زوال عقل عروقی (دمانس عروقی)Vascular dementia

عوامل خطر

به طور کلی، عوامل خطر برای بروز دمانس عروقی مشابه با عوامل خطر مرتبط با بیماری قلبی و سکته مغزی است. عوامل خطر بروز دمانس عروقی عبارتند از:

•    افزایش سن. خطر ابتلا به دمانس عروقی با افزایش سن بیشتر می شود. این اختلال در سنین کمتر از 65 سال نادر است و خطر آن به طور قابل ملاحظه ای با رسیدن به دهه 80 و 90 زندگی افزایش می یابد.

•    سابقه حمله قلبی، سکته مغزی یا سکته های مغزی کوچک. در صورتی که شما حمله قلبی داشته باشید ممکن است خطر بروز مشکلات مرتبط با رگ های خونی در مغز شما افزایش یابد. آسیب مغزی ناشی از سکته مغزی یا سکته مغزی کوچک (سکته ایسکمیک گذرا) خطر بروز دمانس را افزایش می دهد.

•    آترواسکلروز یا تصلب شرائین. این وضعیت زمانی رخ می دهد که رسوبات کلسترول و سایر مواد (پلاک ها) در شریان ها و رگ های خونی باریک تشکیل می شود. آترواسکلروز می تواند از طریق کاهش جریان خون تغذیه کننده مغز خطر بروز دمانس عروقی را افزایش دهد.

•    کلسترول بالا. افزایش کلسترول بد یا LDL با افزایش خطر ابتلا به دمانس عروقی و احتمالاً با افزایش خطر بیماری آلزایمر مرتبط است.

•    فشارخون بالا. هنگامی که فشارخون بالا باشد استرس زیادی به رگ های خونی در همه جای بدن از جمله مغز وارد می شود. این امر سبب افزایش خطر بروز مشکلات عروقی در مغز می شود.

•    دیابت. افزایش میزان قند خون سبب آسیب عروق خونی در سراسر بدن می شود. آسیب رگ های خونی مغز می تواند خطر بروز سکته مغزی و دمانس عروقی را افزایش دهد.

•    استعمال سیگار. سیگار کشیدن به طور مستقیم سبب آسیب رگ های خونی و افزایش خطر بروز آترواسکلروز و سایر بیماری های مرتبط با گردش خون از جمله دمانس عروقی می شود.

•    چاقی. اضافه وزن یک عامل خطر برای بروز بیماری های عروقی محسوب می شود و بنابراین خطر ابتلا به دمانس عروقی را افزایش می دهد.

•    فیبریلاسیون دهلیزی. در این حالت حفره های بالایی قلب به تندی و به طور نامنظم تپیده و هماهنگ با حفره های پایینی قلب نخواهند بود. فیبریلاسیون دهلیزی خطر سکته مغزی را افزایش داده و می تواند سبب کاهش جریان خون به مغز و سایر نقاط بدن شود.

روش های تشخیصی

روش های تشخیصی:

پزشکان تقریباً همیشه می توانند تعیین کنند که آیا شما به دمانس مبتلا هستید یا خیر اما هیچ آزمایش خاصی که ابتلای شما به دمانس عروقی را تائید کند، وجود ندارد. پزشک با توجه به اطلاعاتی که شما می دهید، سابقه پزشکی سکته مغزی یا اختلالات قلبی و عروق خونی و نتایج حاصل از آزمایشات در مورد اینکه دمانس عروقی علت احتمالی بروز علائم شما است، قضاوت می کند.

تست های آزمایشگاهی

اگر در پرونده پزشکی شما اطلاعاتی در مورد شاخص های کلیدی درباره سلامت قلب و عروق خونی شما وجود نداشته باشد، پزشک آزمایشات و بررسی های زیر را توصیه می کند:
•    فشارخون
•    کلسترول
•    قند خون

همچنین پزشک ممکن است آزمایشاتی را به منظور رد سایر عوامل از دست دادن حافظه و گیجی توصیه کند که عبارتند از:
•    اختلالات تیروئید
•    کمبود ویتامین ها

معاینه عصبی

احتمالاً پزشک وضعیت سلامت عصبی شما را از طریق روش های زیر بررسی می کند:
•    رفلکس ها
•    تون و قدرت عضلانی و مقایسه قدرت یک طرف بدن با طرف دیگر بدن
•    توانایی بلند شدن از صندلی و راه رفتن در سراسر اتاق
•    حس لامسه و بینایی
•    هماهنگی
•    تعادل

تصویربرداری از مغز

تصویربرداری از مغز می تواند اختلالات قابل مشاهده ناشی از سکته مغزی، بیماری های عروق خونی، تومورها یا تروما (ضربه) را که ممکن است سبب بروز تغییراتی در قدرت تفکر و استدلال گردد را نشان دهد. بررسی تصویر مغز می تواند به تشخیص علل بروز علائم شما و رد سایر علل کمک کند.

روش های تصویربرداری از مغز که ممکن است پزشک برای تشخیص دمانس عروقی توصیه نماید عبارتند از:
•    سی تی اسکن (CT). برای انجام سی تی اسکن شما بر روی یک تخت باریک دراز می کشید. اشعه X از زوایای مختلف از سراسر بدن شما گذشته و از طریق یک کامپیوتر تصاویر دقیقی از مغز شما ایجاد می شود. از روش بدون درد بوده و در حدود 20 دقیقه طول می کشد.

سی تی اسکن اطلاعاتی در مورد ساختار مغز فراهم کرده و شواهدی مبنی بر وجود سکته مغزی، سکته های مغزی کوچک (حملات ایسکمیک گذرا)، تغییرات عروقی خونی یا تروما را نشان می دهد. برخی اوقات شما ماده حاجب از طریق تزریق داخل وریدی دریافت می کنید که به مشخص شدن بافت های مغزی خاص کمک می کند.

•    ام آر آی (MRI). در این روش امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر دقیقی از مغز مورد استفاده قرار می گیرند. در این روش شما بر روی یک تخت باریک دراز می کشید که وارد یک دستگاه لوله مانند می شود. در حین تولید تصاویر سر و صداهایی را شما در داخل دستگاه می شنوید.

این روش حدود یک ساعت یا بیشتر طول می کشد. MRI یک روش بدون درد است اما برخی افراد در داخل دستگاه به علت تنگ بودن داخل آن احساس ترس کرده و در اثر سر و صدا مضطرب می شوند. این روش در مقایسه با سی تی اسکن در مورد سکته مغزی، سکته مغزی کوچک و اختلالات عروق خونی تصاویر دقیق تری ایجاد می کند.

سونوگرافی کاروتید

در این روش امواج صوتی با فرکانس بالا جهت تعیین وجود تنگی در نتیجه رسوب پلاک یا مشکلات ساختمانی استفاده می شود.

آزمون عصب روان شناختی

این آزمون توانایی شما را از نظر موارد زیر بررسی می کند:
•    صحبت کردن، نوشتن و درک زبان
•    کار با اعداد
•    یادگیری و به خاطر آوردن اطلاعات
•    توانایی حل مشکل
•    پاسخگویی موثر به شرایط فرضی

افراد مبتلا به دمانس عروقی نسبت به افراد مبتلا به آلزایمر کمتر در یادگیری به خاطر آوردن اطلاعات جدید مشکل دارند مگر اینکه مشکلات مرتبط با عروق خونی نقاط مهم برای حافظه را در مغز تحت تاثیر قرار داده باشد. با این حال، در نتایج آزمایشات بیماران مبتلا به دمانس عروقی و بیماران مبتلا به آلزایمر شباهت هایی وجود دارد.

درمان دارویی

کنترل بیماری های زمینه ای و عوامل خطر

گاهی اوقات کنترل عواملی که می تواند سلامت قلب و عروق خونی را تحت تاثیر قرار دهد می تواند سرعت پیشرفت دمانس عروقی را کاهش دهد. با توجه به وضعیت فردی پزشک ممکن است داروهایی را به منظور زیر تجویز نماید:

•    کاهش فشارخون
•    کاهش میزان کلسترول
•    جلوگیری از لخته شدن خون
•    کنترل قند خون در صورت ابتلا به دیابت

داروهای آلزایمر

سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) هیچ دارویی را برای درمان تغییر در قضاوت، برنامه ریزی، حافظه و سایر فرآیندهای فکری که به واسطه دمانس عروقی ایجاد شده، تائید نمی کند. با این حال، داروهای خاصی توسط FDA برای درمان این علائم در بیماری آلزایمر تائید شده و ممکن است برای افراد مبتلا به دمانس عروقی نیز مفید باشد.

پزشک ممکن است یک یا دو نوع از داروهای آلزایمر زیر را تجویز نماید:
•    مهارکننده های کولین استراز از جمله دونپزیل، گالانتامین و ریواستیگمین که سبب افزایش میزان پیام رسان های شیمیایی سلول مغزی درگیر در حافظه و قضاوت می شود. عوارض جانبی شامل تهوع، استفراغ، گرفتگی عضلات و اسهال است.

•    ممانتین. ممانتین پیام رسان شیمیایی مهم برای پردازش، ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات را تنظیم می کند. عوارض جانبی شامل سردرد، یبوست، گیجی و سرگیجه است.

درمان جایگزین

حمایت و پشتیبانی:

افراد مبتلا به هر نوع دمانس (دمانس عروقی یا آلزایمر) و مراقبین این افراد احساسات زیادی از جمله سردرگمی، خشم، ترس، عدم اطمینان، غم، اندوه و افسردگی را تجربه می کنند. مواردی که باید افراد مبتلا به دمانس رعایت کنند عبارتند از:

•   بسیاری از افراد مبتلا به دمانس و خانواده های آن ها از مشاوره یا خدمات پشتیبانی محلی سود می برند. سعی کنید از گروه های حمایتی و سمینارهای آموزشی استفاده کنید.

•   مراقبین باید به افراد مبتلا به دمانس عروقی این اطمینان را بدهند که هنوز زندگی می تواند لذت بخش باشد. دلگرمی دادن به این افراد می تواند به حفظ کرامت و عزت نفس بیماران کمک کند.

•   یک محیط آرام فراهم کنید. وجود یک محیط آرام می تواند به کاهش نگرانی و اضطراب کمک کند. یک زندگی روزمره با فعالیت های لذت بخش در یک منطقه راحت برای افراد مبتلا به دمانس عروقی فراهم کنید. موقعیت های جدید، سر و صدای بیش ا ز حد، وجود گروه زیادی از مردم و لزوم انجام کارهای پیچیده می تواند سبب بروز اضطراب شود. با ایجاد غم و اندوه در فرد مبتلا به دمانس عروقی، توانایی فکر کردن به وضوح کاهش می یابد.

مراقبت از افراد مبتلا به دمانس عروقی

مراقبت از افراد مبتلا به دمانس از نظر جسمی و روحی طاقت فرسا است. احساس خشم و گناه، سرخوردگی و ناامیدی، نگرانی و غم و اندوه و انزوای اجتماعی رایج است. اگر شما از فرد مبتلا به دمانس مراقبت می کنید به موارد زیر توجه نمایید:

•   تا جایی که می توانید در مورد این بیماری اطلاعات کسب کنید. از پزشک یا متخصص مغز و اعصاب در مورد منابع اطلاعاتی مناسب سوال کنید.

•   سوالات خود را از پزشک و مددکار اجتماعی بپرسید.

•   در هنگام نیاز با دوستان و اعضای خانواده تماس بگیرید.

•   هر روز استراحت داشته باشید.

پیشگیری

سلامت عروق خونی مغز به طور کلی با سلامت قلب مرتبط است. رعایت نکات زیر با حفظ سلامت قلب ممکن است به کاهش خطر بروز دمانس عروقی کمک کند:

•   فشارخون خود را در محدوده سالم حفظ کنید. حفظ فشارخون در محدوده طبیعی می تواند به پیشگیری از دمانس عروقی و بیماری آلزایمر کمک کند.

•   کلسترول خود را به طور مرتب چک کنید. در صورت لزوم با یک رژیم غذایی سالم و کم چرب و استفاده از داروهای کاهنده کلسترول خون، مقدار رسوب پلاک در داخل شریان های مغز و درنتیجه خطر بروز دمانس عروقی کاهش می یابد.

•   پیشگیری یا کنترل دیابت. پیشگیری از بروز دیابت با استفاده از رژیم غذایی و ورزش یکی از روش های کاهش خطر دمانس است. اگر به دیابت مبتلا هستید کنترل قند خون می تواند به حفظ عروق خونی مغز در برابر آسیب کمک کند.

•   ترک سیگار. مصرف دخانیات سبب آسیب عروق خونی در همه جای بدن می شود.

•   فعالیت بدنی داشته باشید. فعالیت بدنی منظم باید بخشی از برنامه سلامتی هر کسی باشد. علاوه بر تمام مزایایی که ورزش دارد، ورزش می تواند از بروز دمانس عروقی جلوگیری نماید.