اندومتریوزEndometriosis

عوامل خطر

فاکتورهایی که شما را در معرض ابتلا به آندومترویوز قرار می دهند عبارتند از:
•    عدم به دنیا آوردن نوزاد سالم
•    وجود تشخیص آندومتریوز در مادرتان
•    سیکل قاعدگی کوتاه تر از 26 روز همراه با خونریزی که بیش از 8 روز به طول می انجامد.
•    ابتلا به بیماری و شرایطی که که از مسیر طبیعی جریان قاعد گی جلوگیری می کند.
•    آسیب سلولی که منتهی به پوشاندن سطح رحم با عفونت شده است.
•    نژاد آسیایی و یا سفید پوست بودن.

معمولاً  آندومتریوز چندین سال بعد از اولین قاعدگی (منارک) به وجود می آید. زمانیکه قاعدگی به طور همیشگی به دلیل یائسگی و یا به طور موقت به دلیل بارداری قطع می شود، علائم و نشانه های آندومترویوز متوقف می شوند. این علائم در زمان جریان یافتن قاعدگی در بعد از بارداری، مجدداً نمایان می شوند. به ندرت هورمون تراپی بعد از یائسگی نیز نارسایی آندومترویوز را فعال می سازد.

عوارض

اصلی ترین عارضه ی آندومترویوز ایجاد مشکلات باروری است. تقریباً یک سوم تا نیمی از زنان مبتلا به آندومترویوز با مشکلات باروری مواجه هستند. برای اینکه بارداری اتفاق بیافتد بایستی تخمک از تخمدان رها شده، در طول لوله فالوپ به حرکت در بیاید و توسط یک اسپرم بارور شده و برای شروع تکامل، خود را به دیواره رحم متصل کند. آندومترویوز چسبندگی ایجاد می کند که باعث میشود تخمک در نزدیکی تخمدان گیر بیفتد. آندومترویوز از حرکت لوله فالوپ جلوگیری می کند و از توانایی آن در برداشتن تخمک می کاهد. در بیشتر موارد آندومترویوز از طریق راههای بسیار پیچیده با لقاح تداخل ایجاد می کند.

در کنار این عوارض پیچیده، بسیاری از زنان مبتلا به آندومترویوز همچنان قادر به بارور شدن هستند. اندکی بیشتر زمان می برد تا باردار شوند ولیکن اکثر زنان مبتلا به آندومترویوز خفیف تا متوسط می توانند باردار شوند. در طول بارداری اکثر آنها هیچ نوع علائم یا نشانه ای از آندومترویوز بروز نمی دهند.

پزشکان به زنان مبتلا به آندومترویوز توصیه می کنند که بارداری خود را به تعویق نیاندازید، چراکه آندومترویوز با گذر زمان تشدید می شود. هر چه برای مدت طولانی تری مبتلا به آندومترویوز باشید، شانس ناباروری بیشتر خواهد بود.

اگرچه احتمال تغییرات سرطانی در نواحی آندومتریال وجود دارد ولیکن احتمال سرطان در این بافتها بیشتر از دیگر بافتها نیست درواقع ابتلا به آندومترویوزریسک ابتلا به سرطان رحم یا سرطان تخمدان را افزایش نمی دهد.

زمان مراجعه به پزشک

چنانچه علائم و نشانه های تعیین کننده ی آندومتریوز را در خود می بینید به پزشک مراجعه نمایید. تعیین علت دردهای شدید و مزمن رحمی مشکل است ولیکن تشخیص زودهنگام بیماری در پیشگیری از درد و عوارض پیشرونده کمک کننده است.

روش های تشخیصی

روش های تشخیصی:

برای تشخیص آندومتریوز و بیماری های دیگری که منجر به درد های رحمی می شوند، پزشک از شما می خواهد تا علائم خود را توصیف کنید و محل دقیق درد را به وی نشان دهید.

تست هایی که به منظور تشخیص آندومتریوز به کار می روند عبارتند از:
•    معاینه رحم. در طول معاینه رحم، پزشک به دنبال وجود ناهجاری های رحمی، نواحی درون رحم را لمس کرده ناهنجاری هایی همچون کیست هایی واقع در ارگان های تناسلی و یا اِسکارهای رحمی. تا زمانیکه بافت های آندومتریال منجر به تشکیل کیست نشوند قابل لمس نیستند.

•    سونوگرافی. در سونوگرافی واژینال یک اسکنر باریک (ترانسدیوسر) را وارد واژن می کنند. در سونوگرافی رحم از طریق شکم نیز یک اسکنر کوچک از روی شکم حرکت داده میشود. درهر دو تست از امواج صوتی به منظور ایجاد تصاویر ویدیویی از ارگان های تناسلی استفاده می شود. تصویربرداری اولتراسوند به طور حتم مشخص کننده ی ابتلای فرد به آندومتریوز نیست، ولیکن یکی از تجهیزات مفید در تعیین کیست های مرتبط با آندومتریوز به حساب می آید (آندومتریوماس endometriomas).

•    لاپاراسکوپی. تنها راه برای پزشک که بتواند به تعیین دقیق وجود آندومتریوز بپردازد، مشاهده ی درون شکم درپی نشانه های بافت آندومتریال می باشد (مشاهده مستقیم). معمولاً مشاهده مستقیم از طریق جراحی کوچکی به نام لاپارسکوپی صورت می گیرد.

قبل از شروع جراحی بیهوشی عمومی صورت می گیرد. با استفاده از یک سرنگ مخصوص، ناحیه ی شکمی فرد را با گاز دی اکسید کربن پر می کنند تا ارگان های تناسلی راحت تر دیده شوند. برش کوچکی در نزدیکی ناف ایجاد می کنند و دستگاه باریکی به نام لاپاراسکوپ را وارد شکم می کنند. جراح می تواند با حرکت دادن  لاپاراسکوپ رحم و ارگان های شکمی را ببیند و به دنبال نشانه های نواحی آندومتریال باشد.

چنانچه آندومتریوز داشته باشید، لاپاراسکوپی می تواند دقیقاً اندازه، محل و وسعت بافت آندومتریال خارج از رحم را تعیین کند. این اطلاعات در انتخاب نوع درمان به پزشک کمک می کنند. گاهی اوقات، علائم و نشانه های وجود آندومتریوز به قدری واضح هستند که دیگر نیازی به انجام لاپارسکوپی نیست.

•    آزمایش خون. آنتی ژن سرطانی 125 (CA125) تست خونی است که برای تعیین مارکرهای برخی سرطان ها به کار می رود، ولیکن در تعیین پروتئین خاص موجود در خون زنان مبتلا به آندومتریوز نیز به کار می رود. اگرچه معمولاً  CA125 افزایش این پروتئین خاص در خون زنان مبتلا به آندومتریوز را آشکار می سازد ولی در بیماری آندومتریوز خفیف یا متوسط از حساسیت کافی برخوردار نمی باشد. همچون در مورد سرطان، CA125 یک تست غربالگری برای آندومتریوز قلمداد نمی شود چراکه در مراحل اولیه ی بیماری نیز از حساسیت کافی برخوردار نیست.

روش های درمانی:

جراحی  نگهدارنده

چنانچه مبتلا به آندومتریوز هستید و قصد بچه دار شدن دارید، جراحی با برداشتن بافتهای آندومتریال شانس موفقیت را افزایش می دهد. همچنین چنانچه درد شدیدی ناشی از آندومتریوز تجربه می کنید، جراحی مفید واقع می شود .در این جراحی بافتهای آندومتریال، بافت اِسکار و چسبندگی ها بدون برداشتن ارگان های تناسلی برداشته می شوند. پزشک این جراحی را از طریق لاپاراسکوپی انجام می دهد و در موارد شدیدتر جراحی سنتی شکمی را به کار می گیرد. در روش جراحی با لاپاراسکوپی، یک وسیله باریک نورانی به نام لاپاراسکوپ را از میان برش کوچکی در نزدیکی ناف وارد شکم می کنند. پزشک با راهنمایی گرفتن از لاپاراسکوپ وسایل دیگری را از طریق یک برش کوچک دیگر وارد شکم می کند تا بتواند بافت های آندومتریال را ازبین ببرد. این وسایل عبارتند از لیزر و کوتِر (وسیله ی کوچکی که با استفاده از حرارت به تخریب بافت می پردازد). در برخی موارد، ترجیحاً از تکنیک های کمکی تولید مثل برای باردار شدن استفاده می شود؛ در واقع پزشکان زمانیکه جراحی نگهدارنده موثر نباشد، این روش ها را پیشنهاد می کنند.

هیسترکتومی (برداشتن رحم)

در موارد شدید آندومتریوز، هیسترکتومی کامل و درآوردن هر دو تخمدان ها بهترین درمان می باشد. هیسترکتومی به تنهایی نیز موثر است ولیکن برداشتن تخمدان ها عدم عود آندومتریوز را قطعی می سازد. هر نوعی از جراحی به عنوان آخرین انتخاب درمانی درنظر گرفته می شود به ویژه در زنانی که هنوز در سالهای باروری خود قرار دارند ،چراکه بعد از هیسترکتومی فرد قادر به باردار شدن نخواهد بود.

درمان دارویی

معمولاً درمان آندومتریوز شامل دارو درمانی و جراحی می شود نوع درمانی که شما و پزشکتان انتخاب می کنید بستگی به شدت علائم بیماری و قصد باردار شدن شما دارد. به طور کلی ابتدا پزشک معالج درمان های سنتی را پیشنهاد می کند و جراحی را به عنوان آخرین راه حل درنظر می گیرد.

• داروهای مسکن

پزشک برای تسکین کرامپ های دردناک قاعدگی، داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه را توصیه می کند داروهایی مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین و ...). چنانچه بیشترین دوز داروهای مسکن نیز کمک کننده نباشند به درمانهای دیگر برای کنترل علائم و نشانه های خود نیاز دارید.

• هورمون درمانی

داروهای هورمونی در کاهش و یا از بین بردن درد آندومتریوز موثر و مفید هستند به این دلیل که بالا و پایین رفتن هورمونها در طول سیکل قاعدگی زنان است که منجر به ضخیم شدن بافت های آندومتریال، شکسته شدن و نهایتاً خونریزی آنها می شود. در حقیقت چنانچه هورمون درمانی اثری بر علائم شما نداشته باشد تشخیص آندومتریوز زیر سوال می رود.

داروهای هورمونی مورد استفاده در درمان آندومتریوز عبارتند از:

• ضد بارداری های هورمونی. قرص های ضد بارداری وحلقه ی واژن کمک به کنترل هورمونهای مسئول ساخت ماهانه ی بافت اندومتریال می کنند. اکثر زنان در زمان استفاده از ضدبارداری های هورمونی، جریان قاعده گی سبک تر و کوتاه تری دارند. استفاده پیوسته از ضدبارداری های هورمونی درد را در آندومتریوزهای خفیف تا متوسط کاهش داده و یا به کلی از بین می برد.

• آگونیستها و آنتاگونیست های هورمون محرک غدد جنسی (Gn-RH). این دسته از داروها تولید هورمون ها ی محرک تخمدان ها را مهار می کنند. چنین عملکردی از قاعدگی جلوگیری به عمل آورده و به تدریج سطوح استروژن را کاهش می دهد. در نتیجه منتهی به کوچک شدن و تحلیل بافتهای آندومتریال می گردد. معمولاً آگونیست ها و آنتاگونیست های Gn-RH منجر به بهبود آندومتریوز در حین درمان می شوند ولیکن گاهی اوقات این اتفاق چندین ماه یا چندین سال بعد می افتد. این داروها یائسگی مصنوعی ایجاد می کنند که برخی اوقات منتهی به عوارض جانبی ناراحت کننده ای همچون گُر گرفتگی و خشکی واژن می شود. در این جور موارد از دوز پایین استروژن در کنار این داروها استفاده می کنند تا چنین عوارض جانبی را کاهش دهند.

• دانازول (Danazol). داروی دیگری که تولید هورمون های محرک تخمدان ها را مهار می کند و از قاعدگی و علائم آندومتریوز جلوگیری می کند، دانازول نام دارد. به علاوه این دارو آندومتر را از رشد بازمی دارد. دانازول اولین انتخاب درمانی نیست چراکه منجر به عوارض جانبی ناخواسته همچون جوش و موی زائد صورت می شود.

• مدروکسی پروژسترون (Depo-Provera). این داروی تزریقی باعث توقف قاعدگی و رشد بافتهای آندومتریال شده و بنابراین علائم و نشانه های  آندومتریوز را کاهش می دهد . عوارض جانبی آن شامل اضافه وزن، کاهش ساخت استخوانی و خلق و خوی افسرده می باشد.

• مهار کننده های آنزیم آروماتاز. این داروها در درمان سرطان سینه موثر هستند و در درمان آندومتریوز نیز کاربرد دارند. مکانیسم عمل این داروها مهار تبدیل هورمون هایی چون آندروستندیول و تستوسترون به استروژن و نیز مهار تولید استروژن از بافت های آندومتریال می باشد. در نتیجه آندومتریوز از استروژن مورد نیاز برای رشد محروم می شود.

مطالعات نشان داده اند که مهار کننده های آنزیم آروماتاز به خوبی دیگر روش های هورمونی هستند و توسط بیمار به خوبی تحمل می شوند. درمان های هورمونی درمان همیشگی و ثابتی برای آندومتریوز نیستند. این امکان وجود دارد که عود علائم را بعد از قطع درمان تجربه کنید.

اصلاح شیوه زندگی

چنانچه دردتان ادامه دار باشد و یا چنانچه یافتن درمان موثر زمان بر باشد، می توانید از راهکارهایی در منزل استفاده کنید تا درد و ناراحتی خود را کاهش دهید. حمام آب گرم و کمپرس های گرم در کاهش کرامپ ماهیچه های رحمی و درد کمک کننده می باشند.

یافتن پزشکی که با وی احساس راحتی کنید در کنترل و درمان آندومتریوز بسیار حائز اهمیت است. همچنین ممکن است بخواهید قبل از شروع هر درمانی نظر پزشک دومی را هم بدانید تا از بازدهی درمان مربوطه اطمینان حاصل کنید.

درمان جایگزین

درمان های جایگزین:

برخی از زنان بعد از طب سوزنی، تسکین درد آندومتریوز را گزارش کرده اند. به هرجهت مطالعات اندکی در رابطه با طب سوزنی و دیگر درمان جایگزین صورت گرفته است. چنانچه علاقه مند به استفاده از این نوع درمان هستند از پزشک خود بخواهید که یک پزشک قابل اطمینان در زمینه طب سوزنی به شما معرفی کند.

حمایت و پشتیبانی:

آندومتریوز تشخیص داده نشده و درمان نشده شرایط طاقت فرسایی ایجاد می کند. پریودهای دردناک می تواند منجر به غیبت های مدرسه یا محل کار شود و حتی در روابط نیز مشکلاتی ایجاد کند. درد های مکرر منتهی به افسردگی، تحریک پذیری، اضطراب، عصبانیت و احساس درماندگی می شود. ناباروری مرتبط با آندومتریوز نیز می تواند منجر به استرس های روحی شود. به همین دلیل است که پیگیری درمان از اهمیت بالایی برخوردار است. ثبت علائم و نشانه هایتان می تواند به پزشک در تشخیص کمک کند.

ممکن است که در صورت ابتلا به آندومتریوز و یا عوارض آن خواستار ملحق شدن به گروه های حمایت کننده زنان مبتلا به آندومتریوز یا بیماری های ناباروری باشید. گاهی اوقات صحبت کردن با دیگر زنانی که تجربیات و احساسات مشترکی با شما دارند بسیار کمک کننده خواهد است. چنانچه چنین گروه های حمایت کننده ای در جامعه خود سراغ ندارید، در اینترنت به جستجوی آنها بپردازید.

پیشگیری

به دلیل ناشناخته بودن علل آندومتریوز، تکنیک خاص و معینی برای کنترل و پیشگیری آن وجود ندارد. اگرچه نشان داده شده است که زنانی که زایمان داشته اند نسبت به زنانی که تاکنون بارداری و زایمان نداشته اند از خطر کمتر ابتلا به آندومتریوز برخوردارند ولی فاکتورهای متعدد مهم دیگری در تصمیم برای بچه دار شدن نقش دارند.