سلیاکCeliac disease

روش های تشخیصی

روش های تشخیصی:

تشخیص بیماری سلیاک در ایالات متحده نسبت به گذشته شیوع بیشتری یافته است. قسمتی از دلیل عدم تشخیص صحیح بیماری سلیاک به دلیل شباهت این نارسایی با بسیاری شرایط و نارسایی های دیگر منتهی به سوءجذب است. به علاوه آزمایش خون امکان تشخیص بیماری سلیاک را در افراد با علائم بسیار خفیف، فراهم نمی سازد.

افراد دچار بیماری سلیاک سطوح برخی از آنتی بادی های خاص در آنها بیشتر از حد نرمال است (آنتی گلیادین، آنتی اندمایسیوم و آنتی ترنس گلوتامیناز بافتی). آنتی بادی ها پروتئین های خاصی در سیستم ایمنی شما هستند و عملکرد آنها در جهت حذف مواد بیگانه در بدن شما می باشد. در افراد مبتلا به بیماری سلیاک، سیستم ایمنی آنها گلوتن را به عنوان یک ماده بیگانه شناسایی کرده و سطوح افزایش یافته آنتی بادی ها را برای رهایی از گلوتن تولید می کند.

امروزه آزمایش خون سطوح بالای این آنتی بادی ها را نشان می دهد و لذا در تشخیص اولیه افراد مشکوک به بیماری سلیاک از آزمایش خون استفاده می شود. در ادامه به منظور تایید تشخیص، پزشکتان نیاز به بررسی میکروسکوپی قسمت کوچکی از بافت روده ای شما دارد تا بتواند آسیب وارده به ویلی (پرزهای روده ای) را مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام اندوسکوپ را از راه دهان ،مری، و معده وارد روده کوچک می کند تا بتواند نمونه برداری از بافت روده ای داشته باشد.

امتحان کردن اثر رژیم غذایی فاقد گلوتن در بهبود علائم بیماری نیز می تواند در تایید تشخیص به کار رود  ولیکن نکته مهم این است که چنین رژیم غذایی را نباید قبل از ارزیابی های بالینی شروع نمود چرا که در صورت شروع نمودن رژیم غذایی فاقد گلوتن پیش از اجرای ارزیابی ها، نتایج تست خون و بیوپسی تغییر کرده و نتایج به صورت کاذب نرمال نشان داده می شوند.

روش های درمانی:

بیماری سلیاک درمانی ندارد ولیکن شما می توانید از طریق رژیم غذایی به طور موثر بیماری خود را کنترل نمایید.

زمانیکه گلوتن از رژیم غذایی شما حذف می شود، معمولاً در طول چندین هفته، التهاب روده کوچک شروع به فروکش خواهد کرد و تنها بعد از چند روز وضعیت شما بهبود خواهد یافت. چنانچه کمبودهای تغذیه ای شما شدید باشد متخصص تغذیه برای شما مکمل های ویتامینی و مواد معدنی را تجویز خواهد کرد تا چنین کمبودهایی جبران شوند. درمان کامل و رشد دوباره ویلی (پرزهای روده ای) در افراد جوان چندین ماه و در افراد مسن تر 2تا3 سال به طول می انجامد.

اصلاح شیوه زندگی

پیگیری یک رژیم غذایی فاقد گلوتن می تواند شما را خسته و عصبانی کند. ولیکن با گذشت زمان با تمرین و به کار بردن کمی خلاقیت متوجه خواهید شد که همچنان غذاهای بسیار زیادی برای خوردن و لذت بردن وجود دارند. در ادامه توصیه هایی کمک کننده در مسیر رعایت یک رژیم غذایی سالم و موثر را بیان می داریم:

• برچسب محصولات غذایی را بخوانید برچسبهای غذایی شاه راه رسیدن شما به سلامتی هستند:

 قبل از خرید هر نوع محصولات غذایی برچسب آنها را بخوانید. این احتمال وجود دارد که برخی اقلام غذایی که به نظر بی اشکال می رسند، مانند برنج و غلات ذرت، حاوی گلوتن باشند . به علاوه یک سازنده محصولات غذایی می تواند در هر زمانی ترکیبات اولیه محصول خود را تغییر دهد. محصولی که زمانی فاقد گلوتن بوده می تواند پس از مدتی دیگر چنین ویژگی ای را نداشته باشد. لذا هر زمان که به خرید می روید در صورت خواندن برچسب محصول غذایی از دارا بودن این ویژگی مطلع خواهید شد.

• در صورت لزوم با سازندگان محصولات غذایی تماس بگیرید:

چنانچه با خواندن برچسب محصول غذایی متوجه محتوای گلوتن آن نمی شوید، آن را مصرف نکنید مگر اینکه بررسی های لازم را از طریق سازنده آن محصول به دست آورده باشید. برخی از مراکز حمایت کننده از بیماران مبتلا به سلیاک، غرفه ای را به منظور راهنمایی افراد در فروشگاه ها تعبیه کرده اند که در این صورت در وقت شما صرفه جویی خواهد شد . در صورت نبود چنین امکاناتی با سازنده محصولات غذایی تماس بگیرید.

• از غذا خوردن بیرون از منزل  هراس نداشته باشید:

 با وجود اینکه تهیه غذا توسط خود فرد راحت ترین راه کنترل و رعایت رژیم غذایی است ولیکن به معنای عدم امکان غذا خوردن بیرون از منزل نیست. برای لذت بردن از یک شام بیرون از منزل توصیه های زیر را به یاد آورده و دنبال نمایید:

• مکان هایی را انتخاب کنید که اختصاص به نوع غذایی خاص شما دارند. در برخی نقاط شهر چنین رستوران هایی با تعداد محدود وجود دارد. در صورت نبود چنین امکاناتی، می توانید با رستوران تماس گرفته و دررابطه با لیست غذاهای رستوران سئوال کرده و محدودیت غذایی خود را مطرح نمایید.

• مشتری ثابت یک رستوران مطمئن  و شناخته شده باشید. هر بار به همان رستوران قبلی مراجعه کنید بنابراین با منوهای غذایی آن آشنا خواهید شد و پرسنل رستوران نیز به نیاز های غذایی شما آگاهی پیدا می کنند.

• ایده های خود را در این زمینه افزایش داده و آنها را با دیگران در میان بگذارید. از طریق  مشاوره با مراکز درمانی و انجمن های درمانی در رابطه با نام رستوران هایی که غذاهای فاقد گلوتن را سرو می کنند و این نوع غذاها را به منوی خود اضافه کرده اند، مطلع شوید. چنانچه تعداد کافی از افراد حساس به گلوتن در شهر شما وجود داشته باشد، صاحبان رستوران تلاش خواهند کرد تا نیازهای این دسته از افراد را نیز به شکل رضایت بخشی مرتفع سازند.

• ملاحظات مشابه را در منزل نیز دنبال نمایید. مواد غذایی تازه و فرایند نشده را انتخاب کنید و از تمام مواد غذایی سوخاری شده و دارای خمیر و سس اجتناب نموده و غذاهایی را که  مواد تشکیل دهنده آنها شک برانگیز هستند را  مصرف نکنید.

نکات تغذیه ایی

اجتناب از گلوتن ضروری است:
به منظور کنترل بیماری و پیشگیری از عوارض آن اجتناب از تمامی غذاهای حاوی گلوتن ضروری خواهد بود . تنها مقدار جزئی از گلوتن کافی است تا بتواند منجر به ظهور علائم و عوارض بیماری شود. اجتناب غذایی به معنی اجتناب از تمامی غذاهای حاوی گندم، جو و چاودار و آرد آنهاست. (شامل آرد گندم سبوس دار، نشاسته، سمولینا، انواع  نان های معمولی، نان خشک، بیسکویت، فرنی با آردهای ذکر شده، نان فطیر، باگ ، رشته فرنگی و ماکارونی).

ذرت، تاپیوکا (که از ریشه گیاه کاساوا می گیرند)و گندم سیاه فاقد گلوتن هستند ولیکن این امکان وجود دارد که در حین برداشت و فرایند شدن با دیگر دانه ها آلوده شوند؛ بنابراین مطمئن شوید که روی برچسب چنین محصولاتی جمله "بدون گلوتن" نوشته شده باشد و با با فرایندهای عاری از گلوتن تهیه شده باشند. آلودگی محصولات فاقد گلوتن در زمان استفاده از وسایل آشپزخانه و با ظروف نشسته آغشته به گلوتن  نیز می تواند اتفاق بیافتد. مصرف جودوسر در بیشتر افراد مبتلا به بیماری سلیاک بی ضرر است ولیکن از آنجائیکه غالبا ًمحصولات جو دوسر آلوده به گندم هستند، بهتر است که ترجیحاً از مصرف جو دو سر نیز اجتناب نمایید.

این سئوال که آیا افراد مبتلا به بیماری سلیاک می توانند از محصولات تهیه شده با جو دو سر خالص استفاده کننده، همچنان مورد بحث و گفتگو است و جواب قطعی برای آن وجود ندارد. تعیین تفاوت های شیمیایی بین گندم و جودوسر و نیز تعیین دقیق اجزای موثر در پاسخ ایمنی به این دو ماده بسیار مشکل بوده و پاسخ به سئوال فوق الذکر را مشکل کرده است.

پزشک شما را به یک متخصص تغذیه یا رژیم شناس ارجاع خواهد داد تا در تنظیم یک رژیم غذایی عاری از گلوتن به شما کمک نماید. مواد غذایی بسیاری در این نوع رژیم آزاد بوده و شما مجاز به مصرف آنها هستید که عبارتند از:

• گوشت قرمز تازه، ماهی و ماکیان (در صورتیکه که کنسروی و فراینده شده نباشند و با آرد سوخاری نیز تهیه نشده باشند)
•  اغلب محصولات لبنی
•  میوه ها
• سبزیجات
• برنج
• سیب زمینی
• آردهای فاقد گلوتن (آرد برنج، سویا، ذرت، سیب زمینی)

اغلب غذاهای تهیه شده از دانه های غلات حاوی گلوتن هستند. از مصرف چنین غذاهایی اجتناب نمایید مگر اینکه دارای برچسب "فاقد گلوتن" در روی بسته بندی خود باشند و یا از ذرت، برنج، سویا و دیگر دانه های فاقد گلوتن تهیه شده باشند:

• نان ها
•  برشتوک
• کراکر
• پاستا
• کلوچه وشیرینی
• کیک و پای
• سس ها

بسیاری از ترکیبات تشکیل دهنده غذاهای دیگر حاوی گلوتن می باشند. گلوتن در برخی طعم دهنده های غذایی مانند نشاسته تصفیه شده و ... استفاده می شود. جالب است بدانید که یکی دیگر از منابع گلوتن داروها و مکمل های ویتامینی هستند که از گلوتن به عنوان یک عامل اتصال دهنده استفاده می کنند. همچنین لوازم آرایشی (مانند رژلب)، تمبر پستی و مواد غذایی فاقد گلوتن ولی آلوده به گلوتن از طریق دیگر مواد، حاوی پروتئین گلوتن هستند . این آلودگی در هر جایی مانند تخته خرد کن، دیواره ماکروویو و...  می تواند ایجاد شود. بنابراین از ابزار جداگانه (حتی چاقو جهت بریدن نان، و نمکدان و دیگر ظروف نگهدارنده ادویه جات و...) استفاده کنید.

دسترسی به محصولات فاقد گلوتن:
خوشبختانه برای بیماران علاقه مند به نان و پاستا، تعداد روبه افزایشی از محصولات فاقد گلوتن در بازار موجود می باشد. چنانچه قادر به تهیه آنها از نانوایی و یا سوپرمارکت محل زندگی خود نشده اید، می توانید چگونگی دسترسی به آنها را از طریق اینترنت و یا مراکز حمایت کننده بیماران مبتلا به سلیاک مورد بررسی قرار دهید. در حقیقت، برای بسیاری از غذاهای حاوی گلوتن، جانشین های فاقد گلوتن وجود دارند.

تشخیص مواد غذایی فاقد گلوتن کار سختی است. از آنجاییکه یک رژیم غذایی عاری از گلوتن به پیگیری دقیقی نیاز دارد، راهنمایی و مشاوره با یک متخصص تغذیه در تنظیم چنین رژیمی، ضروری به نظر می رسد. رژیم شناس شما را جهت چگونگی دریافت مغذی مورد نیاز بدن تان راهنمایی خواهد نمود  و جانشین ها ی فاقد گلوتن را نیز به شما معرفی خواهد کرد. همچنین به شما در تعیین میزان نیاز به مکملهای ویتامین- مینرال و مکمل کلسیمی کمک خواهد کرد. ویزیت های پیوسته در طول سالها، اطلاعات شما را در رابطه با محصولات جدید فاقد گلوتن به روز خواهد کرد و پاسخ سئوالات خود را نیز خواهید گرفت.

زمانیکه گلوتن مصرف شود:
چنانچه به صورت تصادفی از غذا یا محصول حاوی گلوتن استفاده نمایید، درد شکمی و اسهال را تجربه خواهید کرد. برخی افراد  مبتلا نیز گاهی هیچ نوع مشکل و نشانه ای را بعد از خوردن گلوتن تجربه نمی کنند ولیکن این به معنای آسیب ندیدن آنها نیست چرا که حتی مقدار بسیار جزئی از گلوتن در برنامه غذایی شما آسیب رسان خواهد بود حتی اگر علائم یا نشانه ای را ایجاد نکند.

اکثر افراد مبتلا به بیماری سلیاک بعد از رعایت رژیم غذایی مناسب، بهبودی کامل را به دست می آورند. ولی افرادی که دچار آسیب های شدید روده باریک هستند به ندرت با رژیم غذایی فاقد گلوتن بهبود می یابند. در این حالت که رژیم غذایی موثر واقع نمی شود از درمان دارویی در جهت کنترل و درمان التهاب روده ای ناشی از سوء جذب استفاده می شود.

از آنجایی که بیماری سلیاک می تواند به عوارض بسیار زیادی منتهی شود ،  افرادی که به تغییرات رژیمی پاسخ نمی دهند به ارزیابی های مکرر برای کنترل وضعیت سلامتی خود نیاز خواهند داشت.

درمان جایگزین

حمایت و پشتیبانی:

زندگی با بیماری سلیاک آسان نیست. هر روز می تواند به یک روز سخت و طاقت فرسا تبدیل شود ولیکن با گذشت زمان و با اجرای تمرینات لازم، کنترل بیماری برایتان به یک عادت و روال معمول روزانه تبدیل خواهد  شد. در طول این مدت پیشنهادات زیر می توانند در کنترل راحت تر بیماری کمک کننده باشند:

• در رابطه با بیماری سلیاک اطلاعات جمع آوری کنید. با پزشک خود گفتگو کنید، در اینترنت جستجو کنید و کتابها و پمفلت های آموزشی این بیماری را مطالعه کنید.  کتاب آشپزی مخصوص تهیه غذاهای خاص رژیم غذایی فاقد گلوتن خریداری کنید. مطلع بودن از شرایطتان به شما کمک می کند که به طرزی موثرتر از عهده کنترل و مدیریت آن برآیید.

• افراد دیگر مبتلا به بیماری سلیاک و یا کودکان مبتلا به این بیماری را پیدا کنید. صحبت با افرادی که مانند شما تجربه یکسانی از این بیماری دارند، مایه تسلی و در عین حال آموزنده و مفید خواهد بود. پزشکتان می تواند شما را به مراکز حمایت از بیماران مبتلا به سلیاک ارجاع دهد و یا خودتان می توانید از طریق اینترنت با این  گروه ها و مراکز حمایت کننده ارتباط برقرار کنید.

•  در رابطه با راهنمایی گرفتن تردید نداشته باشید. چنانچه تنظیم یک لیست غذایی مناسب برایتان مشکل و پیچیده است، با یک رژیم شناس مشورت کنید. یک رژیم شناس جوانب مختلف تغذیه ای را می داند و به شما خواهد گفت چه غذاهایی برای شما مجاز و یا غیر مجاز هستند. همچنین راهکارهای خلاقانه ای برای مصرف غذاهای مورد علاقه تان ارائه خواهد داد.