التهاب لثه (پریودنتیت)Periodontitis
تعریف بیماری
پریودنتیت عفونت جدی لثه است که به بافت های نرم آسیب می زند و استخوانی را که دندان های شما را حمایت می کند ازبین می برد. پریودنتیت می تواند سبب افتادن دندان شود و همچنین خطر سکته ی قلبی، سکته ی مغزی و یا سایر مشکلات جدی را افزایش دهد.
پریودنتیت شایع است اما به مقدار زیادی قابل پیشگیری است. در بیشتر موارد پریودنتیت ناشی از بهداشت ضعیف دهان است. مسواک زدن حداقل دوبار در روز، استفاده از نخ دندان به طور روزانه و انجام معاینات دندانپزشکی منظم می تواند خطر ابتلا به پریودنیت را به میزان زیادی کاهش دهد.
نشانه ها
علائم و نشانه های پریودنتیت شامل موارد زیر است:
• لثه های متورم
• لثه های قرمز روشن یا بنفش رنگ
• حساس بودن لثه ها در هنگام لمس
• فاصله گرفتن لثه ها از دندان ها (تحلیل رفتن لثه ها)، که موجب می شود دندان های شما بزرگتر از معمول به نظر برسد.
• ایجاد فضاهای جدید بین دندان ها
• چرک (فساد) بین دندان ها و لثه ها
• بوی بد دهان
• احساس مزه ی بد در دهان
• لق شدن دندان ها
• جابه جایی دندان ها در هنگام گاز زدنپریودنتیت انواع و یا دسته های مختلفی دارد. پریودنتیت مزمن شایع ترین نوع است که اغلب بزرگسالان را درگیر می کند اما می تواند در کودکان نیز رخ دهد. پریودنتیت مهاجم معمولاً در دوران کودکی یا اوایل دوران بلوغ شروع می شود و تنها اندکی از افراد را تحت تاثیر قرار می دهد.
علل
به نظر می رسد که پریودنتیت از تشکیل پلاک شروع می شود. پلاک غشای چسبنده ای است که به طور عمده از باکتری تشکیل شده است. پلاک زمانی بر روی دندان هایتان تشکیل می شود که نشاسته و قندهای موجود در غذا با باکتری های موجود در دهان شما واکنش می دهند. زدن مسواک و نخ دندان پلاک های دندان را ازبین می برد. اما پلاک ها معمولاً به سرعت در عرض 24 ساعت مجدداً تشکیل می شود.
پلاک هایی که بیشتر از 3-2 روز بر روی دندان باقی می مانند، می توانند در زیر خط لثه سخت شوند و artar یا calculus را ایجاد کنند. تارتار به پلاک های دندانی سخت شده گفته می شود. تارتار می تواند به علت مواد معدنی موجود در بزاق تشکیل شود. تارتار موجب می شود که پلاک سخت تر از بین برود و به عنوان منبعی برای باکتری ها عمل می کند. شما نمی توانید با مسواک زدن و یا نخ دندان کشیدن از دست تارتار رهایی یابید و برای از بین بردن آن ها نیاز به پاکسازی تخصصی دندان ها دارید.
هرچه پلاک و تارتار مدت زمان بیشتری بر روی دندان های باقی بمانند، می توانند آسیب بیشتری را وارد کنند. در ابتدا می توانند به آسانی موجب تحریک و التهاب جینجیوا gingiva (بخشی از لثه که در اطراف پایه ی دندان ها قرار دارد) شوند. این حالت جینجیویت gingivitis نامیده می شود که خفیف ترین فرم بیماری پریودنتال است.
التهاب مداوم نهایتاً باعث ایجاد فرورفتگی هایی بین لثه و دندان می شود که پلاک، تارتار و باکتری این فرورفتگی ها را پر می کنند. باکتری ها اندوتوکسین (محصول جانبی حاصل از متابولیسم باکتری ها) آزاد می کنند که بیشتر التهاب های اطراف دندان ها ناشی از همین امر است. در این زمان، فرورفتگی ها عمیق تر می شوند و باکتری های بیشتری در آن ها تجمع می یابند که نهایتاً تا زیر بافت لثه گسترش می یابند. این عفونت عمیق منجر به از بین رفتن بافت و استخوان می شود. اگر تعداد زیادی از استخوان ها تخریب شوند، ممکن است موجب افتادن یک یا چند تا از دندان هایتان شود.
عوامل خطر
عواملی که باعث افزایش خطر پریودنتیت می شوند عبارتند از:
• التهاب لثه
• وراثت
• عدم رعایت بهداشت دهان
• مصرف تنباکو
• دیابت
• سن بالا
• کاهش ایمنی بدن مانند آنچه که در لوسمی (سرطان خون)، ایدز و یا شیمی درمانی رخ می دهد.
• تغذیه نامناسب
• برخی داروهای خاص
• تغییرات هورمونی، مانند آنچه که در بارداری و یا یائسگی رخ می دهد.
• سوء مصرف مواد
• ترمیم نامناسب دندان هاعوارض
عوارض مرتبط با بیماری های لثه عبارتند از:
• افتادن دندان
• بیماری عروق کرونر قلب
• سکته مغزی
• تولد نوزادان نارس یا کم وزن
• دیابت کنترل نشده
• مشکلات تنفسی
• آرتریت روماتوئید
• آسمبرخی تحقیقات بیان می کنند که باکتری های مسبب پریودنتیت می توانند از طریق بافت لثه وارد جریان خون شوند و بر روی ریه ها، قلب و سایر بخش های بدن تاثیر بگذارند. به عنوان مثال، ممکن است باکتری ها به درون شریان های قلب شما مهاجرت کنند و در آنجا باعث شروع چرخه ی التهاب و تنگ شدن عروق گردند که این امر می تواند در بروز سکته های قلبی نقش داشته باشد.
زمان مراجعه به پزشک
لثه های سالم محکم و به رنگ صورتی کمرنگ هستند. اگر لثه های شما متورم و یا به رنگ قرمز تیره هستند و یا به راحتی خونریزی می کنند و یا سایر علائم و نشانه های پریودنتیت را نشان می دهند فوراً به دندانپزشک خود مراجعه کنید. هرچه سریعتر برای درمان اقدام کنید، شانس برگرداندن آسیب های ناشی از پریودنتیت و به تبع آن جلوگیری از سایر مشکلات بالینی جدی بیشتر خواهد شد.
روش های تشخیصی
روش های تشخیصی:
به طور کلی تشخیص پریودنتیت آسان است. تشخیص بر اساس شرح علائم و معاینه ی دهان شما انجام می شود. پزشک به دنبال پلاک و یا تارتار تشکیل شده و یا خونریزی های آسان خواهد گشت.
جهت تعیین شدت پریودنتیت ممکن است دندانپزشکتان اقدامات زیر را انجام دهد:• استفاده از ابزارهای دندانپزشکی جهت تعیین عمق فرورفتگی های بین لثه و دندان ها. دندانپزشک و یا متخصص بهداشت یک قطعه فلزی را درکنار دندان ها و زیر خط لثه، معمولاً در چندین محل در سراسر دهان شما، قرار می دهد. معمولاً عمق فرورفتگی ها در دهان سالم بین 1 تا 3 میلی متر (mm) است. فرورفتگی ها با عمق بیشتر از 5 میلی متر می تواند نشانگر پریودنتیت باشد.
• تصویربرداری با اشعه X. جهت بررسی از بین رفتن استخوان در مناطقی که فرورفتگی ها عمیق تر هستند عکس اشعه ی X از دندان ها گرفته می شود.
روش های درمانی:
هدف از درمان پریودنتیت، از بین بردن کامل فرورفتگی های اطراف دندان ها و جلوگیری از آسیب استخوان های اطراف آنها است. ممکن است درمان توسط پریودنتیست، دندانپزشک و یا متخصص بهداشت دهان و دندان انجام شود. اگر برنامه ای روزانه برای مراقبت دقیق از دهان و دندان اتخاذ کنید، شانس موفقیت آمیز بودن درمان شما بیشتر خواهد شد.
درمان های غیرجراحی
اگر پریودنتیت شما پیشرفته نباشد، درمان شامل روش های غیر تهاجمی تر خواهد بود، ازجمله ی آنها:
• جرم گیری. جرم گیری در واقع از بین بردن تارتار و باکتری ها از سطح دندان و یا زیر لثه های شما است. جرم گیری می تواند با استفاده از ابزار و یا دستگاه اولتراسونیک انجام شود.
• root planning (تمیز کردن ریشه). در واقع سطح ریشه ها را صاف می کند و مانع از تشکیل بیشتر تارتار و اندوتوکسین باکتریایی می شود.
درمان های جراحی
اگر پریودنتیت پیشرفته باشد، ممکن است بافت لثه ی شما به درمان های غیرجراحی و یا تنها رعایت بهداشت دهان پاسخ ندهد. در این موارد جهت درمان پریودنتیت ممکن است به جراحی دندان نیاز باشد. از جمله:
• جراحی فلپ (جراحی کاهش فرورفتگی ها). در این روش، پریودنتیست یک شکاف کوچک در لثه ایجاد می کند. در نتیجه می تواند بخشی از بافت لثه را بردارد و به ریشه ی دندان دسترسی پیدا کند تا بتواند عمل ترمیم ریشه را بهتر انجام دهد. به دلیل اینکه معمولاً در حین عمل استخوان واقع در آن محل از بین می رود، پریودنتیست ها قبل از بخیه زدن بافت لثه، استخوان این محل را ترمیم می کنند. بعد از بهبود یافتن، تمیز کردن این نواحی و حفظ بافت لثه آسانتر می شود.
• پیوند بافت نرم. زمانی که در بیماری های پریودنتال لثه شما از بین می رود، خط لثه عقب می رود. در این زمان ممکن است نیاز به ترمیم برخی از این بافت های نرم آسیب دیده داشته باشید. این کار معمولاً از طریق برداشتن بخش کوچکی از بافت کام دهان و یا قسمت های دیگر و پیوند زدن آن به بخش های آسیب دیده انجام می شود. این عمل می تواند به جلوگیری از تحلیل بیشتر لثه ها و پوشاندن ریشه ی دندان ها کمک کند و به دندان ها ظاهر خوشایندتری بدهد.
• پیوند استخوان. این عمل زمانی انجام می شود که پریودنتیست استخوان اطراف ریشه ی دندان ها را تخریب کرده باشد. پیوند ممکن است با استفاده از قطعات کوچکی از استخوان های خود شما و یا استخوان ها ی مصنوعی و یا اهدا شده انجام گیرد. پیوند استخوان با نگه داشتن دندان ها در محل خود از افتادن دندان ها جلوگیری می کند. همچنین به عنوان سطحی برای رشد مجدد استخوان های طبیعی عمل می کند.
• بازسازی بافت ها. این امر فرصت رشد مجدد را به استخوان هایی که توسط باکتری ها از بین رفته اند می دهد. در یک روش دندانپزشک یک بافت خاص سازگار با بدن را بین استخوان و دندان های شما قرار می دهد. این مواد مانع از ورود بافت های ناخواسته به قسمت های درحال ترمیم می شوند و به جای آن به استخوان ها اجازه رشد می دهند.
• کاربرد مشتقات ماتریکس مینای دندان. روش دیگر استفاده از یک ژل خاص برای ریشه ی دندان های بیمار است. این ژل حاوی پروتئین های مشابهی است که در مینای دندان های در حال رشد یافت می شود و موجب تحریک رشد استخوان و بافت های سالم می شود.
درمان دارویی
ممکن است پریودنتیست و یا دندانپزشک شما جهت کنترل عفونت باکتریایی، آنتی بیوتیک موضعی و یا خوراکی تجویز کند. آنتی بیوتیک موضعی می تواند شامل دهانشویه های آنتی بیوتیکی و یا ژل های حاوی آنتی بیوتیک باشد که وارد فضای بین دندان ها و لثه و یا فرورفتگی ها می شود. با این وجود ممکن است جهت از بین بردن کامل باکتری های عفونت زا نیاز به آنتی بیوتیک های خوراکی نیز باشد.
پیشگیری
به منظور کاهش و یا جلوگیری از پریودنتیت این اقدامات را انجام دهید:
• بر مبنای برنامه ی پیشنهادی دندانپزشک خود به طور منظم جهت پاکسازی تخصصی دندان ها مراجعه کنید.
• از یک مسواک نرم استفاده کنید و هر 4-3 ماه یکبار آن را تعویض کنید.
• استفاده از مسواک برقی نیز مفید است چرا که احتمالاً در از بین بردن پلاک ها و تارتار موثرتر عمل می کند.
• دو بار در روز مسواک بزنید و یا بهتر از آن، بعد از هر وعده و یا میان وعده
• استفاده ی روزانه از نخ دندان
• جهت کاهش پلاک در بین دندان هایتان از دهانشویه استفاده کنید.
• مسواک زدن و یا نخ دندان کشیدن تکمیلی با استفاده از تمیز کننده های بین دندان مانند خلال دندان و یا برس بین دندان جهت تمیز کردن بین دندان ها.سایر روش های پیشگیری
• بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به پریودنتیت رعایت بهداشت دهان است که باید به سرعت شروع شود و در تمام طول عمر نیز ادامه یابد. این به معنای مسواک زدن حداقل دو بار در روز (هنگام صبح وقبل از خواب) و نخ کشیدن به میزان حداقل یک بار در روز است. بهتر است بعد از هر وعده غذایی و یا میان وعده و یا مطابق با توصیه ی دندانپزشکتان مسواک بزنید.• تمیز کردن کامل دندان ها از طریق مسواک زدن و یا نخ دندان کشیدن باید 5-3 دقیقه و یا بیشتر طول بکشد. نخ دندان کشیدن قبل از مسواک زدن به شما این فرصت را می دهد تا بتوانید ذرات غذایی و باکتری ها را تمیز کنید.
• همچنین جهت پاکسازی دندان ها به طور منظم، هر 6 تا 12 ماه یکبار، به دندانپزشک یا متخصص بهداشت مراجعه کنید. اگر عوامل خطری که موجب افزایش شانس ابتلا به پریودنتیت می شوند (مانند خشک بودن دهان، مصرف برخی از داروهای فشار خون و یا سیگار کشیدن) در شما وجود دارد به دفعات بیشتری جهت پاکسازی تخصصی دندان ها نیاز خواهید داشت.