سرخکMeasles
تعریف بیماری
سرخک نوعی عفونت ویروسی دوران کودکی است. امروزه با تزریق واکسن می توان از ابتلا به سرخک پیشگیری نمود. علائم و نشانه های سرخک عبارتند از: سرفه، آبریزش بینی، چشم های ملتهب، گلو درد، تب و راش های پوستی قرمز و لکه دار.
نام دیگر سرخک، روبئولا (Rubeola) می باشد. این بیماری می تواند جدی بوده و حتی در کودکان کم سن منجر به مرگ شود. اگرچه با وجود واکسیناسیون در کودکان نرخ مرگ و میر در کل جهان رو به کاهش است اما این بیماری سالانه جان بیش از 100،000 نفر را می گیرد که عمدتاً کودکان زیر 5 سال هستند.
بخاطر وجود نرخ بالای واکسیناسیون، سرخک بیش از یک دهه است که در ایالات متحده آمریکا گسترش نیافته است. امروزه، در آمریکا سالانه حدود 60 نفر به سرخک مبتلا می شوند که بیشتر آنها آمریکایی نبوده و تنها مقیم آنجا هستند.
نشانه ها
علائم و نشانه های سرخک 14-10 روز پس از مواجهه با ویروس ظاهر می شود و معمولاً عبارتند از:
• تب
• سرفه خشک
• آبریزش بینی
• گلو درد
• چشم های ملتهب (آماس ملتحمه چشم)
• لکه های سفید کوچک که با نقطه های کبود-سفید در مرکز با زمینه قرمز در اطراف دهان و گونه ها دیده می شود و کوپلیک (Koplik) نامیده می شود.
• راش های پوستی که از لکه های صاف و بزرگ تشکیل شده است.عفونت در چند مرحله به ترتیب زیر و طی یک دوره 3-2 هفته ای بروز می کند:
• عفونت و دوره کمون. در 14-10 روز اول پس از ابتلا به عفونت، ویروس سرخک در بدن نهفته است و بیمار هیچ گونه علائم و نشانه ای از سرخک ندارد.• علائم و نشانه های غیر اختصاصی. معمولاً سرخک با تب خفیف یا ملایم آغاز می شود و معمولاً با سرفه مقاوم، آبریزش بینی، التهاب چشم ها و گلو درد همراه است. این بیماری نسبتاً خفیف می تواند دو تا سه روز به طول بیانجامد.
• دوره حاد بیماری و راش. راش ها متشکل از لکه های قرمز هستند که برخی از آنها اندکی برجسته شده اند. لکه ها و جوش ها در گروه های کوچکی روی پوست قرار داشته و سبب می شوند پوست به صورت دانه های قرمز رنگ ظاهر شود. این دانه ها ابتدا پشت گوش ها و در اطراف صورت کنار موهای سر دیده می شوند.
پس از گذشت چند روز، راش ها روی بازو و بالا تنه دیده می شود. سپس پاها را نیز درگیر می کند. در همین زمان، تب به شدت بالا رفته و معمولاً به 104 تا 105/8 درجه فارنهایت (41-40 درجه سانتی گراد) می رسد. راش های سرخک به تدریج کاهش می یابد، کم رنگ شدن لکه ها ابتدا از صورت آغاز شده و سپس در پاها از بین می روند.
• دوره سرایت بیماری. شخص مبتلا به سرخک می تواند در 8 روز ویروس را به سایرین منتقل نماید، که از 4 روز پیش از بروز راش ها آغاز شده و تا 4 روز پس از بروز راش ها ادامه دارد.
علل
علت سرخک ویروسی است که در بینی و گلوی فرد مبتلا شده تکثیر می یابد. زمانی که شخص مبتلا به سرخک سرفه کرده، عطسه می کند یا صحبت می کند قطرات آلوده در هوا پراکنده می شود و ممکن است سایر افراد آنها را استنشاق کنند. همچنین ممکن است قطرات آلوده روی سطح یا زمین بنشیند که برای چندین ساعت فعال مانده و قابلیت آلوده کنندگی دارد.
ممکن است شما از طریق تماس پوستی، یا مالیدن دست آلوده به چشم، دهان یا بینی به سرخک مبتلا شوید.
عوامل خطر
عوامل خطر سرخک عبارتند از:
• عدم واکسیناسیون. اگر بر علیه سرخک واکسیناسیون انجام نداده باشید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا قرار دارید.• سفر به خارج از کشور. اگر به کشور های در حال توسعه سفر کرده اید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرخک قرار دارید چرا که شیوع سرخک در این کشورها بیشتر است.
• کمبود ویتامین A. اگر در رژیم غذایی شما ویتامین A کافی وجود نداشته باشد، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرخک قرار دارید و احتمالاً علائم شما شدیدتر خواهد بود.
عوارض
• عفونت گوش. یکی از شایع ترین عوارض سرخک عفونت باکتریایی گوش است.
• برونشیت، لارنژیت و خروسک. سرخک می تواند منجر به التهاب نای یا دیواره داخلی مجاری هوایی ریه یعنی لوله های برونشیال (نایژک ها) شود.
• پنومونی. پنومونی یک عارضه شایع سرخک است. افرادی که عملکرد سیستم ایمنی آنها کاهش یافته است، ممکن است به انواع خطرناکی از پنومونی مبتلا شوند که گاهی کشنده است.
• انسفالیت. حدود 1 در هر 1000 نفر مبتلا به سرخک، دچار انسفالیت می شوند که نوعی التهاب مغزی است که می تواند سبب تهوع، تشنج و به ندرت کما یا حتی مرگ گردد. انسفالیت می تواند با فاصله کوتاهی پس از سرخک و یا چند ماه پس از آن ایجاد شود.
• مشکلات بارداری. اگر باردار هستید، لازم است مراقبت های ویژه ای به منظور پیشگیری از سرخک انجام دهید چرا که ابتلا به سرخک می تواند سبب سقط، زایمان زودرس یا کاهش وزن تولد شود.
• کاهش تعداد پلاکت ها (تروسیتومبوپنی). سرخک می تواند منجر به کاهش تعداد پلاکت ها شود که نوعی از سلول های خونی هستند که برای انعقاد خون ضروری هستند.
زمان مراجعه به پزشک
اگر فکر می کنید خود یا فرزندتان با ویروس سرخک مواجهه داشته اید یا راش های مشابه سرخک دارید حتماً به پزشک مراجعه نمایید. تاریخچه واکسیناسیون خانواده را بررسی کنید، به ویژه در دوران پیش از مدرسه، پیش از دانشگاه و پیش از سفرهای برون کشوری.
روش های تشخیصی
روش های تشخیصی:
معمولاً پزشک سرخک را بر اساس ویژگی های بیماری مثل راش ها، لکه های کوچک سفید – کبود با سطح قرمز براق (لکه های کوپلیک) در گونه ها تشخیص می دهد. اگر لازم باشد، آزمایش خون برای تعیین اینکه آیا این راش ها واقعاً سرخک هستند یا خیر، انجام می گیرد.
درمان دارویی
هیچ درمانی برای رهایی از عفونت سرخک وجود ندارد. با این حال، برخی اقدامات برای محافظت از افراد مستعدی که با ویروس مواجهه داشته اند، می توان انجام داد.
• واکسیناسیون پس از مواجهه. افرادی که واکسیناسیون انجام نداده اند، می توانند تا 72 ساعت پس از مواجهه با ویروس سرخک برای محافظت در برابر این بیماری واکسیناسیون را انجام دهند. اگر با وجود انجام واکسیناسیون باز هم بیماری بروز پیدا کرد، علائم خفیف تر خواهد بود و به مدت کوتاه تری بطول می انجامد.
• گلوبولین ایمنی سرم. زنان باردار، نوزادان و افراد دچار ضعف سیستم ایمنی که با ویروس مواجهه داشته اند می توانند از تزریق نوعی پروتئین (آنتی بادی) بنام گلوبولین ایمنی سرم استفاده کنند. اگر این آنتی بادی ها طی 6 روز از مواجهه با ویروس تزریق شوند، می توانند از بروز سرخک پیشگیری کنند یا شدت علائم بیماری را کاهش میدهد.
داروها
• تب برها. همچنین شما می توانید از داروهای بدون نسخه مثل استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش تب ناشی از سرخک استفاده نمایید.در دادن آسپرین به کودکان و نوجوانان احتیاط کنید. اگرچه آسپرین برای مصرف کودکان بالاتر از 3 سال تأیید شده است، اما کودکان و نوجوانانی که آبله مرغان داشته اند یا علائم شبه آنفلوآنزا دارند به هیچ وجه نباید آسپرین دریافت کنند. چون آسپرین با سندرم ری (Reye) در ارتباط است، اگرچه این شرایط نادر است اما می تواند سبب شرایط تهدید کننده مرگ در این کودکان شود.
• آنتی بیوتیک. اگر عفونت باکتریایی، مثل پنومونی یا عفونت گوش همزمان با سرخک ایجاد شود پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند.
• ویتامین A. افرادی که سطح ویتامین A پایینی دارند، به انواع شدیدتری از سرخک مبتلا می شوند. تجویز این ویتامین می تواند شدت سرخک را کاهش دهد. معمولاً ویتامین A در دوزهای 200،000 واحد به مدت دو روز تجویز می شود.
اصلاح شیوه زندگی
اگر شما یا کودکتان سرخک داشته باشید، برای بررسی روند بیماری به طور مرتب با پزشک خود در تماس بوده و مراقب عوارض بیماری باشید. همچنین می توانید از این اقدامات استفاده نمایید:
• استراحت کنید. سعی کنید خیلی فعالیت نداشته و بیشتر استراحت نمایید.
• جرعه جرعه آب بنوشید. مقادیر زیادی آب و آبمیوه بنوشید تا مایعات از دست رفته طی تب و تعریق جایگزین شود.
• راهی برای تنفس راحت بیابید. می توانید برای تسکین سرفه و گلو درد از بخور استفاده نمایید.
• به چشمان خود استراحت دهید. اگر احساس می کنید نور لامپ شما را اذیت می کند، نور را کم کرده یا از عینک آفتابی استفاده نمایید. اگر چراغ مطالعه یا نور تلویزیون شما را اذیت می کند، از مطالعه کردن یا تماشای تلویزیون بپرهیزید.
پیشگیری
اگر شخصی در منزل شما مبتلا به سرخک باشد، برای پیشگیری از ابتلای سایر افراد خانواده می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
• جدا سازی. از آنجایی که سرخک طی 4 روز پیش از بروز راش های قرمز تا 4 روز بعد از آن به شدت مسری است، مبتلایان به سرخک نباید فعالیت های روزمره خود را داشته باشند و در این دوره با سایر افراد معاشرت کنند. ممکن است لازم باشد سایر افراد خانواده از فرد مبتلا دور نگه داشته شوند.
• واکسیناسیون. اطمینان حاصل نمایید که اطرافیان شخص بیمار که واکسینه نشده اند، در اسرع وقت نسبت به انجام واکسیناسیون اقدام نمایند، که شامل نوزدان زیر 6 ماه و بزرگسالانی است که واکسینه نشده اند.
پیشگیری از بروز عفونت های جدید
اگر مبتلا به سرخک شده اید، سیستم ایمنی بدن شما برای دفاع در برابر عفونت فعال شده است و دیگر شما مبتلا به سرخک نخواهید شد. بیشتر افرادی که پیش از 1957 در آمریکا متولد شده و می زیسته اند نسبت به سرخک مقاوم شده اند، چرا که یکبار به این بیماری مبتلا شده اند. برای سایر افراد، واکسن سرخک موجود است که از این جنبه ها حائز اهمیت است:
• ارتقاء و حفظ ایمنی عموم مردم. از زمانی که واکسن سرخک به بازار عرضه شد، تقریباً این بیماری در آمریکا ریشه کن شد، اگرچه تمام افراد واکسینه نشدند. به این امر واکسیناسیون جمعی یا توده ای می گویند. البته امروزه این واکسیناسیون جمعی اندکی ضعیف شده است. میزان سرخک در ایالات متحده آمریکا سه برابر شده است.
• پیشگیری از عود مجدد سرخک. بلافاصله پس از کاهش میزان واکسیناسیون، سرخک بازگشت. در سال 1998، مطالعه ای انجام شد که رابطه اوتیسم با واکسن سرخک، اوریون و سرخجه (MMR) را نشان داد. این مطالعه از انگلستان شروع شد و میزان واکسیناسیون به کمتر از 80% کودکان در سال 2002 رسید. در سال های 2012 و 2013 بیش از 1،200 کودک در انگلستان مبتلا به سرخک شدند که در سال 2010 به 380 کودک رسید.