عفونت مثانهBladder infection
تعریف بیماری
سیستایسیس، واژه‌ای پزشکی برای بیان التهاب و آماس مثانه می‌باشد. بیشتر اوقات این عفونت و التهاب به علت یک عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود و عفونت دستگاه ادراری نامیده می‌شود. عفونت مثانه می‌تواند خیلی دردناک و آزاردهنده باشد و درصورتیکه عفونت به کلیه‌های شما سرایت کند می‌تواند از لحاظ سلامتی مشکلی مهم و جدی تلقی شود. در موارد غیرمعمول‌تر، عفونت مثانه می‌تواند در نتیجه واکنش به مصرف داروهای خاص، یا درمان با اشعه، یا محرک‌های بالقوه‌ای مثل اسپری‌های بهداشتی مورد استفاده در خانم‌ها و ژل‌های دارای قابلیت کشتن یاخته‌های نطفه‌ای و یا استفاده طولانی مدت از سوند مثانه (کاتتر) رخ دهد.
همچنین عفونت مثانه می‌تواند به عنوان عارضه یک بیماری دیگری حادث شود. درمان معمول برای عفونت مثانه باکتریایی استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها است. درمان در مورد انواع دیگر عفونت مثانه بستگی به علت اصلی دارد.
نشانه ها
علایم و نشانه‌های عفونت مثانه اغلب شامل موارد زیر است:
• تمایل شدید و همیشگی به ادرار کردن (دفع ادرار)
• احساس سوزش در زمان ادرار کردن
• تکرر ادرار و دفع ادرار در مقادیر کم
• وجود خون در ادرار (هماچوری)
• ادرار تیره یا ادرار با بوی تند
• احساس ناراحتی در ناحیه لگن
• احساس فشار در ناحیه پایین شکم
• تب با درجه پاییندر بچه‌های کوچکتر، ادرار غیرارادی روزانه و به صورت تصادفی که قبلاً اتفاق نمی‌افتاده، نیز می‌تواند علامتی از عفونت دستگاه ادراری باشد. احتمالاً شب ادراری به خودی خود در ارتباط با عفونت دستگاه ادراری نمی‌باشد.
علل
سیستم دستگاه ادراری در شما شامل کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و مجرای ادراری می‌باشد. تمامی اینها یک نقش اساسی را در دفع مواد زائد از بدن شما بازی می‌کنند. کلیه‌های شما، یک جفت اندام لوبیایی شکل می‌باشند که در دو طرف پشت بدن شما در ناحیه بالایی شکم واقع شده‌اند و مواد زائد را از خون شما تصفیه کرده و غلظت بسیاری از مواد زائد را در خون شما تنظیم می‌کنند.
لوله‌هایی که حالب نامیده میشوند، ادرار را از کلیه‌های شما به سمت مثانه حمل می‌کنند، جایی که در آنجا ذخیره شده تا زمانی که از طریق مجرای ادراری از بدن شما خارج شوند.
عفونت مثانه باکتریایی:
عفونت دستگاه ادراری زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌های بیرون بدن از طریق مجرای ادراری وارد دستگاه ادراری شوند و شروع به زیاد شدن کنند. بیشتر انو اع عفونت مثانه به واسطه نوعی از باکتری اشرشیاکولی ایجاد میشوند. در خانم‌ها عفونت‌های مثانه باکتریایی ممکن است در نتیجه مقاربت جنسی رخ دهد. اما به این علت که ناحیه تناسلی زنان اغلب می‌تواند محل پرورش باکتری‌هایی باشد که موجب عفونت مثانه شوند، حتی دختران و بیشتر خانم‌ها مستعد عفونت مجاری پایینی ادراری می‌باشند.انواع اصلی عفونت‌ها:
دو نوع اصلی عفونت مثانه باکتریایی شامل موارد زیر است:
• عفونت‌های مثانه غیربیمارستانی:
دراین نوع عفونت‌ها، افرادی که تحت مراقبت‌های پزشکی در سطح جامعه نیستند دچار عفونت‌های مثانه میشوند. عفونت مثانه در زنان شایع‌تر از مردان می‌باشد.• عفونت‌های مثانه بیمارستانی:
این نوع عفونت‌ها عفونت‌های نوزوکومیال نیز نامیده میشوند و در افرادی رخ می‌دهند که تحت امکانات و مراقبت‌های پزشکی هستند، مثل بیمارستان‌ها و یا مراکز پرستاری و بیشتر در افرادی به وجود می‌آید که جهت جمع‌آوری ادرار، در مسیر مجرای ادراری و به سمت مثانه سوند ادراری برایشان قرار داده شده است، که این روش گذاشتن سوند یک روش معمول و متداول قبل از انجام عمل جراحی، یا بعضی آزمایشات تشخیصی می‌باشد و یا به منظور تخلیه ادرار در افراد سالخورده و نیز افراد بستری به کار می‌رود.التهاب مثانه غیرعفونی:
هرچند شایع‌ترین علت عفونت مثانه عفونت‌های باکتریایی می‌باشند، تعدادی از عوامل غیرعفونی نیز ممکن است از علل التهاب مثانه باشند. پاره‌ای از این عوامل عبارتند از:• التهاب مثانه اینتراستشیال:
علت این التهاب مزمن مثانه که سندرم دردناک مثانه نیز نامیده می‌شود مشخص نیست. تشخیص و درمان این عارضه و وضعیت مشکل می‌باشد.• التهاب مثانه ناشی از مصرف دارو:
برخی از داروهای خاص به خصوص داروهای مربوط به شیمی‌درمانی، سیکلوسفامید وایفوسفامید، در حالیکه اجزاء تجزیه شده آنها از بدن شما خارج میشوند، می‌توانند از عوامل التهاب مثانه در شما باشند.• التهاب مثانه ناشی از پرتو درمانی:
درمان با اشعه در ناحیه لگن خاصره می‌تواند تغییرات التهابی در ناحیه مثانه ایجاد کند.• التهاب مثانه ناشی از جسم خارجی:
استفاده طولانی مدت از سوند ادراری می‌تواند شما را مستعد عفونت باکتریایی و نیز تخریب بافت کند که هر دوی این عوامل می‌توانند باعث ایجاد التهاب گردند.• التهاب مثانه ناشی از مواد شیمیایی:
برخی افراد حساسیت بالایی نسبت به محتوای مواد شیمیایی در بعضی از محصولات مانند شامپوهای بدن، اسپری‌های بهداشتی مورد استفاده در بانوان و یا ژل‌های دارای قابلیت کشتن یاخته‌های نطفه‌ای دارند، که ممکن است نوعی واکنش شبه آلرژی در مثانه آنها ایجاد شود که علت التهاب مثا نه باشند.• التهاب مثانه ناشی از موارد دیگر:
گاهی اوقات التهاب مثانه به عنوان عارضه سایر اختلالات دیگر رخ می‌دهد، مثل سرطان‌های مختص زنان، اختلالات التهابی وابسته به لگن خاصره، اندومتریوزیس، بیماری کرون، دیورتیکولایتیس، لوپوس، و یا بیماری سل.
عوامل خطر
در برخی از افراد احتمال ابتلاء به عفونت‌های مثانه یا عفونت‌های دستگاه ادراری عودکننده بیشتر از سایرافراد می‌باشد. زنان از این دسته می‌باشند. علت اصلی و کلیدی این امر،ساختمان بدنی آنها می‌باشد. زنان مجرای ادراری کوتاهتری دارند، این مساله باعث می‌شود فاصله‌ای را که باکتری باید طی کند تا به مثانه برسد کوتاهتر شود.
زنانی که بیشتر در معرض خطر عفونت‌های دستگاه ادراری قرار دارند شامل دسته‌های زیر می‌باشند:
- آن دسته از زنانی که از لحاظ جنسی فعال می‌باشند:
در نتیجه مقاربت جنسی باکتری‌ها می‌توانند از مجرای ادراری به داخل نفوذ کنند.
- آن دسته از زنانی که از انواع خاصی از روش‌های جلوگیری استفاده می‌کنند:
زنانی که از دیافراگم استفاده می‌کنند بیشتر در معرض خطر ابتلاء به عفونت‌های دستگاه ادراری قرار دارند. دیافراگم‌هایی که حاوی عوامل با قابلیت کشتن یاخته‌های نطفه‌ای است این احتمال را افزایش می‌دهند.
- آن دسته از زنانی که باردارند:
تغییرات هورمونی در طول دوران بارداری نیز می‌تواند خطر ابتلاء به عفونت مثانه را افزایش دهد.
سایر عوامل خطر هم در مردان و هم در زنان شامل موارد زیر است:
• تداخل با جریان ادرار:این مساله در شرایطی مانند وجود سنگ مثانه یا بزرگی پروستات در مردان اتفاق می‌افتد.
• تغییرات سیستم ایمنی بدن:
این مساله در شرایطی مانند وجود بیماری دیابت، عفونت اچ ای وی و درمان بیماری سرطان به وجود می‌آید. کاهش سیستم ایمنی احتمال خطر عفونت باکتریایی مثانه و در بعضی موارد عفونت ویروسی مثانه را افزایش می‌دهد.
• استفاده طولانی مدت از سوندهای ادراری:
این لوله‌ها در افرادی که دچار بعضی بیماری‌های مزمن هستند و یا در افراد مسن و سالخورده، ممکن است مورد نیاز باشند. استفاده طولانی‌مدت از این وسایل می‌تواند منجر به افزایش آسیب‌پذیری به عفونت‌های باکتریایی و نیز تخریب بافت مثانه گردد.
در مردانی که از لحاظ سلامتی مشکلی ندارند و عاری از عوامل زمینه‌سازدر زمینه عفونت مثانه می‌باشند این بیماری نادر است.
عوارض
در صورتی که عفونت‌های مثانه به خوبی و به طور کامل درمان شوند به ندرت منجر به بروز عوارض میشوند، اما در صورتیکه درمان نشوند بسیار جدی شده و ممکن است عوارض این بیماری شامل موارد زیر باشد:
• عفونت کلیه:
یک عفونت مثانه اگر درمان نشود می‌تواند منجر به بروز عفونت کلیه شود که پیلونفریت نامیده می‌شود. ممکن است عفونت‌های مربوط به کلیه موجب آسیب و تخریب دائمی کلیه‌های شما شوند. بچه‌های کوچک و افراد مسن افرادی هستند که بیشتر در معرض خطر آسیب کلیه ناشی از عفونت‌های مثانه هستند چرا که علائم و نشانه‌های این بیماری در آنان اغلب با سایرعوارض اشتباه گرفته شده یا نادیده گرفته می‌شود.• خون در ادرار:
در بیماری عفونت مثانه ممکن است در ادرارشما سلول‌های خونی که تنها با میکروسکوپ رویت میشوند (هماچوری میکروسکوپیک) وجود داشته باشد که معمولاً با درمان برطرف می‌شود. اگر سلول‌های خونی بعد از درمان همچنان باقی بمانند، ممکن است پزشک معالج شما توصیه کند یک پزشک متخصص علت را بررسی کرده و تصمیم‌گیری نماید. وجود خون درادرار طوری که شما آن را با چشم ببینید (هماچوری واضح) در عفونت‌های باکتریایی مثانه نادر است، اما این علامت در عفونت‌های مثانه ناشی از درمان با اشعه یا شیمی‌درمانی غیرعادی نیست.
زمان مراجعه به پزشک
اگر علائم و نشانه‌های عفونت کلیه که شامل موارد زیر هستند را داشتید فوراً نزد پزشک بروید:
• درد ناحیه پشت یا پهلو
• تب و لرز
• اسهال و استفراغاگر این احساس در شما به وجود بیاید که تمایل به ادرار کردن متناوب و مکرردارید یا ادرار دردناک داشته که برای چندین ساعت یا زمان بیشتری به طول انجامد و یا اگر متوجه وجود خون در ادرار خود شدید، به پزشک مراجعه کنید.
اگر در گذشته بیماری عفونت دستگاه ادراری برای شما تشخیص داده شده و در حال حاضر دچار علائمی شبیه به همان بیماری شده‌اید نیز حتماً به پزشک خود مراجعه کنید. همچنین اگر علائم عفونت ادراری بعد از اتمام یک دوره درمان با آنتی‌بیوتیک برگشت پیدا کرد با پزشک خود تماس بگیرید، شاید به نوع متفاوتی از دارو نیاز داشته باشید.
چنانچه کودک شما دچار عارضه ادرار غیر ارادی روزانه شد با متخصص اطفال تماس بگیرید.
به غیر از موارد ذکر شده در بالا، در مردان سالم بیماری عفونت مثانه نادر می‌باشد و باید توسط پزشک تشخیص داده شود.
روش های تشخیصی
روش های تشخیصی:
اگر مبتلا به نشانه‌ها و علائم عفونت مثانه می‌باشید، در صورت امکان هرچه سریعتر با پزشک خود صحبت کنید. علاوه بر بحث در مورد علائم و نشانه‌ها و تاریخچه پزشکی شما، ممکن است پزشکتان دستور انجام آزمایشات زیر را نیز بدهد:
• آنالیز و تجزیه ادرار:
اگر مشکوک به عفونت مثانه باشید ممکن است پزشکتان جهت تعیین اینکه آیا در ادرارتان باکتری، خون و یا چرک دیده می‌شود از شما یک نمونه ادرار بخواهد.• سیستوسکوپی:
معاینه مثانه توسط یک سیستوسکوپ، لوله باریکی همراه با یک منبع نوری و دوربین متصل به آن که می‌تواند از طریق مجرای ادراری وارد مثانه شود، می‌تواند به تشخیص کمک کند. همچنین پزشکتان می‌تواند از سیستوسکوپ برای بیرون آوردن نمونه کوچکی از بافت (نمونه‌برداری یا بیوپسی) برای آنا لیز و تجزیه و تحلیل در آزمایشگاه استفاده کند. احتمالاً اگر برای اولین بار علائم و نشانه‌های مربوط به عفونت ادراری را داشته‌اید انجام این آزمایش خیلی مورد نیاز نیست.• آزمایشات تصویربرداری:
این نوع آزمایشات معمولاً لازم نیستند، اما در بعضی موارد و نمونه‌ها خصوصاً زمانی که هیچ مدرکی دال بر عفونت پیدا نشود، می‌توانند مفید و کمک‌کننده باشند. برای مثال روش تصویربرداری از طریق اشعه ایکس (ایکس ری) و یا سونوگرافی، کمک می کنند تا سایر عوامل بالقوه التهاب مثانه مثل تومور یا ناهنجاری‌های ساختاری غیرمحتمل شمرده شوند.درمان دارویی
التهاب مثانه‌ای که توسط عفونت باکتریایی به‌وجود می‌آید، عموماً با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود.درمان برای التهاب مثانه غیرباکتریایی ویا غیرعفونی بستگی به عامل دربرگیرنده آن دارد.
درمان التهاب مثانه باکتریایی:
اولین خط درمان جهت التهاب مثانه باکتریایی استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌باشد. اینکه چه داروهایی و برای چه مدتی باید استفاده کنید بستگی به وضعیت کلی سلامت شما و باکتری پیدا شده در ادرارتان دارد.• عفونت بار اول:
بعد از گذشت یک یا چند روز از درمان آنتی‌بیوتیکی، علائم و نشانه‌ها به طور قابل توجهی بهبود پیدا می‌کنند. هرچند نیاز است مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را برای سه روز تا یک هفته، بسته به شدت عفونت خود ادامه دهید. مهم نیست که طول دوره درمان چقدر است، بهتر است برای اینکه اطمینان حاصل کنید عفونت به‌طور کامل از بین رفته، دوره کامل آنتی‌بیوتیک تجویز شده توسط پزشکتان را مصرف کنید.• عفونت مکرر:
اگر عفونت دستگاه ادراری بازگشت‌کننده (مکرر) دارید، ممکن است پزشکتان درمان طولانی مدت‌تری با آنتی‌بیوتیک را برایتان توصیه کند، یا اینکه برای این ارزیابی که آیا ناهنجاری‌های اورولوژیک ممکن است علت عفونت باشد،شما را به پزشک متخصص در زمینه اختلالات دستگاه ادراری (اورولوژیست یا نفرولوژیست) ارجاع دهد، در بعضی از خانم‌ها، دریافت تنها یک دوزآنتی‌بیوتیک بعد از مقاربت جنسی می‌تواند مفید باشد.• عفونت مثانه بیمارستانی:
عفونت‌های مثانه‌ای که در بیمارستان‌ها به وجود می‌آیند می‌توانند چالش بزرگی در مسیر درمان به حساب آیند چرا که باکتری‌هایی که در بیمارستان‌ها یافت میشوند اغلب به انواع رایج آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای درمان عفونت‌های مثانه افراد جامعه به کار می‌روند مقاوم هستند. به همین دلیل ممکن است انواع متفاوتی از آنتی‌بیوتیک‌ها و شیوه‌های مختلف درمانی نیاز باشد.
خصوصاً زنان بعد از دوران یائسگی ممکن است مستعد ابتلاء به عفونت مثانه باشند. به عنوان بخشی از مراحل درمانی شما، ممکن است پزشکتان استفاده از یک کرم استروژن واژینال را توصیه کند، البته اگر بتوانید از این دارو استفاده کنید و بدون اینکه احتمال خطر سایر مشکلات مربوط به سلامتی شما را افزایش دهد.درمان عفونت مثانه اینتراستشیال:
در این نوع عفونت مثانه، علت التهاب نامعلوم است، بنابراین درمان منحصر به فرد و برگزیده‌ای که در هر موردی قاطعانه عمل کند وجود ندارد. درمان‌هایی که برای بهبود علائم و نشانه‌های بیماری استفاده می‌شود شامل موارد زیر است:• داروهایی که مصرف خوراکی دارند، یا آنهایی که مستقیم به داخل مثانه وارد میشوند.
• اقداماتی که به نوعی مثانه را اصلاح می‌کند که موجب بهبود یافتن علائم و نشانه‌ها می‌شود، مانند کشش و اتساع مثانه با آب یا بخار (انبساط مثانه) و یا جراحی.
• تحریک عصبی،که از امواج ملایم الکتریکی برای تسکین درد ناحیه لگن و در بعضی موارد کاهش تکرر ادرار استفاده می‌شود.
درمان انواع دیگر عفونت‌های مثانه غیرباکتریایی (غیرعفونی):
اگر نسبت به مواد شیمیایی خاصی در بعضی از محصولات مثل شامپو بدن، یا ژل‌هایی که قابلیت کشتن یاخته‌های نطفه‌ای را دارند بسیار حساس هستید، ممکن است اجتناب از مصرف این محصولات به بهبود علائم و نشانه‌های بیماری و نیز جلوگیری از رخ دادن مجدد عفونت‌های مثانه کمک کند.مرکز توجه درمان عفونت مثانه‌ای که ناشی از عارضه شیمی درمانی یا رادیوتراپی است بیشتر بر روی کنترل درد تمرکز دارد که معمولاً با استفاده از داروها و آب‌رسانی به مثانه آزاردیده و تحریک شده است. بیشتر التهابات و عفونت‌های مثانه‌ای که ناشی از عارضه شیمی درمانی است پس از اتمام دوره شیمی درمانی رو به بهبود می‌روند.
اصلاح شیوه زندگی
عفونت و التهاب مثانه می‌تواند دردناک باشد، ولی شما می‌توانید برای بهبود و کاهش ناراحتی خود اقدامات زیر را انجام دهید:
• از یک بالشتک یا تشک گرم استفاده کنید:
گاهی اوقات قرار دادن یک بالشتک با تشک گرم بر روی قسمت پایینی شکم شما می‌تواند احساس فشار یا درد مثانه را کاهش دهد.• آب و مایعات مصرف کنید:
مقدار زیادی مایعات بنوشید، اما از نوشیدن قهوه، الکل، نوشیدنی‌های حاوی کافئین، آب مرکبات و مصرف غذاهای ادویه‌دار تا زمانیکه عفونت شما برطرف شود اجتناب کنید. این مواد مثانه شما را تحریک می‌کند و نیاز شدید و مکرر شما به ادرار کردن را تشدید می‌کند.• در وان آب گرم قرار بگیرید:
قرارگرفتن در یک وان حاوی آب گرم به مدت 15 تا 20 دقیقه می‌تواند به کاهش درد یا ناراحتی شما کمک کند.اگر دچار عفونت‌های مکرر و عودکننده مثانه می‌شوید، به پزشک خود اطلاع دهید. با کمک یکدیگر می‌توانید تدبیری بیاندیشید که ازعود مجدد بیماری عفونت مثانه و نیز ناراحتی‌هایی که این بیماری می‌تواند به همراه داشته باشد جلوگیری کنید.
پیشگیری
ممکن است مصرف آب قره‌قاط (کرن بری) و یا قرص‌های حاوی پرونتوسیانیدین، به کاهش احتمال خطر عود مجدد عفونت مثانه در بعضی از زنان کمک کند، که البته ممکن است اثری هم نداشته باشد. نتایج متضاد از مطالعات تحقیقاتی انجام شده، پی‌بردن به این امر را که آیا آب قره‌قاط واقعاً می‌تواند کمک‌کننده باشد یا شاید فقط یک اثر دارونما است را دشوار می‌نماید. به عنوان یک درمان خانگی، اگر از داروهای رقیق‌کننده خون مثل وارفارین (کومادین) استفاده می‌کنید از مصرف آب قره‌قاط خودداری کنید، چراکه فعل و انفعالات احتمالی بین آب قره‌قاط و وارفارین می‌تواند منجر به خونریزی شود.
گرچه مطالعات کامل و دقیقی در مورد این اقدامات خودمراقبتی پیشگیرانه انجام نشده است، با این حال گاهی پزشکان موارد زیر را برای عفونت‌های مثانه تکرارشونده توصیه می‌کنند:
• مایعات فراوان بنوشید: به خصوص آب. نوشیدن مقادیر زیاد مایعات به خصوص زمانی که شما در حال انجام شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی هستید و در روزهای درمان اهمیت زیادی دارد.
• بطور مکرر ادرار کنید: اگر احساس می‌کنید نیاز و میل به ادرار کردن دارید برای رفتن به دستشویی تاخیر و درنگ نکنید.
• پس از انجام عمل دفع، جهت خشک کردن ناحیه تناسلی، از قسمت جلو به سمت عقب دستمال بکشید. این عمل از انتشار و پخش باکتری‌های ناحیه مقعد به سمت دهانه رحم و مجرای ادراری جلوگیری می‌کند.
• جهت استحمام ایستاده دوش بگیرید تا اینکه درون وان حمام دراز بکشید: اگر مستعد ابتلاء به عفونت‌ها می‌باشید، دوش گرفتن بیشتر از قرار گرفتن در وان حمام به جلوگیری از این عفونت‌ها کمک می‌کند.
• از اسپری‌های معطر و محصولات بهداشتی مخصوص بانوان در ناحیه دستگاه تناسلی استفاده نکنید. این محصولات می‌تواند مجرای ادراری و مثانه را تحریک کنند.