سندرم پیش از قاعدگیPremenstrual syndrome (PMS)
تعریف بیماری
سندرم پیش از قاعدگی یا PMS شامل طیف وسیعی از علائم است که عبارتند از: تغییرات خلق و خو، درد در سینه ها، ولع به غذا خوردن و افزایش اشتها، خستگی، تحریک پذیری و افسردگی از هر 4 نفر خانم دارای قاعدگی، 3 نفر PMS را تجربه می کنند. مشکلات ناشی از سندرم پیش از قاعدگی در اواخر دهه 20 سالگی و اوایل دهه 30 سالگی به اوج خود می رسند.
علائم این سندرم با یک الگوی تکرار شونده نمود می یابند و ممکن است تغییرات روحی و جسمانی دوران پیش از قاعدگی در برخی از ماه ها تشدید یابند و در برخی دیگر از ماه ها به صورت خفیف تری نمایان شوند. به هر جهت نباید اجازه دهید که عوارض ناشی از سندرم پیش از قاعدگی زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهند. برخی از روش های درمانی و نیز ایجاد یکسری تغییرات در سبک زندگی در جهت کاهش و کنترل علائم سندرم پیش از قاعدگی، مفید می باشند.
نشانه ها
معمول ترین علائم و نشانه های مرتبط با سندرم پیش از قاعدگی عبارتند از:
علائم روحی و رفتاری:
- تنش یا اضطراب
- افسردگی
- دوره هایی از گریه کردن
- تغییرات سریع خلق و خو، زود رنجی، تحریک پذیری و یا عصبانیت
- تغییرات اشتها و ولع به خوردن
- اختلالات خواب (بی خوابی)
- کناره گیری های اجتماعی
- عدم تمرکز
علائم جسمانی:
- درد در ماهیچه ها یا مفاصل
- سردرد
- خستگی
- افزایش وزن ناشی از احتباس آب
- نفخ شکمی
- درد در سینه ها
- تشدید جوش پوستی
- یبوست یا اسهال
اگرچه لیست علائم و نشانه های بالقوه این سندرم طولانی است ولیکن زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی اغلب تنها تعداد محدودی از آنها را تجربه می کنند و معمولاً همه علایم در یک فرد نمود نمی یابد. در برخی زنان درد جسمانی و استرس روحی ناشی از PMS به حدی شدید است که زندگی و فعالیت های روزانه فرد را تحت تاثیر قرار می دهند. در اغلب این زنان نشانه ها و علائم با شروع پریود از بین می روند.
تعداد کمی از زنان با سندرم پیش ازقاعدگی، هر ماه علائم بسیار شدید و ناتوان کننده ای را تجربه می کنند. حالت شدیدتر سندرم پیش از قاعدگی با ظهور علائم روانی همراه است که آن را تحت عنوان اختلالات خلقی سندرم پیش از قاعدگی (PMDD) نیز می نامند. در واقع PMDD صورت شدید ترسندرم پیش از قاعدگی است که علائم و نشانه های آن شامل: افسردگی شدید، احساس ناامیدی، عصبانیت، اضطراب، اعتماد به نفس کم، عدم تمرکز، تحریک پذیری و تنش می باشد. تعدادی از زنان مبتلاء به درجه شدید PMS، دچار مشکلات روحی شدیدی می گردند.
علل
علل دقیق سندرم پیش از قاعدگی شناخته نشده اند ولیکن فاکتورهای متعددی منجر به ایجاد چنین شرایطی می شوند:
- تغییرات تناوبی در هورمون ها: تحت تاثیر یکسری نوسانات هورمونی، نشانه ها و علائم سندرم پیش از قاعدگی ایجاد می شوند و علایم با حاملگی و یا یائسگی ناپدید می شوند.
- تغییرات شیمیایی در مغز: نوسانات هورمون سروتونین می تواند منجر به ایجاد علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) گردد. سروتونین یک نوروترنسمیتر مغزی است که نقش اساسی دربهبود حالات روحی و نیز بهبود خلق و خو ایفا می کند. مقادیر ناکافی سروتونین منجر به افسردگی پیش از قاعدگی، خستگی، ولع به خوردن و اختلالات خواب می شوند.
- افسردگی: برخی از زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی دچار نوعی افسردگی تشخیص داده نشده هستند؛ هر چند افسردگی به تنهایی منجر به ظهور تمامی علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) نمی شود.
- استرس: استرس می تواند برخی از علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) را تشدید کند.
- عادات غلط غذایی: برخی از علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) به سطوح پایین ویتامین ها و مواد معدنی مربوط می شود. دیگر علل احتمالی مرتبط با رژیم غذایی عبارتند از: خوردن مقادیر زیاد نمک و غذاهای حاوی نمک که منجر به احتباس آب می شود، نوشیدن الکل و نوشیدنی های حاوی کافئین که منجر به کاهش سطوح انرژی و تضعیف خلق و خو می شود.
زمان مراجعه به پزشک
چنانچه با تغییر دادن الگوی زندگی تان قادر به کنترل سندرم پیش از قاعد گی (PMS) نیستید و علائم و عوارض این سندرم سلامت و فعالیت روزمره شما را تحت تاثیر قرار داده است، وقت آن فرا رسیده است که به پزشک خود مراجعه کنید.
روش های تشخیصی
روش های تشخیصی:
تست های آزمایشگاهی و یا روش های معاینه خاصی به منظور تشخیص سندرم پیش از قاعدگی وجود ندارد. پزشک یکسری علائم تکرارشونده در پیش از دوران قاعدگی را به سندرم پیش از قاعدگی نسبت می دهد. پزشک از شما می خواهد که الگوی علائم پیش از قاعدگی تان را ثبت نمایید:
- بایستی علائم خود را به صورت منظم یادداشت کنید. علائم و نشانه های خود را در یک تقویم و یا دفترچه یادداشت (به مدت حداقل دو سیکل قاعدگی) ثبت نمایید. روزی را که اولین علائم سندرم ظاهر می شوند و روزی را که علائم ناپدید می شوند را یادداشت کنید. همچنین اولین و آخرین روز پریود خود را نیز علامت بزنید.
- بایستی پرسشنامه ای را تکمیل نمایید. این پرسشنامه باید در اولین روز پریود تکمیل شود. سئوالات آن مربوط به هر نوع علائم تجربه شده در طول دو هفته قبل توسط شما می باشد. این پرسشنامه به پزشک درتشخیص میزان کارآمدی ارزیابی های آتی در شما کمک خواهد کرد.
درمان دارویی
پزشک یک یا چند دارو را برای سندرم پیش از قاعدگی تجویز خواهد کرد. میزان موفقیت درمان در کاهش علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. معمولاً داروهای تجویزی در سندرم پیش از قاعدگی عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی. داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) که شامل فلوکستین (پروزاک، سارافم)، پاروکستین (پاکسین)، سرتالین (زلفت) و... می باشند، در کاهش علائمی مانند خستگی، ولع غذایی و مشکلات خواب موفق بوده اند و جزء اولین انتخاب های دارویی در درمان سندرم پیش از قاعدگی شدید یا PMDD هستند. به طور کلی این داروها باید به صورت روزانه دریافت شوند. ولیکن در برخی زنان استفاده از این دارو به استفاده در دو هفته پبش از شروع قاعدگی محدود می شود.
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs). نمونه های این دسته ی دارویی شامل ایبوپروفن (ادویل، مترین و...) یا ناپروکسن سدیم (Aleve, Naprosyn) می باشد. دریافت این نوع داروها در اولین لحظات پریود منجر به تسکین درد سینه ها و کرامپ های عضلانی می شود.
- دیورتیک ها (داروهای ادرار آور). زمانیکه فعالیت ورزشی و محدودیت دریافت نمک در کاهش وزن وکاهش ورم و نفخ ناشی از سندرم پیش از قاعدگی (PMS) موثر واقع نمی شوند، دریافت دیورتیک ها منجر به دفع آب اضافی از طریق کلیه ها می شود. اسپیرونولاکتون (آلداکتون) یک داروی دیورتیک است که در تسکین برخی از علائم ناشی از PMS از آن استفاده می شود.
- داروی ضدبارداری خوراکی. این نوع از داروهای تجویزی منجر به توقف تخمک گذاری و تثبیت نوسانات هورمونی می شوند که به موجب آنها علائم سندرم پیش از قاعدگی تخفیف می یابند. YAZ که نوعی داروی پیشگیری از بارداری حاوی پروژسترون است، مشابه اسپیرونولاکتون عمل می کند و نشان داده شده است که موثرتر از داروهای ضد بارداری معمول در کاهش علائم روحی و جسمانی PMS و PMDD عمل می کند.
- مدروکسی پروژسترون استات (Depo-Provera). در موارد شدید سندرم پیش از قاعدگی یا PMDD، تزریق این دارو منجر به توقف کوتاه مدت تخمک گذاری می گردد. به هرجهت این داروی تزریقی ممکن است منجر به تشدید برخی علائم و نشانه های PMS شود.، علائمی مانند افزایش اشتها، افزایش وزن، سردرد و افسردگی.
اصلاح شیوه زندگی
شما با ایجاد تغییراتی در روش غذا خوردن، فعالیت بدنی و سبک زندگی روزانه خود قادر خواهید بود علائم سندرم پیش از قاعدگی را کنترل کرده و یا کاهش دهید. این تغییرات و راهکارها عبارتند از:
تغییر و تعدیل رژیم غذایی
- غذاهای خود را به صورت وعده های غذایی کم حجم و در دفعات متعدد مصرف کنید تا نفخ و احساس پری در شما کاهش یابد.
- دریافت نمک و غذاهای حاوی نمک را محدود کرده تا نفخ و احتباس مایعات (ورم) را کاهش دهید.
- غذاهای غنی از کربوهیدارت پیچیده را انتخاب کنید مانند میوه ها، سبزیجات و غلات کامل.
- مواد غذایی غنی از کلسیم را انتخاب کنید. چنانچه دچار عدم تحمل لبنیات هستید و یا کلسیم کافی از طریق برنامه غذایی خود دریافت نمی کنید، به مکمل کلسیم روزانه نیاز خواهید داشت.
- روزانه یک عدد مکمل مولتی ویتامین دریافت کنید.
- از مصرف کافئین و الکل اجتناب نمایید.
فعالیت بدنی را در برنامه روتین روزانه خود بگنجانید.
روزانه حداقل 30 دقیقه را به فعالیت هایی نظیر: پیاده روی تند، دوچرخه سواری، شنا و یا دیگر فعالیت های هوازی در اکثر روزهای هفته اختصاص دهید. فعالیت بدنی منظم روزانه به بهبود سلامت عمومی و تخفیف عوارضی مانند خستگی و افسردگی کمک می کند.
کاهش استرس
- زیاد بخوابید. خواب ناکافی استرس را تشدید می کند.
- برنامه های ریلکسیشن ماهیچه ها و یا تمرینات تنفس عمیق را تمرین نموده تا به کاهش سردرد، اضطراب و مشکل بی خوابی خود کمک نمایید.
- روش های یوگا یا ماساژ را نیز امتحان کنید چراکه به آرامش یافتن و کاهش استرس کمک می کنند.
علائم خود را به مدت چندین ماه ثبت کنید.
با ثبت علائم می توانید عوامل محرک ها و زمان وقوع علائم را تخمین بزنید و این امر می تواند به شما در به کار بستن استراتژی هایی موثر جهت پیشگیری یا تخفیف علائم کمک نماید.
درمان جایگزین
درمان های جایگزین:
دراین قسمت به اثرگذاری برخی از معمول ترین درمان ها و مکمل های درمانی تسکین دهنده علائم سندرم پیش از قاعدگی می پردازیم:
- کلسیم: دریافت روزانه 1200 میلی گرم کلسیم از طریق رژیم غذایی و یا دریافت مکمل کلسیم مانند کربنات کلسیم جویدنی (Tums, Rolaids,...) علائم روحی و جسمانی سندرم پیش از قاعدگی را کاهش می دهد. مصرف طولانی مدت و منظم کربنات کلسیم خطر ابتلا به پوکی استخوان را نیز کاهش می دهد.
- منیزیم: دریافت روزانه 400 میلی گرم مکمل منیزیم کمک به کاهش احتباس آب، درد سینه ها و نفخ در زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی می کند.
- ویتامین B6: دوز روزانه 50 تا 100 میلی گرم ویتامین B6 در بهبود علائم PMS کمک کننده است.
- ویتامین E: دریافت روزانه 400 واحد بین المللی از این ویتامین تسکین دهنده علائم PMS است. مکانیسم چنین اثری از طریق کاهش تولید پروستاگلاندین ها است. پروستاگلاندین ها شبه هورمون هایی هستند که منجر به گرفتگی عضلانی و درد در سینه ها می شوند.
- گیاه درمانی: برخی از زنان کاهش علائم خود را با مصرف برخی گیاهان گزارش کرده اند. از جمله این گیاهان می توان به زنجبیل، برگ تمشک، گیاه آلاله، قاصدک و روغن گل سرخ اشاره کرد. تعداد کمی از مطالعات علمی اثرگذاری گیاهان دارویی را در کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی ثابت کرده اند. سازمان غذا و دارو نیز لیستی از این نوع گیاهان تنظیم نکرده است، بدین معنا که ایمنی و اثرگذاری آنها به ثبت نرسیده است. در این صورت شما نمی توانید از صحت محتوای ترکیبات موثر قید شده در برچسب محصول خریداری شده مطمئن شوید و یا نمی توان بر عدم آلودگی آن با دیگر مواد موثر ولی مضر آگاهی پیدا کرد.
- کرم های طبیعی پروژسترون: این نوع کرم ها از لوبیای سویا و تاک وحشی گرفته می شوند. برخی از زنان کاهش علائم خود را با استفاده از این کرم ها گزارش کرده اند. مطالعات علمی اثرگذاری این نوع کرم ها را ثابت نکرده اند.