سرطان تیروئیدThyroid cancer
تعریف بیماری
سرطان تیروئید معمولاً در سلول های تیروئید (غده ای پروانه ای شکل در گردن که درست زیر سیبِ آدم واقع شده است) رخ می دهد. تیروئید هورمون هایی را برای تنظیم ضربان قلب، فشارخون، دمای بدن و وزن ترشح می کند.
اگرچه سرطان تیروئید خیلی رایج نیست اما میزان وقوع آن روند رو به رشدی دارد. پزشکان معتقدند پیشرفت تکنولوژی باعث تشخیص این بیماری حتی در موارد کوچک و خفیف شده است که در گذشته قابل شناسایی نبوده است و به همین دلیل آمار ابتلا به این نوع سرطان نسبت به گذشته رو به افزایش است.
در بیشتر موارد سرطان تیروئید قابل درمان است.
نشانه ها
سرطان تیروئید در اوایل شروع بیماری علائم و نشانۀ خاصی ندارد. پس از پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است دیده شود:
- برجستگی قابل لمس در زیر پوست گردن.
- تغییر صدا، مانند ناصاف شدن صدا.
- مشکل در بلع.
- احساس درد در ناحیۀ گلو و گردن.
- تورم گره های لنفی ناحیۀ گردن.
علل
علت بروز سرطان تیروئید دقیقاً مشخص نیست. سرطان تیروئید زمانی اتفاق می افتد که سلول های تیروئید شروع به تغییرات ژنتیکی (موتاسیون) می کنند. موتاسیون به سلول ها اجازۀ رشد و تکثیر سریع را می دهد. همچنین سلول ها توانایی مرگ طبیعی را که در سلول های طبیعی امکان پذیر است از دست می دهند. تجمع سلول های تیروئید غیرطبیعی باعث تشکیل یک غده یا توده می شود. سلول های غیرطبیعی ممکن است به بافت های اطراف نیز دست اندازی کنند و در بدن پخش شوند.
انواع سرطان تیروئید
شیوۀ درمان سرطان تیروئید بسته به نوع آن متفاوت است. انواع سرطان تیروئید شامل موارد زیر است:
- سرطان تیروئید پاپیلار: این نوع شایع ترین نوع سرطان تیروئید است که از سلول های فولیکولی تیروئید که هورمون های تیروئیدی را تولید و ذخیره می کند منشأ می گیرد. سرطان تیروئید پاپیلاری در هر سنی ممکن است رخ دهد اما معمولاً افراد 30 تا 50 ساله را بیشتر تحت تأثیر قرار می دهد.
- سرطان تیروئید فولیکولی: سرطان فولیکولی نیز از سلول های فولیکولی سرچشمه می گیرد. معمولاً افراد مسن تر از 50 سال را تحت تأثیر قرار می دهد. سرطان سلول های هارتِل نوع نادر و بالقوه بدخیم سرطان فولیکولی است.
- سرطان تیروئید مِدولار: سرطان مدولاری در سلول هایِ C تیروئید شکل می گیرد. این سلول ها مسئول تولید هورمون کلسی تونین هستند. میزان بالای کلسی تونین در بدن می تواند نشان دهندۀ سرطان تیروئید مدولاری در فازهای ابتدایی باشد. برخی سندرم های ژنیتیکی خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش می دهد اگر چه این ارتباط ژنتیکی اصلاً رایج نیست.
- سرطان تیروئید آناپلاستیک: این نوع سرطان، نوعی نادر است که به سرعت رشد می کند و صعب العلاج است. معمولاً این نوع سرطان در افراد بالای 60 رخ می دهد.
- لنفومای تیروئید: لنفومای تیروئید نوع کمیابی از سرطان تیروئید است که در سلول های سیستم ایمنی تیروئید رخ می دهد و به سرعت رشد می کند. این نوع سرطان معمولاً در افراد مسن تر دیده می شود.
عوامل خطر
عواملی که ممکن است احتمال ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش دهد شامل موارد زیر است:
- جنسیت زن: وقوع سرطان تیروئید در زنان محتمل تر از مردان است.
- قرار گرفتن در معرض اشعه در مقیاس وسیع: برای مثال درمان در مناطق سر و گردن به وسیلۀ اشعه درمانی به مدت طولانی و یا تجربۀ حوادثی از قبیل حوادث انرژی هسته ای و آزمایشات اسلحه و ... .
- سندرم های ژنتیکی ارثی خاص: برخی از سندرم های ژنتیکی احتمال ابتلا به سرطان تیروئید مانند سرطان مِدولاری فامیلی، نئوپلازی غدد دورن ریز و آدنوما پولیپوزیس فامیلی را افزایش می دهند.
عوارض
عود مجدد سرطان تیروئید
سرطان تیروئید ممکن است علی رغم درمان مجدداً عود کند حتی اگر تیروئید برداشته شده باشد. این اتفاق ممکن است از طریق سلول های میکروسکوپی سرطانی که در بافت های مجاور پخش شده اند رخ دهد. وقوع مجدد سرطان تیروئید اغلب در پنج سال اول پس از جراحی رخ می دهد اما ممکن است ده ها سال بعد از درمان ابتدایی سرطان تیروئید نیز رخ دهد. سرطان تیروئید ممکن در نواحی زیر مجدداً عود کند:
- گره های لنفی گردن.
- تکه های ریز به جا مانده از غدۀ تیروئید که طی جراحی برداشته نشده است.
- دیگر نقاط بدن.
سرطان تیروئید در صورت عود مجدد نیز قابل درمان است. پزشک معمولاً انجام آزمایش خون دوره ای و اسکن تیروئید را به منظور بررسی نشانه های عود مجدد بیماری توصیه می کند.
زمان مراجعه به پزشک
در صورتی که هر یک از نشانه های ذکر شده در بالا را داشتید به پزشک مراجعه کنید. سرطان تیروئید رایج نیست، بنابراین پزشک ابتدا علائم را در فرد بررسی می کند.
روش های تشخیصی
روش های تشخیصی:
آزمایش هایی که به منظور تشخیص سرطان تیروئید انجام می شود شامل موارد زیر است:
- معاینۀ جسمی: پزشک فرد را معاینه می کند و تغییرات جسمی به وجود آمده را بررسی می کند و سابقۀ مواجهه با اشعه یا سابقۀ ابتلای فامیلی به تومور تیروئید را مورد سؤال قرار می دهد.
- آزمایش خون: آزمایش خون به منظور بررسی عملکرد سالم غدۀ تیروئید انجام می گیرد.
- نمونه برداری از بافت تیروئید: از طریق یک سوزن نازک که پزشک از پوست وارد بدن می کند از غدۀ تیروئید نمونه برداری می شود. از طریق تصاویر سونوگرافی مسیر هدایت سوزن مشخص می شود. نمونۀ به دست آمده مورد آنالیز قرار می گیرد تا از نظر وجود سلول های سرطانی بررسی شود.
- آزمایشات تصویری: ممکن است لازم باشد شخص یک یا چند آزمایش تصویربرداری انجام دهد تا مشخص شود که آیا سرطان پخش شده است یا نه. سی تی اسکن، توموگرافی اشعۀ پوزیترون (PET) و سونوگرافی از جملۀ این آزمایشات هستند.
- آزمایش ژنتیکی: برخی از افراد مبتلا به سرطان تیروئید مدولاری شاید تغییرات ژنتیکی خاصی را که با سرطان غدد دورن ریز در ارتباط است داشته باشند. سابقۀ خانوادگی فرد می تواند در تشخیص ژن هایی که باعث افزایش احتمال سرطان شده است به پزشک کمک کند.
روش های درمانی:
نوع درمان سرطان تیروئید بستگی به مرحلۀ بیماری و سلامت کلی بیمار و ترجیحات خود او دارد. در بیشتر موارد، سرطان تیروئید قابل درمان است.
جراحی
اغلب افراد مبتلا به سرطان تیروئید تحت عمل جراحی قرار می گیرند و همه یا بیشتر بافت تیروئید آنها برداشته می شود. اقداماتی که برای درمان سرطان تیروئید انجام می گیرد شامل موارد زیر است:
- برداشت کامل یا اکثر بافت تیروئید (تیروئیدکتومی): در اکثر موارد، پزشک برداشت کامل تیروئید را پیشنهاد می کند. جراح به منظور دستیابی به غدۀ تیروئید در زیر گردن شکافی ایجاد می کند. در بیشتر موارد جراح قطعات خیلی کوچکی از تیروئید را در ناحیۀ غده های پاراتیروئید دست نخورده باقی میگذارد تا به پاراتیروئید آسیبی نرسد. به این نوع تیروئیدکتومی؛ تیروئیدکتومی شبه کامل یا تقریبی می گویند.
- برداشت گره های لنفی گردن: ممکن است جراح در زمان برداشتن تیروئید گره های لنفی بزرگ شده را نیز از ناحیۀ گردن بردارد و آنها را از نظر سرطانی بودن آزمایش کند.
- برداشت قسمتی از تیروئید (لوبکتومی تیروئید): در شرایط خاصی، زمانیکه ناحیۀ سرطانی شده خیلی کوچک است جراح بخشی از تیروئید را برمی دارد.
در جراحی تیروئید عوارضی مانند خونریزی و عفونت محتمل است. همچنین ممکن است غدد پاراتیروئید آسیب ببینند و منجر به کاهش سطح کلسیم در بدن شوند. همچنین ممکن است تارهای صوتی طی جراحی آسیب ببینند که منجر به فلج تارهای صوتی یا خشن شدن صدا یا سختی تنفس شوند.
سایر درمان ها
با توجه به مرحله بیماری و سلامت بیمار می توان از روش هایی مانند هورمون درمانی تیروئید، ید رادیواکتیو، پرتو درمانی، شیمی درمانی و داروهای هدفمند استفاده نمود.
پرتو درمانی
در این روش از اشعه هایی که از دستگاه مخصوصی ساطع می شود و به طور دقیق بر بخش ویژه ای از بدن اثر می گذارد استفاده می شود. این نوع درمان معمولاً 5 جلسه در هفته و برای هر جلسه فقط به مدت چند دقیقه تجویز می شود و حدود 5 هفته به طول می انجامد. در زمان درمان شخص روی تختی دراز می کشد و دستگاه مولد اشعه در اطراف بیمار حرکت می کند. این روش گاهی در مورادی که سرطان پس از انجام جراحی و ید درمانی شروع به رشد می کند مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین ممکن است به منظور کاهش سرعت رشد در مواردی که سرطان به استخوان ها سرایت کرده است به کار رود.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی از داروهای شیمیایی به منظور کشتن سلول های در حال رشد استفاده می شود. شیمی درمانی معمولاً از طریق تزریق وریدی انجام می شود. مواد شیمیایی در سرتاسر بدن پخش می شوند و سلول های در حال رشد و از جمله سلول های سرطانی را می کشند. شیمی درمانی معمولاً در درمان سرطان تیروئید مورد استفاده قرار نمی گیرد اما برخی افراد که به سایر روش های درمانی پاسخ نمی دهند شاید از این روش سود ببرند.
تزریق الکل به توده های سرطانی
در موراد سرطان های کوچک تیروئید الکل به طور دقیق و از طریق مشاهده به وسیلۀ سونوگرافی به محل مورد نظر تزریق می شود. این درمان در مورد سرطان هایی که در مناطق غیر قابل دسترسی از طریق جراحی رخ می دهند مفید است. همچنین در مواردی که سرطان در مناطق کوچکی عود مجدد داشته است پزشک ممکن است استفاده از این روش را تجویز کند.
درمان دارویی
هورمون درمانی تیروئید
پس از تیروئیدکتومی، بیمار هومون های تیروئید (مانند لووتیروکسین) را مادام العمر به صورت دارو دریافت می کند. این داروها دو مزیت دارند: اول اینکه هورمون های تیروئید را در بدن تأمین می کنند و ثانیاً هورمون های تحریک کنندۀ ترشح تیروئید (TSH) را سرکوب می کنند. هورمون های TSH ممکن است هر گونه سلول سرطانی باقی مانده در بدن را تحریک کنند.
بیمار باید هر چند ماه یکبار آزمایش خون دهد و سطح هورمون های تیروئیدی را چک نماید تا دوز صحیحی از داروهای تیروئید را مصرف کند. آزمایش خون ممکن است سالانه انجام شود.
ید رادیو اکتیو
در ید درمانی رادیو اکتیو از ید رادیواکتیو در مقیاس زیاد استفاده می شود. از این روش معمولاً پس از تیروئیدکتومی به منظور تخریب هر گونه سلول سرطانی به جا مانده استفاده می شود. از ید درمانی گاهی برای درمان سرطان تیروئید عود کرده یا پخش شده در سایر اندام ها نیز استفاده می شود. در این روش از کپسول یا مایع ید استفاده می شود. ید رادیواکتیو ابتدا توسط سلول های تیروئید و سلول های تیروئیدی سرطانی جذب می شود بنابراین احتمال آسیب رسیدن به دیگر سلول های بدن کم است.
عوارض جانبی این روش شامل موارد زیر است:
- تهوع
- خشکی دهان
- خشکی چشم
- تغییر حس چشایی و بویایی
- احساس درد در مناطقی که سلول های سرطانی پخش شده اند مانند سر و گردن
بیشتر ید رادیواکتیو طی روزهای اول پس از درمان از طریق ادرار دفع می شود. به منظور حفاظت از تماس سایر افراد با تششعات رادیواکتیو توصیه های لازم در این زمینه به بیمار گفته می شود. برای مثال شخص باید به طور موقت با افراد دیگر به ویژه کودکان و زنان باردار تماس نزدیک نداشته باشد.
استفاده از داروهای هدفمند
در این روش از داروهایی استفاده می شود که به طور اختصاصی به سلول های سرطانی حمله می کنند. داروهای هدفمندی که در درمان سرطان تیروئید به کار می رود شامل موارد زیر است:
- کوبوزانتینیب (کومتریک)
- سورافنیب (نگزاوار)
- وندتانیب (کاپرِلسا)
این داروها سیگنال های رشد و تقسیم سلول های سرطانی را مورد هدف قرار می دهد. این داروها در افرادی که به سرطان پیشرفتۀ تیروئید مبتلا هستند مورد استفاده قرار می گیرند.
درمان جایگزین
حمایت و پشتیبانی:
دانستن این که شخصی مبتلا به سرطان تیروئید است ممکن است ترسناک باشد. فرد ممکن است نداند باید چه کاری انجام دهد. در نهایت افراد باید با بیماری خود سازگاری پیدا کنند. تا زمانی که خود فرد تشخیص دهد که چگونه بهتر می تواند با بیماری خود سازش یابد پیشنهاد می شود موارد زیر را رعایت کند:
- در مورد سرطان تیروئید اطالاعات کافی کسب کنید و در مورد روش های درمانی تصمیم بگیرید: جزئیات بیماری خود را بنویسید مانند نوع سرطان و گزینه های درمان. می توانید از سازمان های مربوط به سرطان، انجمن های سرطان و تیروئید اطالاعاتی کسب کنبد.
- با افرادی که از این بیماری نجات یافته اند ارتباط برقرار کنید: صحبت کردن با افرادی که در شرایطی مشابه شرایط شما قرار دارند ممکن است کمک کننده باشد. شاید گروه های حمایتی در مورد بیماری شما در شهرتان وجود داشته باشند.
- آنچه را که در رابطه با بهبود بیماریتان می توانید انجام دهید: پیشرفت سرطان خارج از کنترل شماست اما شما می توانید گام هایی در جهت سلامت بدن خود طی درمان و پس از آن بردارید. برای مثال، غذای سالم بخورید و از میوه ها و سبزیجات متنوع استفاده کنید. خواب کافی داشته باشید و سعی کنید در بیشتر روزهای هفته فعالیت جسمانی داشته باشید.
پیشگیری
پزشکان در مورد علت بروز سرطان تیروئید مطمئن نیستند. از این جهت هیچ راه پیشگیری در افراد عادی وجود ندارد اما در افرادی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند موارد زیر به عنوان راه های پیشگیری توصیه می شود:
- در کودکان و بزرگسالانی که موتاسیون ژنی ارثی دارند که احتمال ابتلا به سرطان تیروئید مدولار را افزایش می دهد معمولاً توصیه می شود که به منظور پیشگیری تحت جراحی تیروئیدکتومی قرار بگیرند.
- در افرادی که در نزدیکی مناطق انجام پروژه های انرژی هسته ای زندگی می کنند، نشت ناخواسته و تصادفی تششعات ممکن است منجر به بروز این سرطان شود. در صورتی که افراد در فاصلۀ 10 مایلی این مناطق زندگی می کنند شاید ید درمانی (پتاسیم یدید) به منظور مهار کردن اثر رادیواکتیویته بر تیروئید مؤثر باشد. در مواقع بروز حوادث رادیواکتیو ناخواسته شاید لازم باشد فرد و خانواده اش از قرص های پتاسیم یدید به منظور پیشگیری استفاده کنند. در این مواقع باید با اورژانس و یا سازمان های مربوط برای اطلاعات بیشتر تماس بگیرند.