برداشتن کلیه (نفرکتومی)Kidney removal (Nephrectomy)

عوارض طولانی مدت نفرکتومی مربوط به مشکلات بالقوه زندگی کردن با کمتر از دو کلیه با کارایی کامل است. هرچند کارکرد کلی کلیه پس از نفرکتومی کمتر می شود اما همین مقدار باقیمانده از کلیه برای ادامه یک زندگی سالم کافی است. مشکلاتی که ممکن است در اثر کاهش کارکرد کلیه در طولانی مدت رخ دهد شامل موارد زیر است:
• فشارخون بالا (هیپرتانسیون)
• بیماری مزمن کلیوی

نفرکتومی به منظور برداشتن کلیه بیمار یا کلیه سالم جهت پیوند عضو انجام می گیرد.

کارکرد کلیه
بیشتر مردم دو کلیه دارند. کلیه ها عضوهایی به اندازه مشت دست هستند که تقریباً درناحیه فوقانی- خلفی حفره شکم واقع شده اند. کلیه ها چند وظیفه مهم بر عهده دارند که شامل موارد زیر است:

• تصفیه نمودن مواد زائد و مایعات اضافی از خون
• تولید ادرار
• حفظ مواد معدنی جریان خون در سطح مناسب
• تولید هورمون های مورد نیاز جهت تنظیم فشار خون و موثر در تعداد گلبول های قرمز خونی

درمان سرطان
نفرکتومی اغلب به منظور حذف غده سرطانی یا بافت هایی با رشد غیرطبیعی در کلیه انجام می شود. شایعترین سرطان کلیه در بزرگسالان کارسینومای سلول های کلیوی نام دارد که در سلول های پوشاننده لوله های کوچک کلیه ایجاد می شود. کودکان بیشتر در معرض ایجاد نوعی سرطان کلیه به نام تومور ویلم (Wilm) هستند که معمولاً ناشی از تکامل ضعیف سلول های کلیوی است.

تصمیم بر آنکه چه مقدار از بافت کلیوی باید برداشته شود به عوامل زیر بستگی دارد:
• آیا تومور فقط محدود به کلیه است؟
• آیا بیش از یک تومور وجود دارد؟
• چه مقداری از کلیه درگیر شده است؟
• آیا سرطان بافت های مجاور را تحت تاثیر قرار می دهد؟
• کارکرد کلیه ی دیگر در چه حدی است؟

جراح با توجه به نتایج آزمایشات تصویربرداری تصمیم می گیرد. آزمایش ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• سونوگرافی؛ تصویری از بافت نرم که توسط امواج صوتی ایجاد می شود.

• سی تی اسکن (computerized tomography)؛ یک فناوری تخصصی اشعه ایکس که تصاویری از نماهای مقطعی (برش های عرضی) بافت نرم به دست می دهد.

• ام آر آی (تصویر برداری باز تاب مغناطیسی)؛ که از طریق ایجاد میدان مغناطیسی و امواج رادیویی نماهای مقطعی و سه بعدی ایجاد می کند.

درمان بیماری های دیگر
انجام نفرکتومی جزئی یا کلی ممکن است به منظور برداشت بافتی از کلیه که به علت ضربه یا بیماری، شدیداً آسیب دیده یا از کار افتاده است لازم باشد.

نفرکتومی اهدایی
فردی سالم با کلیه هایی که عملکرد خوبی دارند و احتمال ایجاد اختلالی خاص مثل فشارخون بالا یا دیابت در آنها کم است، انتخابی مناسب برای اهدای کلیه به افراد نیازمند پیوند است. شانس بقای گیرنده پیوندی که از یک اهداکننده زنده کلیه دریافت می کند نسبت به فردی که کلیه فردی وفات یافته را دریافت می کند بیشتر است.

پیش از انجام جراحی با جراح و اعضای دیگر تیم درمان در مورد انتخاب های موجود گفتگو کنید. سوالاتی که می توانید بپرسید شامل موارد زیر است:

• در مورد من جراحی باز انجام می شود یا لاپاراسکوپی؟
• نفرکتومی کلی انجام می شود یا جزئی؟
• آیا احتمال دارد پس از تصمیم برای نفرکتومی جزئی لازم شود نفرکتومی کلی انجام گیرد؟
• اگر جراحی برای درمان سرطان انجام می گیرد،چه درمان های دیگری لازم است انجام گیرد؟

برنامه ریزی برای بستری شدن در بیمارستان
بسته به نوع عمل مدت بستری در بیمارستان دو یا سه روز است. از جراح یا اعضای دیگر تیم درمان در مورد مدت زمان دوره نقاهت سوال کنید.

آماده شدن برای جراحی
معمولاً مسئولین بیمارستان دستورالعملی مبنی بر آنچه که باید طی روز قبل از جراحی و روز جراحی انجام دهید به شما می دهند. می توانید سوالات زیر را بپرسید:

• از چه زمانی باید ناشتا بمانم؟
• آیا می توانم داروهایم را مصرف کنم؟
• اگر چنین است، چه زمانی قبل از جراحی می توانم داروهایم را مصرف کنم؟
• کدام یک از داروها را نباید مصرف کنم؟
• چه زمانی باید در بیمارستان حاضر شوم؟

برنامه ریزی برای اهدای کلیه
اگر قصد دارید کلیه اهدا کنید،آزمایشات دقیقی به منظور مشخص نمودن اینکه آیا انتخاب مناسبی برای این کار هستید یا خیر بر روی شما انجام می شود. معیار های لازم برای اهدای کلیه شامل موارد زیر است:

• سن 18 سال و بالاتر
• گروه خونی مطابق با فرد گیرنده پیوند
• سلامت عمومی مناسب
• دارای دو کلیه با کارکرد خوب
• عدم دارا بودن سابقه پرفشاری خون،بیماری کلیوی،دیابت،عوامل خطر بیماری قلبی - عروقی یا سرطانی مشخص
• سلامت روانی مناسب

نفرکتومی جزئی
فرد پیش از انجام عمل بی هوشی عمومی دریافت می کند و طی انجام عمل به طور کامل بی هوش است. احتمالاً به فرد کاتتر ادراری (لوله ای برای تخلیه ادرار از مثانه) نصب می شود.
 

طی عمل
ویژگی های خاص نفرکتومی بسته به چگونگی انجام جراحی و مقدار برداشت کلیه متفاوت است. این تفاوت ها شامل موارد زیر است:
• جراحی باز: اگر فرد تحت انجام جراحی باز نفرکتومی قرار می گیرد، جراح برشی به طول 25 تا 50 سانتی متر در پهلو یا شکم باز می کند. ممکن است لازم شود که آخرین دنده تحتانی برداشته شود.

• جراحی لاپاراسکوپی: اگر فرد تحت انجام نفرکتومی لاپاراسکوپی یا جراحی جزئی قرار می گیرد، جراح تعدادی برش کوچک در شکم ایجاد می کند که از طریق آنها ابزارهایی عصا مانند که مجهز به دوربین فیلم برداری و ابزارهای جراحی کوچک است را وارد بدن می کنند. اگر قرار باشد تمام کلیه در آورده شود برش ها کمی بزرگتر ایجاد می شود.

• جراحی لاپاراسکوپی به کمک روبات: ممکن است جراح از یک سیستم روباتیک برای انجام نفرکتومی استفاده کند. ابزارهای روباتی نیازمند ایجاد برش های خیلی کوچک هستند و تصویر برداری بهتر و برداشت دقیق تر بافت بیمار را امکان پذیر می سازند.

• نفرکتومی کامل: در صورت انجام نفرکتومی کامل، جراح تمامی کلیه، بافت چربی اطراف کلیه و بخشی از لوله متصل کننده کلیه به مثانه (میزنای) را برمی دارد. جراح ممکن است در صورت نزدیک بودن تومور به غده فوق کلیه یا درگیر شدن شان،آنها را نیز بردارد.

• نفرکتومی جزئی: هدف از انجام نفرکتومی جزئی که جراحی حفظ کننده کلیه نیز نامیده می شود، برداشتن بافت بیمار یا سرطانی کلیه و حفظ باقی بافت سالم کلیه است.

پس از انجام عمل
دوره نقاهت و مدت بستری شدن در بیمارستان بسته به سلامت کلی فرد و نوع نفرکتومی انجام شده متفاوت است. عموماً جراحی لاپاراسکوپی نسبت به جراحی باز نیازمند زمان کمتری برای بهبودی است. بسته به توانایی فرد برای برخاستن از تخت و نوع عمل انجام یافته، کاتتر ادراری طی 24 تا 48 ساعت اول پس از جراحی برداشته می شود.

فرد پیش از ترک نمودن بیمارستان باید دستورالعمل محدودیت های غذایی و فعالیت جسمی را دریافت نماید. به طور کلی بیمار تشویق می شود تا هر چه زود تر انجام فعالیت های جسمانی سبک و روزانه را شروع کند و از انجام فعالیت های شدید جسمانی و ورزشی به مدت چند هفته اجتناب کند.
 

سوالاتی که ممکن است بخواهید پس از انجام نفرکتومی از جراح، متخصص سرطان (انکولوژیست) یا اعضای دیگر تیم درمان بپرسید، شامل موارد زیر است:

• آیا موفق به برداشتن تمامی بافت بیمار یا سرطانی شدید؟
• چقدر از کلیه برداشته شد؟
• اگر سرطان در عضوهای دیگر پخش شده، لازم است درمان های دیگری انجام دهم؟
• هر چند وقت یکبار لازم است کارکرد کلیه ام پیگیری شود؟

پیگیری کارکرد کلیه
بیشتر مردم می توانند فقط با داشتن یک کلیه یا یک کلیه و مقداری از کلیه دیگر کارایی مناسبی داشته باشند. شخص باید سالی یکبار برای بررسی عوامل مربوط به کارکرد کلیه که در زیر آمده اقدام کند:

• فشارخون: پیگیری دقیق فشار خون مهم است. چرا که کاهش کارکرد کلیه می تواند منجر به افزایش فشار خون شود که آن هم به نوبه خود می تواند باعث آسیب به کلیه شود.

• سطح پروتئین ادرار: سطح بالای پروتئین ادرار (پروتئینوری)ممکن است نشانگر آسیب کلیوی یا کارکرد ضعیف کلیه باشد.

• تصفیه مواد زائد: میزان تصفیه گلومرولی، میزان کفایت کلیه ها برای تصفیه مواد زائد را اندازه گیری می کند. این آزمایش معمولاً بر روی نمونه خون انجام می شود. کاهش میزان تصفیه نشانگر کاهش کارکرد کلیه است.

مراقبت از کلیه باقی مانده
فرد باید از کلیه باقی مانده مراقبت کند. راهنمایی های زیر را به منظور حفظ کارکرد مناسب کلیه به کار ببندید:

• داروهای تجویز شده جهت کاهش فشارخون را طبق توصیه پزشک مصرف کنید.

• از یک رژیم غذایی سالم شامل میوه ها، سبزی ها،غلات کامل و غذاهای کم چربی پیروی کنید.

• مصرف روزانه نمک را کاهش دهید. به میزان نمک (سدیم)موجود در مواد غذایی بسته بندی شده توجه ویژه ای داشته باشید.

• از غذاهای سرشار از پروتئین اجتناب کنید. چرا که باعث تحمیل بار اضافی به کلیه ها می شود.

• در صورت مصرف نوشیدنی های کافئین دار، اعتدال را رعایت نمایید. ممکن است پزشک کافئین را از رژیم غذایی تان حذف نماید.

• به طور مرتب ورزش کنید.

• از آسیب به کلیه ها اجتناب کنید. از ورزش های تهاجمی بپرهیزید و در هنگام شرکت در ورزش هایی که احتمال برخورد فیزیکی یا افتادن در آنها وجود دارد از ابزارهای محافظت کننده استفاده کنید.