پیوند قرنیهCornea transplant
پیوند قرنیه عمل جراحی است که در آن بخش آسیب دیده قرنیه با یک قرنیه سالم جایگزین می گردد. قرنیه قسمت شفاف جلوی کره چشم است که مسئول بخش عمده ای از توانایی تمرکز چشم شماست. این پیوند می تواند منجر به بازگشت بینایی، کاهش درد و بهبود ظاهری قرنیه آسیب دیده شود. پیوند قرنیه که کراتوپلاستی هم نام دارد معمولاً به صورت سرپایی انجام می شود. اکثر اعمال جراحی پیوند قرنیه موفقیت آمیز می باشد. اما در موارد نادر، ممکن است همراه با عوارضی همچون پس زدن قرنیه پیوندی باشد.
پیوند قرنیه نسبتاً یک عمل جراحی بی خطر است با این حال ممکن است در برخی موارد عوارض جدی به همراه داشته باشد، مانند:
- عفونت چشمی
- افزایش احتمال کدورت دید (آب مروارید)
- افزایش فشار کره چشم (گلوکوم)
- پس زدن قرنیه پیوند زده شده
- عفونت ناشی از بخیه ها در محل جراحی
- تورم قرنیه
پیوند قرنیه عموماً به منظور بازگرداندن بینایی به شخصی که قرنیه اش آسیب دیده است انجام می شود. همچنین ممکن است سبب بهبود درد و یا علایم و نشانه های بیماری های قرنیه شود. برخی از بیماری های چشمی که با عمل پیوند قرنیه قابل درمان هستند شامل موارد زیر هستند:
- قوزقرنیه، قرنیه برآمده و یا کراتونوس
- نازک شدن قرنیه
- جای زخم قرنیه ناشی از عفونت و یا جراحی
- کدورت قرنیه
- تورم قرنیه
- زخم در قرینه که به علت عفونت ایجاد شده است
- عوارض ناشی از اعمال جراحی پیشین چشم
در برخی موارد، سیستم ایمنی ممکن است اشتباهاً بر علیه قرنیه پیوندی واکنش نشان دهد که به آن پس زدن پیوند می گویند و احتمالًا نیاز به مراقبت های درمانی و یا پیوند با قرنیه دیگر است. در صورتی که هرکدام از علایم و نشانه های زیر را داشتید با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید:
- از دست دادن بینایی
- درد
- قرمزی
- حساسیت به نور
پس زدن پیوند تقریباً 20 درصد موارد پیوند قرنیه را شامل می شود. به عبارتی از میان هر 10 نفری که پیوند قرنیه انجام می دهند دو نفر از آن ها ممکن است علایم دفع و عدم پذیرش پیوند را تجربه کنند.
مراقبت های پیش از عمل
قبل از عمل پیوند موارد زیر می بایست بررسی شود:
- معاینه کامل چشم: پزشک متخصص با معاینات خود بیماری های چشمی که احیاناً منجر به عوارض بعد از عمل می شوند را بررسی می کند.
- اندازه گیری چشم: پزشک متخصص، تعیین می کند که چه قرنیه ای و با چه ابعادی نیاز دارید.
- بررسی داروهای مصرفی: ممکن است نیاز باشد که داروها و مکمل هایی را که می خورید را قبل و یا بعد از عمل پیوند برای مدتی قطع نمایید.
- درمان بیماری های غیرمرتبط با چشم: برخی مشکلات غیر چشمی از جمله عفونت و التهاب نیز ممکن است شانس موفقیت پیوند قرنیه را کاهش دهند. بدین منظور پزشک پیش از اقدام به عمل این مشکلات را مرتفع می نماید.
منبع تهیه قرنیه
اکثر قرنیه هایی که در پیوندهای قرنیه مورد استفاده قرار می گیرند از افراد متوفی می باشد. برخلاف پیوند اندام هایی مانند کبد و کلیه، بیماران نیازمند پیوند قرنیه مجبور نیستند زیاد منتظر بمانند. علت این است که تقریباً تمام افراد می توانند بعد از مرگ قرنیه خود را اهدا نمایند. در واقع قرنیه به نسبت سایر ارگان ها در دسترس تر است.
در حین عمل پیوند
در روز عمل پیوند قرنیه، از بی حسی موضعی برای بی حس کردن چشم و یک آرامبخش عمومی استفاده می شود. در حین جراحی هوشیار خواهید بود اما دردی را حس نمی کنید. در رایج ترین نوع پیوند قرنیه که پیوند نفوذی نام دارد، جراح تمامی لایه های قرنیه غیر عادی و دچار مشکل را خارج می کند. برای ایجاد برش دقیق از تیغ مدوری به نام ترفاین استفاده می شود. قرنیه پیوندی در محل قرنیه برداشته شده، قرار گرفته و سپس با نخ ظریفی در آن جا بخیه می شود. بخیه ها در معاینات بعدی پزشک کشیده خواهند شد.
روش پیوند لایه ای قرنیه
در بعضی از مشکلات قرنیه، پیوند تمام ضخامت (نفوذی) بهترین روش درمانی نیست. در موارد خاص پیوند لایه ای مورد استفاده قرار می گیرد. انجام این پیوند به دو گونه زیر است:
- جایگزینی لایه ای داخلی قرنیه: در این روش که روش پیوند لایه ای عمقی نام دارد، تنها درونی ترین لایه از 5 لایه ی قرنیه خارج و جایگزین می شوند. برشی کوچک به منظور جداسازی لایه درونی قرنیه در کره چشم ایجاد می شود به طوری که لایه های خارجی آسیبی نبیند. سپس لایه اهدایی جایگزین آن می شود.
- جایگزینی لایه ی سطحی قرنیه: لایه های سطحی قرنیه که به علت بیماری های خاص آسیب دیده است می توانند توسط روش پیوند لایه ای بیرونی جایگزین شوند. این لایه بیرونی نیز خارج و توسط بخشی از قرنیه اهدایی جایگزین شود.
مراقبت های بعد از پیوند قرنیه
بعد از انجام عمل پیوند انتظار می رود این موارد را رعایت نمایید:
- درمان های دارویی: قطره های چشمی و گاهی داروهای خوراکی بعد از پیوند قرنیه و ادامه مصرف آن در دوران نقاهت به کنترل عفونت، التهاب و درد کمک می کنند.
- از پوشش فلزی محافظ چشمی و پد چشمی (گاز) استفاده کنید: این محافظ چشم شما را از آسیب ها محافظت می کند و پد گاز در جهت ایجاد فشار به منظور کاهش التهاب بلافاصله بعد از عمل استفاده می شود. در روز اول و یا دوم محافظ چشمی خود را ببندید و سپس برای روزهای آتی تنها در شب از آن استفاده کنید.
- حفاظت از آسیب به چشم: طوری برنامه ریزی کنید که بعد از انجام عمل پیوند به آرامی و نه یکباره به فعالیت های عادی روزانه خود برگردید. در تمام طول زندگی می بایست احتیاط بیشتری برای جلوگیری از آسیب به چشم به خرج دهید. برای مثال در حین انجام اعمالی که احتمال آسیب به چشم وجود دارد از جمله در حین انجام ورزش از محافظ چشم و یا عینک های ایمن استفاده نمایید.
- معاینات مرتب چشم پزشکی: تا یک سال بعد از جراحی معاینات متعدد چشمی برای بررسی عوارض نیاز است. در صورت داشتن هر گونه عوارض خاص به پزشک تان مراجعه نمایید. این معاینات در ابتدا هفتگی می باشند و به تدریج ماهی یک بار و سپس چند ماه یک بار خواهند بود.
بینایی در بیشتر افراد تحت عمل پیوند قرنیه حداقل تا حدودی بهبود می یابد. اما انتظار شما از میزان بهبودی بعد از عمل پیوند بسته به علت جراحی و وضعیت سلامت شما می باشد. احتمال بروز عوارض و یا پس زدن پیوند تا چند سال بعد از عمل پیوند نیز ممکن است رخ دهد. به همین دلیل توصیه می شوند که سالیانه توسط پزشک معالج تان ویزیت شوید. دفع پیوند قرنیه گاهی می تواند با تجویزهای دارویی درمان شود.
بهبود بینایی بعد از عمل
ممکن است در روزهای ابتدایی بینایی نسبت به قبل از جراحی افت پیدا کند. چرا که زمان می برد تا چشم ها با قرنیه جدید هماهنگ شوند. احتمالًا چندین ماه زمان لازم است تا بینایی شما بهبود یابد. هنگاهی که لایه بیرونی قرنیه التیام و بهبود پیدا کرد، چندین هفته تا چندین ماه بعد از جراحی پزشک اقدامات زیر را انجام می دهد:
- تصحیح انحنای غیریکنواخت قرنیه (آستیگماتیسم): بخیه هایی که قرنیه اهدایی را در محل خود نگاه می دارد ممکن است سبب فرورفتگی و یا برآمدگی در قرنیه شوند که می تواند سبب تاری دید در برخی نقاط شود. پزشک می تواند بخشی از این مشکلات را توسط باز کردن بعضی از بخیه ها و یا سفت کردن برخی دیگر بهبود بخشد.
- تصحیح مشکلات بینایی: عیوب انکساری چشم مانند نزدیک بینی و یا دور بینی می تواند توسط عینک ها، لنزهای تماسی و در برخی موارد جراحی لیزیک درمان شوند.