریچه: این فرایند شبیه به بالون والوپلاستی است به جز اینکه دراین روش یک دریچه مصنوعی در قلب شما تعبیه می شود تا جایگزین دریچه تنگ یا نشت کننده شود.

• ابیلیشن قلبی: در این روش، کاتتر های متعددی در شریان ها و وریدهای کشاله ران یا گردن قرار داده می شود. لذا انرژی فرکانس های رادیویی می تواند در بخشی از قلب شما که منجر به ضربان های غیر طبیعی شده است هدایت شود.

اگرچه آرام بخش دریافت خواهید کرد، ولی در حین فرایند هوشیار هستید، بنابراین قادر خواهید بود که دستورالعمل ها را دنبال کنید. در حین فرایند از شما خواسته می شود که نفس عمیق بکشید، نفس خود را نگه دارید، سرفه کنید، ویا بازوهای خود را در حالتهای مختلفی قرار دهید. ممکن است که در برخی مواقع تخت شما شیب دار شود اما یک کمربند ایمنی روی شما بسته می شود تا شما را همواره روی تخت نگهدارد. درمان با کاتتر نباید درد داشته باشد، و شما متوجه حرکت آن در طول بدنتان نخواهید شد لذا در صورت بروز هر نوع ناراحتی و دردی، آن را با تیم مراقبت پزشکی تان درمیان بگذارید.

پس از کاتتریزاسیون قلبی
معمولاً چندین ساعت طول خواهد کشید تا پس از کاتتریزاسیون قلبی بهبودی حاصل شود. بعد از اینکه عمل شما به پایان رسید، شما به اتاق ریکاوری برده می شوید، جاییکه بیهوشی شما کاملاً از بین می رود. معمولاً این مرحله یک ساعت به طول می انجامد. غلاف پلاستیکی که در کشاله ران، گردن یا بازوی شما قرار داده شده بود خیلی زود پس از اتمام عمل برداشته می شود مگراینکه نیاز به ادامه درمان با داروهای رقیق کننده خون وجود داشته باشد.

پس از اینکه اتاق ریکاوری را ترک می کنید، به بخش معمول بیمارستان یا اتاق بیماران سرپایی می روید. بعد از اینکه کاتتر برداشته می شود، بایستی برای چندین ساعت دراز بکشید تا از خونریزی شدید جلوگیری شود و به شریان اجازه التیام داده شود. پس از عمل قادر خواهید بود چیزی خورده و یا بیاشامید. طول مدت بستری در بیمارستان بستگی به شرایط تان دارد. شما قادرید در همان روز کاتتریزاسیون به خانه بروید، یا ممکن است درصورتیکه نیاز به فرایند یا روش درمانی دیگری مانند آنژیوپلاستی و جایگذاری استنت باشد، شب را در بیمارستان بمانید. ممکن است این مدت زمان در برخی موارد طولانی تر نیز باشد.

چنانچه کاتتریزاسیون قلبی را به عنوان تست انجام داده اید، پزشک نتایج را برایتان توضیح خواهد داد. چنانچه آنژیوگرافی قلبی انجام داده اید، نتایج شما تعیین کننده نیازتان به آنژیوپلاستی، استنت و یا یک جراحی اصلی تر قلب باز به نام جراحی بایپس کرونر قلب می باشد. در برخی موارد، آنژیوگرافی شما نشان می دهد که آنژیوپلاستی می تواند درمان موثری برای باز کردن شریان تنگ شده باشد؛ چنانچه پزشکتان به این نتیجه گیری برسد، آنژیوپلاستی به تنهایی یا آنژیوپلاستی به همراه جایگذاری استنت را بلافاصله انجام می دهد تا نیازی به کاتتریزاسیون دیگری نداشته باشید. پزشکتان بایستی این احتمال را پیش از شروع عمل مطرح سازد.