مولتیپل میلوماMultiple myeloma
تعریف بیماری
مولتیپل میلوما یا میلوم متعدد سرطانی است که در یک نوع از گلبول های سفید خون به نام پلاسما سل ایجاد می شود. پلاسما سل ها آنتی بادی هایی تولید می کنند که در شناسایی و از بین بردن میکروب ها و در نتیجه مبارزه با عفونت ها نقش دارند.
مولتیپل میلوما منجر به تجمع سلول های سرطانی در مغز استخوان می شود. به جای تولید آنتی بادی های مفید، سلول های سرطانی پروتئین های غیرطبیعی تولید می کنند که می توانند سبب بروز مشکلات کلیوی شوند.
همیشه مولتیپل میلوما به درمان نیاز ندارد. در صورتیکه شما علائم و نشانه های بیماری را تجربه نکنید ممکن است به درمان نیاز نداشته باشید. اگر علائم بیماری ایجاد شود، درمان می تواند به کنترل مولتیپل میلوما کمک کند.
نشانه ها
علائم و نشانه های مولتیپل میلوما متفاوت بوده و در اوایل بیماری ممکن است این علائم وجود نداشته باشند.
علائم این بیماری عبارتند از:
• درد استخوان، به خصوص در ستون فقرات یا قفسه سینه
• تهوع
• یبوست
• کاهش اشتها
• گیجی
• خستگی
• عفونت های مکرر
• کاهش وزن
• ضعف یا بی حسی پاها
• تشنگی بیش از حدعلل
علت بروز میلوما مشخص نیست. پزشکان می دانند که میلوما با یک پلاسما سل غیرطبیعی در مغز استخوان آغاز می شود. مغز استخوان یک بافت نرم و تولید کننده خون است که قسمت مرکزی اکثر استخوان ها را پر می کند. سلول های غیرطبیعی به سرعت تکثیر می شوند.
از آنجاکه سلول های سرطانی نمی توانند بالغ شوند و سپس همانند سلول های طبیعی از بین روند، در مغز استخوان تجمع یافته و تولید سلول های سالم را مختل می سازند.
سلول های میلوما همانند پلاسما سل های سالم برای تولید آنتی بادی تلاش می کنند اما آنتی بادی های غیرطبیعی تولید می کنند که بدن نمی تواند از آن ها استفاده کند. در عوض، آنتی بادی های غیرطبیعی (پروتئین های مونوکلونال یا M پروتئین ها) در بدن ساخته شده و منجر به بروز مشکلاتی مانند آسیب به کلیه ها می شوند.
گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت ناشناخته (MGUS)
مولتیپل میلوما تقریباً همیشه به عنوان یک بیماری نسبتاً خوش خیم به نام گاموپاتی مونوکلونان با اهمیت ناشناخته (MGUS) شروع می شود. در ایالات متحده، حدود 3 درصد افراد بالای 50 سال به MGUS مبتلا هستند. هر سال، حدود 1 درصد افراد مبتلا به MGUS به مولتیپل میلوما یا یک سرطان مرتبط مبتلا می شوند.
MGUS، همانند مولتیپل میلوما، توسط حضور M پروتئین ها در خون که توسط پلاسما سل های غیرطبیعی تولید می شوند، مشخص می شود. با این حال، در MGUS، میزان M پروتئین ها پایین تر بوده و آسیبی به بدن وارد نمی کند.
عوامل خطر
عواملی که ممکن است خطر بروز مولتیپل میلوما را افزایش دهند، عبارتند از:
• افزایش سن. خطر بروز مولتیپل میلوما با افزایش سن بیشتر می شود. بیشتر افراد مبتلا در اواسط دهه ششم زندگی به این بیماری قرار دارند.• جنس مذکر. احتمال بروز این بیماری در مردان بیشتر از زنان است.
• نژاد سیاه. احتمال بروز مولتیپل میلوما در سیاه پوستان نسبت به سفید پوستان 2 برابر بیشتر است.
• سابقه ابتلا به گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت ناشناخته (MGUS). هر سال 1 درصد افراد مبتلا به MGUS در ایالات متحده به مولتیپل میلوما مبتلا می شوند.
عوارض
عوارض مولتیپل میلوما عبارتند از:
• عفونت های مکرر. سلول های میلوما توانایی بدن برای مبارزه با عفونت ها را کاهش می دهند.• مشکلات استخوانی. مولتیپل میلوما می تواند استخوان های شما را تحت تاثیر قرار داده و منجر به درد استخوان، نازک شدن استخوان ها و شکستگی استخوان ها شود.
• کاهش عملکرد کلیه. مولتیپل میلوما ممکن است منجر به بروز اختلال در عملکرد کلیه و نارسایی کلیوی شود. فرسایش استخوان و درنتیجه افزایش سطوح کلسیم در خون می تواند توانایی کلیه ها را برای تصفیه خون مختل سازد. پروتئین های تولید شده توسط سلول های میلوما نیز مشکل مشابهی را ایجاد می کنند.
• کاهش تعداد گلبول های قرمز خون (آنمی یا کم خونی). کاهش سلول های خونی طبیعی به علت تجمع سلول های میلوما می تواند سبب بروز کم خونی وسایر مشکلات خونی گردد.
زمان مراجعه به پزشک
اگر شما به طور مداوم علائم و نشانه هایی دارید که سبب نگرانی شما شده اند، به پزشک مراجعه نمایید.
روش های تشخیصی
روش های تشخیصی:
در برخی موارد، پزشک به صورت تصادفی و هنگامی که برای تشخیص بیماری های دیگر برای شما درخواست آزمایش خون داده است مولتیپل میلوما را کشف می کند. در سایر موارد، پزشک ممکن است مولتیپل میلوما را با توجه به علائم و نشانه های شما تشخیص می دهد.
آزمایشات و روش های مورد استفاده برای تشخیص مولتیپل میلوما عبارتند از:
• آزمایشات خون. آنالیز آزمایشگاهی خون ممکن است وجود M پروتئین های تولید شده توسط سلول های میلوما را آشکار سازد. سایر پروتئین های غیرطبیعی که توسط سلول های میلوما تولید می شوند (بتا-2- میکروگلبولین نامیده می شوند) ممکن است در خون مشاهده شده و به پزشک در تعیین شدت میلوما کمک کنند. علاوه براین، آزمایشان خون برای ارزیابی عملکرد کلیه، شمارش سلول های خونی، میزان کلسیم و اسیداوریک می تواند به پزشک در تشخیص کمک کند.• آزمایش ادرار. آنالیز ادرار ممکن است وجود M پروتئین ها را نشان دهد. M پروتئین های ادرار، پروتئین های بنس جونز نامیده می شوند.
• بررسی مغز استخوان. پزشک ممکن است نمونه ای از مغز استخوان شما را به منظور بررسی آزمایشگاهی بردارد. نمونه مورد نظر با ورود یک سوزن بلند به داخل استخوان (آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان) به دست می آید. در آزمایشگاه، نمونه از نظر سلول های میلوما بررسی می شود. ممکن است آزمایشات تخصصی برای بررسی ناهنجاری های کروموزومی انجام شود. همچنین آزمایشاتی به منظور تعیین میزان تقسیم سلول های میلوما انجام می شود.
• تصویربرداری. روش های تصویربرداری ممکن است برای تشخیص مشکلات استخوان که با مولتیپل میلوما مرتبط هستند، انجام شود. این آزمایشات شامل استفاده از اشعه ایکس، MRI ،CT یا توموگرافی با استفاده از پوزیترون (PET) است.
تعیین مرحله بیماری
اگر آزمایشات نشان دهنده ابتلای شما به مولتیپل میلوما باشند، پزشک با استفاده از اطلاعات به دست آمده از آزمایشات برای طبقه بندی بیماری شما به مرحله 1، 2 یا 3 استفاده می کند. مرحله 1 نشان دهنده پیشرفت کمتر بیماری است و مرحله 3 نشان می دهد که بیماری پیشرفت کرده و ممکن است استخوان، کلیه ها و سایر ارگان ها را تحت تاثیر قرار دهد.
روش های درمانی:
در صورت بروز علائم، درمان می تواند به تسکین درد، کنترل عوارض بیماری، ایجاد ثبات در وضعیت شما و کاهش سرعت پیشرفت بیماری کمک کند. اگر شما به مولتیپل میلوما مبتلا هستید اما هیچ علائمی ندارید، درمان فوری مورد نیاز نیست. بااین حال، پزشک به طور منظم شما را به منظور تشخیص بروز علائم بیماری مورد پیگیری قرار می دهد. این امر ممکن است نیازمند انجام دوره ای آزمایشات خون و ادرار باشد. اگر علائم بیماری ایجاد شود یا مولتیپل میلوما پیشرفت کند، شما و پزشکتان ممکن است تصمیم به شروع درمان بگیرید.
اگرچه هیچ درمانی برای مولتیپل میلوما وجود ندارد، اما درمان مناسب سبب برگشت شما به فعالیت نسبتاً طبیعی می شود. درمان های استاندارد عبارتند از:
• شیمی درمانی (کموتراپی). داروهای شیمی درمانی سلول های در حال رشد مانند سلول های میلوما را از بین می برند. داروهای شیمی درمانی از طریق ورید بازو یا به صورت قرص تجویز می شوند. دوزهای بالای داروهای شیمی درمانی قبل از پیوند سلول های بنیادی مورد استفاده قرار می گیرند.
• پیوند سلول های بنیادی. پیوند سلول های بنیادی شامل فرآیندی است که طی آن مغز استخوان فرد بیمار با مغز استخوان سالم جایگزین می شود. قبل از پیوند سلول های بنیادی، سلول های بنیادی خون ساز از خون شما به دست می آیند. سپس شما دوز بالای شیمی درمانی را به منظور تخریب مغز استخوان آسیب دیده دریافت می کنید.
• پرتو درمانی. این روش از پرتوهای انرژی مانند اشعه X جهت تخریب سلول های میلوما و توقف رشد آن ها استفاده می کند. پرتودرمانی ممکن است برای کوچک کردن سریع سلول های میلوما در یک منطقه خاص (به عنوان مثال، هنگامی که مجموعه ای از پلاسما سل های غیرطبیعی با ایجاد تومور (پلاسماسیتوما) سبب درد یا تخریب یک استخوان می شوند) مورد استفاده قرار گیرد.
چگونه درمان مورد استفاده قرار می گیرد
نوع درمان که شما دریافت خواهید کرد به این امر بستگی دارد که آیا شما کاندید مناسبی برای پیوند مغز استخوان هستید یا خیر. این امر به خطر پیشرفت بیماری شما، سن و به طور کلی وضعیت سلامتی شما وابسته است:
• اگر شما کاندید پیوند مغز استخوان باشید، درمان اولیه احتمالاً ترکیبی از درمان هدفمند، درمان زیستی، کورتیکواستروئیدها و برخی اوقات شیمی درمانی است. سلول ها بنیادی شما احتمالاً چند ماه پس از درمان جمع آوری می شوند. پیوند سلول های بنیادی ممکن است بلافاصله بعد از جمع آوری سلول ها یا در صورت عود با تاخیر، انجام شود. در برخی موارد پزشکان انجام دو پیوند سلول بنیادی را برای افراد مبتلا به مولتیپل میلوما توصیه می کنند. بعد از پیوند، شما احتمالاً درمان هدفمند یا درمان زیستی را به منظور جلوگیری از عود میلوما دریافت خواهید کرد.
• اگر شما کاندید پیوند سلول های بنیادی نباشید، درمان اولیه برای شما احتمالاً شامل شیمی درمانی همراه با کورتیکواستروئیدها، درمان هدفمند یا درمان زیستی است. در مواردی، پزشکان پیوند سلول های بنیادی را برای افراد سالخورده ای که در وضعیت سلامتی بسیار خوبی به سر می برند اما قادر به تحمل دوزهای قوی شیمی درمانی نیستند، با دوزهای پایین تر شیمی درمانی انجام می دهند.
• اگر میلوما عود کند یا به درمان پاسخ ندهد، پزشک ممکن است تکرار دوره دیگری از درمان را توصیه کند. گزینه درمانی دیگر انجام یک یا تعداد بیشتری از سایر درمان ها است.
عوارض درمان
مولتیپل میلوما می تواند عوارضی ایجاد کند. این عوارض عبارتند از:
• درد استخوان. داروهای ضد درد، پرتودرمانی و جراحی ممکن است به کنترل درد استخوان کمک کند.• عوارض کلیوی. افراد مبتلا به آسیب کلیوی شدید ممکن است به دیالیز نیاز داشته باشند.
• عفونت. پزشک ممکن است انجام واکسیناسیون را به منظور پیشگیری از بروز عفونت ها مانند آنفلوآنزا و پنومونی توصیه کند.
• از دست دهی استخوان. پزشک ممکن است داروهایی موسوم به بیس فسفونات ها مانند پامیدرونات یا اسید زولدرونیک را به منظور پیشگیری از این عارضه توصیه کند.
• کم خونی. اگر کم خونی داشته باشید، پزشک داروهایی برای افزایش تعداد سلول های قرمز خون توصیه می کند.
درمان دارویی
درمان های استاندارد عبارتند از:
• درمان هدفمند. درمان دارویی هدفمند بر روی ناهنجاری های خاص در سلول های سرطانی که به آنها امکان بقا می دهد، تمرکز می کند. Bortezomib و carfilzomib داروهای هدفمندی هستند که از عملکرد ماده ای در سلول های میلوما که پروتئین ها را تجزیه می کند، ممانعت به عمل می آورد. این عمل به مرگ سلول های میلوما منجر می شود. هر دو دارو از طریق وریدی در بازوی شما تجویز می شوند.• درمان زیستی. داروهای مورد استفاده در این روش از سیستم ایمنی شما برای مبارزه با سلول های میلوما استفاده می کنند. Thalidomide و lenalidomide و pomalidomide سلول های سیستم ایمنی را که سلول های سرطانی را شناسایی و نابود می کنند، افزایش می دهند. این داروها به صورت قرص تجویز می شوند.
• کورتیکواستروئیدها. کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون و دگزامتازون سیستم ایمنی را به منظور کنترل التهاب در بدن تنظیم می کنند. آن ها همچنین در برابر سلول های میلوما فعال می شوند. کورتیکواستروئیدها به شکل قرص یا از طریق ورید بازو تجویز می شوند.
درمان جایگزین
درمان های جایگزین:
هیچ طب جایگزینی برای درمان مولتیپل میلوما یافت نشده است. اما طب جایگزین ممکن است به شما در غلبه به عوارض جانبی میلوما کمک کند. این گزینه ها عبارتند از:
• طب سوزنی
• آروماتراپی یا عطر درمانی
• ماساژ
• مدیتیشن
• تکنیک های ریلکسیشن یا آرام سازیحمایت و پشتیبانی:
تشخیص سرطان می تواند برای شما تکان دهنده و ویرانگر باشد. با گذشت زمان، شما راه هایی برای مقابله استرس و زندگی همراه با سرطان خواهید یافت. راهکارهایی که می توانید برای این منظور استفاده کنید، عبارتند از:
• به اندازه کافی اطلاعات کسب کنید تا بتوانید در زمینه درمان خود تصمیم گیری کنید. از پزشک خود در مورد گزینه های درمانی و عوارض جانبی درمان ها سوال کنید.
• از کمک خانواده و دوستان خود جهت مقابله با استرس و نگرانی ها بهره ببرید. همچنین شما می توانید از گروه های حمایتی رسمی استفاده کنید.
• اهداف معقولانه داشته باشید. اهدافی را انتخاب نکنید که قادر به رسیدن به آن ها نیستید. به عنوان مثال ممکن است شما نتوانید 40 ساعت در هفته کار کنید اما قادر باشید به صورت نیمه وقت کار کنید.
• برای خودتان وقت بگذارید. خوب غذا بخورید، آرام باشید و به میزان کافی استراحت کنید تا بتوانید با استرس و خستگی ناشی از سرطان مقابله کنید.