پوکی استخوان (استئوپروز)Osteoporosis

عوامل خطر

برخی ازعواملی که احتمال بروز استئوپروز را افزایش می دهند قابل تغییر اما برخی دیگر غیرقابل تغییر هستند.

عوامل خطری که می توانید آن ها را تغییردهید

• دریافت پایین کلسیم: کمبود همیشگی کلسیم یک نقش اصلی در پیشرفت استئوپروز دارد. دریافت پایین کلسیم در کاهش چگالی استخوان، در از دست دادن زودرس بافت استخوانی و افزایش خطر شکستگی نقش دارد.

• مصرف تنباکو: نقش اصلی تنباکو در استئوپروز به طور واضح روشن نیست، اما محققین مطمئن هستند که مصرف تنباکو با ضعیف شدن استخوان ها ارتباط دارد.

• اختلالات غذا خوردن: زنان و مردان دچار بی اشتهایی عصبی یا بولیمیا در معرض خطر چگالی استخوانی پایین می باشند.

• زندگی بی تحرک: افرادی که زمان زیادی را بدون تحرک و نشسته می گذرانند نسبت به افرادی که تحرک بیشتری دارند، بیشتر در معرض خطر استئوپروز می باشند. هر نوع فعالیت ورزشی تحمل وزن برای استخوان ها مفید است، به ویژه به نظر می رسد که پیاده روی، دویدن، پریدن، نرمش های بدنی و کار با وزنه برای ساختن استخوان های سالم مفید هستند.

• مصرف الکل: مصرف الکل خطر بروز استئوپروز را افزایش می دهد، زیرا الکل میتواند در توانایی بدن برای جذب کلسیم تداخل کند.

• مصرف فراوان قهوه و چای: کافئین موجود در این مواد غذایی در جذب کلسیم اختلال ایجادمی کند.

• مصرف غذاهای حاوی نمک فراوان.

• مصرف فراوان نوشابه های گازدار.

• مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی: مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکواستروئیدی مثل پردنیزون، کورتیزون، پردنیزولون و دگزامتازون به استخوان ها آسیب می رسانند. این داروها از درمان های متداول بیماری های مزمنی مثل آسم، آرتریت روماتوئید و لوپوس هستند و ممکن است شما نتوانید مصرف آن ها را برای کاهش خطر استئوپروز قطع کنید. چنان چه مجبور هستید برای دوره طولانی از استروئید ها استفاده کنید، پزشک شما باید چگالی استخوانی تان را چک کرده و داروهای دیگری برای جلوگیری از زیان استخوان توصیه کند.

• مصرف طولانی مدت داروهای مهار کننده آروماتاز برای درمان سرطان پستان، داروهای ضد افسردگی که مهارکننده های انتخابی سروتونین (SSRIs) نامیده می شوند، داروی درمان سرطان مانند متوترکسات، برخی داروهای ضد حمله عصبی، داروهای بلوکه کننده اسید که مهارکننده های پمپ پروتون نامیده می شوند و داروهای ضد اسید معده حاوی آلومینیوم همگی با افزایش خطر استئوپروز در ارتباط هستند.

عوامل خطری که نمی توانید تغییر دهید

• جنسیت زن: شکستگی های ناشی از استئوپروز در زنان 2 برابر مردان می باشد.

• افزایش سن: با افزایش سن خطر ابتلا به استئوپروز افزایش مییابد.

• نژاد : نژاد آسیایی یا سفیدپوستان در معرض خطر بالای استئوپروز می باشند.

• سابقه خانوادگی: چنان چه والدین یا خواهر و برادری مبتلا به استئوپروزدارید باید بدانید که شما در معرض خطر می باشید، به ویژه اگر سابقه خانوادگی شکستگی نیز داشته باشید.

• سایز اسکلت: زنان و مردان لاغر (با نمایه توده بدنی 19 و کمتر) یا اسکلت بدنی کوچک در معرض خطر هستند، زیرا احتمالاً تراکم استخوانی کمتری برای بهره بری از آن در سنین بالاتر دارند.

• هورمون تیروئید: هورمون تیروئید خیلی بالا نیز می تواند باعث از دست دهی بافت استخوان گردد. این حالت می تواند هم با فعالیت بیش از حد تیروئید (هیپرتیروئیدیسم) و هم با دریافت بالای هورمون تیروئید در درمان کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) رخ دهد.

• یائسگی و یا عدم پریودهای ماهیانه در خانم ها: در این موارد با کاهش سطح استروژن بروز استئوپروز تشدید می گردد.

• وضعیت های پزشکی و فرآیند هایی که سلامت استخوان را تحت تاثیر قرار می دهند: جراحی های معده (گاستروکتومی) و جراحی های کاهش وزن می تواند بر توانایی بدن در جذب کلسیم اثرگذار باشد. بنابراین شرایطی مانند بیماری های کرون، سلیاک، هیپرپاراتیروئیدیسم وبیماری کوشینگ (یک اختلال نادر که در آن غده فوق کلیه هورمون های کورتیکواستروئیدی بیش از حد نرمال تولید می کند) نیز می توانند چنین شرایطی ایجاد کنند.

عوارض

شکستگی ها بیشترین عارضه ی جدی و مکرر استئوپروز هستند که اغلب در ناحیه لگن و ستون فقرات که وزن بدن را تحمل می کنند رخ می دهند. شکستگی های لگن بیشتر به دنبال یک زمین خوردن یا افتادن رخ می دهند. اگر چه بیشتر مردم درمان های جراحی پزشکی را به خوبی انجام می دهند اما شکستگی های لگن در اثر ناتوانی و حتی مرگ به ویژه در افراد مُسن تر، از عوارض بعد از جراحی هستند.

شکستگی ناحیه کمر در اثر افتادن نیز متداول می باشد. برخی موارد، شکستگی ستون فقرات حتی بدون افتادن و یا آسیب فیزیکی مشخص رخ می دهد. استخوان های پشت (مهره ها) ممکن است چنان ضعیف شوند که شروع به فرو ریختن کنند. فشار شکستگی ها می تواند باعث درد شدیدی گردد که  نیاز به یک دوره ترمیم طولانی دارد. چنان چه شکستگی های این چنینی زیادی داشته باشید، ممکن است به مرور به علت خمیده شدن دچار کوتاهی قد شوید.

زمان مراجعه به پزشک

از آن جایی که استئوپروز به ندرت تا مراحل پیشرفته علامت یا نشانه ای دارد، متخصصین در شرایط زیر آزمایش چگالی استخوانی را توصیه کرده اند:

• زنان بالای 65 سال و مردان بالای 70 سال، صرف نظر از فاکتورهای خطر
• زنان بعد از یائسگی با حداقل یک فاکتور خطر استئوپروز
• مردان بین 50 تا 70 سال با حداقل یک فاکتور خطر استئوپروز
• سنین بالای 50 سال با سابقه شکستگی استخوان
• دریافت داروهایی مثل پردنیزون، داروهای بازدارنده آروماتاز و داروهای ضد حمله عصبی که با استئوپروز ارتباط دارند.
• زنان بعد از یائسگی که به تازگی درمان های هورمونی را قطع کرده اند.
• زنانی که با یائسگی زودرس مواجه هستند.

روش های تشخیصی

روش های تشخیصی:

تراکم استخوان با استفاده از ماشینی که از میزان کم اشعه X برای تعیین نسبت مواد معدنی در استخوان ها استفاده می کند، اندازه گیری می شود. در بیشتر موارد تراکم استخوان در ناحیه لگن، کمر و ستون فقرات بررسی می شود.

درمان دارویی

برخی ازدرمان های دارویی به منظور کمک به کند کردن از دست دهی بافت استخوان و حفظ توده استخوانی وجود دارند که شامل موارد زیر است:

• بیس فسفونات ها: مشابه استروژن، این گروه از داروها از شکستن استخوان جلوگیری کرده، نگهدارنده توده استخوانی هستند وحتی چگالی استخوان در ستون فقرات و لگن را افزایش داده و خطر شکستگی ها را کاهش میدهند. برخی از داروهای این گروه شامل آلندرونات (fosamax)، ایباندرونات (boniva)، ریزدرونات (actonel) و اسید زولدرونیک  (reclast)است. بیس فسفونات ها به ویژه برای مردان، بزرگسالان جوان و افراد دارای استئوپروز ناشی ازاستروئید مفید هستند .همچنین به منظور پیشگیری از استئوپروز در افرادی که نیاز به دوره طولانی درمان های استروئیدی برای بیماری های مثل آسم و آرتریت دارند، استفاده می شوند.

عوارض جانبی که می تواند شدید باشد شامل حالت تهوع، درد شکمی، سختی بلع و خطر التهاب مری یا سرطان های مری می باشند. بیس فسفونات هایی که یک بار در هفته یا یک بار در ماه مصرف می شوند مشکلات معدی کمتری ایجاد می کنند. چنان چه قادر به تحمل بیس فسفونات خوراکی نباشید، پزشک می تواند تزریق دوره ای وریدی بیس فسفونات را به شما توصیه کند. هم چنین عوارض جانبی جدی با مصرف بیس فسفونات ها مثل تحلیل بافت استخوانی فک، ضربان قلب نامنظم و اختلالات بینایی  گزارش شده است. در مورد عوارض وفواید این دارو با پزشک خود مشورت کرده و برای جراحی دندان، دندان پزشک تان را درمورد داروهایی که قبلا استفاده می کردید مطلع کنید.

• رالوکسیفن (evista): این دارو به گروهی از داروها که تعدیل کننده های انتخابی رسپتور استروژن (SERMs) نامیده می شوند تعلق دارند. Raloxifene همان تاثیرات مفید استروژن بر چگالی استخوان در زنان بعد از یائسگی را بدون برخی خطرات مرتبط با استروژن مثل افزایش خطر سرطان رحم و احتمالا سرطان پستان دارد. سرخی صورت یکی از عوارض جانبی این دارو است و چنان چه شما سابقه لختگی خون داشته باشید باید از مصرف این دارو اجتناب کنید. این دارو به طور معمول در مردان توصیه نمی شود، تنها یک مطالعه کوچک نشان داده است که این دارو ممکن است برای حفظ چگالی استخوانی در مردان نیز مفید باشد.

• کلسیتونین: کلسیتونین هورمونی که به وسیله غده تیروئید ساخته می شود، بازجذب استخوان را کاهش داده و از دست دهی بافت استخوانی را کند می کند. هم چنین از شکستگی های ستون فقرات جلوگیری کرده وحتی ممکن است باعث تسکین دردهای ناشی از تراکم شکستگی ها گردد. این دارو معمولاً به شکل اسپری بینی استفاده می شود و ممکن است در برخی افراد باعث سوزش وناراحتی بینی گردد، اما هم چنین به فرم داروی تزریقی نیز موجود است. از آنجا که کلسیتونین به اندازه بیس فسفونات ها قوی نیست، معمولاً برای افرادی که قادر به مصرف داروی دیگری نیستند کنار گذاشته می شود.

• تری پاراتید(forteo) : این داروی قوی یک آنالوگ پاراتیروئید هورمون است که برای درمان استئوپروز در زنان بعد از یائسگی و مردان با خطر بالای شکستگی استفاده می شود. این دارو با تحریک رشد بافت استخوانی نو عمل می کند، در حالی که دیگر داروها از طریق ممانعت از از دست دهی بافت استخوان اثرگذار هستند. تری پاراتید به صورت یک بار تزریق زیر جلدی در روز در ناحیه شکم یا ران تجویز می شود. اثرات طولانی مدت آن باید مطالعه شود، بنابراین این دارو برای کمتر از 2 سال توصیه شده است.

هورمون درمانی

اگر چه هورمون درمانی می تواند خطر لخته شدن خون، سرطان رحم، سرطان پستان و احتمال ناراحتی های قلبی را افزایش دهد، با این حال استروژن به خصوص اگر بلافاصله بعد از یائسگی شروع شود، می تواند به حفظ دانسیته استخوانی کمک کند. به علت نگرانی های موجود در مورد بی خطر بودن این روش و نیز به علت در دسترس بودن درمان های دیگر، معمولاً هورمون درمانی اولین انتخاب برای درمان نمی باشد.
درمان فیزیکی

علاوه بر درمان های دارویی و هورمونی، برنامه درمانی فیزیکی به استحکام استخوان ها کمک کرده و با بهبود بخشیدن به وضعیت اندامی، تعادل وقدرت ماهیچه ها، احتمال رخ دادن شکستگی را کاهش میدهد.

اصلاح شیوه زندگی

چنان چه به استئوپروز مبتلا هستید، این پیشنهادات به کاهش علائم بیماری و حفظ استقلال و عدم وابستگی تان کمک خواهد کرد:

• وضعیت اندامی خوب خود را حفظ کنید. وضعیت خوب، که به صورت سر و چانه به سمت بالا، شانه ها عقب، کمر صاف و قوس ستون مهره ها کم، تعریف می شود کمک می کند تا فشار کمتری در ناحیهستون فقرات داشته باشید. زمانی که نشسته اید یا رانندگی می کنید، یک پارچه لوله شده را پشت خود قرار دهید. هنگام انجام کارهای دستی یا مطالعه کردن هرگز خم نشوید. برای بلند کردن اجسام روی زانو خم شوید نه کمر و پشت تان را صاف نگه دارید.

• از افتادن جلوگیری کنید. کفش های پاشنه کوتاه با کف غیر لیز بپوشید و خانه خود را از نظر سطوح فرش شده، لیز و لغزنده که ممکن است باعث زمین خوردن شما شوند کنترل کنید. اتاق ها راکاملا روشن نگه دارید و در محیط حمام با نصب دستگیره به دیوارها به حفظ تعادل خود کمک کنید و مطمئن شوید که به راحتی می توانید از تخت پایین آیید.

• درد را تحت کنترل قرار دهید. در مورد راه های کنترل درد با پزشک صحبت کنید. هرگز دردهای مزمن را نادیده نگیرید. چنان چه این دردها درمان نشده باقی بمانند، می تواند تحرک  شما را محدود کرده و باعث درد بیشتر شوند.

پیشگیری

سه فاکتور مهم برای این که سلامت استخوان های خود را در طول زندگی حفظ کنید شامل موارد زیر است:

1.  مقدار کافی  کلسیم
2.  مقدار کافی ویتامین D
3. فعالیت بدنی منظم

کلسیم:

مقدار کلسیم مورد نیاز برای حفظ سلامتی در طول دوره زندگی متغیر است. متخصصین علوم پزشکی دریافت روزانه این مقادیر کلسیم از غذا و مکمل را توصیه کرده است:

اصلی ترین منابع کلسیم محصولات لبنی هستند اما تنها منابع آن نمی باشند. بادام، بروکلی، اسفناج، کلم پخته، کنسرو سالمون با استخوان، ساردین و محصولات سویا نیز غنی از کلسیم هستند. اگر کلسیم کافی از طریق رژیم غذایی دریافت نمی کنید، از مکمل های کلسیم استفاده کنید.  متخصصین همچنین  توصیه می کنند که بیشتر از 2500 میلی گرم کلسیم در روز دریافت نکنید.

ویتامین D:

دریافت مقدار کافی ویتامین D به اندازه کلسیم برای سلامت استخوان ها مهم است. هنوز دانشمندان به درستی نمی دانند که مقدار مطلوب مورد نیاز ویتامین D در روز چه مقدار است، اما صحیح است که هر فرد بالای 1 سال تا  2000 واحد بین المللی  در روز دریافت کند. به طور کلی متخصصین توصیه کرده اند که بزرگسالان 400 تا 1000 واحد بین المللی در روز دریافت کنند. اگر چه خیلی از مردم مقدار کافی ویتامین D را از نور خورشید دریافت می کنند، اما در صورتی که شما در عرض جغرافیایی بالایی ساکن هستید، بیشتر در خانه هستید یا  به طور منظم برای پیشگیری از سرطان پوست از کرم های ضدآفتاب استفاده می کنید و یا در کشورهای اسلامی که خانم ها در طول روز از حجاب استفاده می نمایند نور خورشید منبع خوبی نمی باشد. همچنین با وجود این که ویتامین D در ماهی های چرب مثل تون و ساردین و در زرده تخم مرغ وجود دارد، ممکن است این غذاها به طور روزانه خورده نشوند D مکمل های ویتامین یا کلسیم و Vit D می توانند یک جانشین مناسب باشند.

فعالیت بدنی:

ورزش به ساخت استخوان های قوی و اتلاف کند آن ها کمک می کند. شروع فعالیت بدنی از هر زمان برای استخوان های شما مفید خواهد بود، اما بیشترین اثر را زمانی خواهد داشت که شما از دوران جوانی ورزش را به طور منظم آغاز کرده و در طول زندگی آن را ادامه دهید. ورزش های قدرتی را با ورزش های تحمل وزن همراه کنید. تمرین های قدرتی به قدرت عضلات و استخوان ها در بازو و بالای ستون فقرات کمک می کند و تمرین های تحمل وزن مثل پیاده روی، پریدن،  دویدن، بالا رفتن از پله، طناب زدن و اسکی بیشتر بر استخوان ها در ناحیه پا، باسن و پایین ستون فقرات اثر گذار است. شنا، دوچرخه سواری و تمرین های ورزشی با دستگاه می توانند یک تمرین خوب برای سیستم قلب و عروق باشند اما به علت کم فشار بودن به اندازه تمرین های تحمل وزن برای استخوان ها مفید نمی باشند.

نکات دیگر برای پیشگیری 

این اقدامات نیز می توانند برای کمک به پیشگیری از اتلاف استخوان ها مفید باشند:

• عدم مصرف سیگار: مصرف  سیگار، احتمالاً به وسیله کاهش میزان استروژنی که بدن خانم ها تولید می کند و با کاهش جذب روده ای کلسیم باعث افزایش اتلاف استخوان می شود. لذا عدم مصرف سیگار و یا ترک آن در بهبود تراکم استخوان مفید خواهد بود.

• عدم مصرف الکل: الکل می تواند باعث کاهش شکل گیری استخوان و هم چنین کاهش توانایی بدن در جذب کلسیم گردد.

• محدود نمودن مصرف نوشابه های گازدار: مصرف فراوان نوشابه های گازدار از جذب کلسیم جلوگیری می نماید و بهتر آن است که به وسیله شیر و نیز آب میوه های طبیعی جایگزین گردند.

• محدود نمودن مصرف کافئین: مصرف فراوان قهوه و چای نیز از جذب کلسیم جلوگیری می نماید لذا باید مصرف این مواد غذایی نیز محدود گردد.

• محدود نمودن مصرف نمک: مصرف فراوان نمک از بازجذب کلسیم در بدن جلوگیری کرده و لذا در هنگام طبخ از نمک اضافی استفاده نکنید علاوه بر آن که از مصرف تنقلات حاوی نمک فراوان بپرهیزید.