تجویز فعالیت ورزشی: ویژه دیابت نوع 2

دیابت نوع 2 بسیار شایع تر از دیابت نوع 1 است، 90 درصد بیماران دیابتی به این بیماری مبتلا می باشند. در دیابت نوع 2، حساسیت سلول های بدن به انسولین کاهش می یابد. انسولین از سلول های لوزوالمعده ترشح می شود. در این نوع دیابت، سلول های لوزوالمعده هنوز هم انسولین ترشح می کنند، ولی در حرکت دادن قند به درون سول ها به طور فزاینده ای کم اثرتر می شوند.

کاهش حساسیت به انسولین با بی تحرکی و چاقی در ارتباط است. پیش تر، دیابت نوع 2 منحصراً در افراد میانسال یا سالمندان دیده می شد، اما با افزایش شیوع چاقی، در بین جوانان و حتی کودکان نیز شایع شده است. دیابت نوع 2 را قبلاً دیابت بزرگسالی یا دیابت شیرین غیر وابسته به انسولین (NIDDM) می نامیدند. عبارت دوم بسیار گمراه کننده بود، زیرا بسیاری از بیماران دیابتی نوع 2 بر اثر عوامل زیر بهبود می یابند:

• فعالیت ورزشی و رژیم غذایی
• داروهای خوراکی که ترشح انسولین را تحریک می کنند یا حساسیت سلول ها به انسولین را زیاد می کنند.
• تزریق انسولین

بنابراین، برخی از بیماران دیابتی نوع 2 در حقیقت به انسولین یا منشاء بیرونی (تزریقی) وابسته اند. سایر انواع دیابت شیرین که با دیابت نوع 2 ارتباط دارد عبارت اند از اختلال گلوکز ناشتایی ( IFG)، اختلال تحمل گلوکز (IGT) و دیابت شیرین بارداری (GDM). اختلال گلوکز ناشتایی و اخنلال تحمل گلوکز مراحل اولیه دیابت را نشان می دهند؛ یعنی، پیش از آنکه فرد به معیاری مشخص از دیابت برسد.

دیابت معمولاً با گلوکز ناشتایی 126 میلی گرم در دسی لیتر یا بیش تر شناخته می شود. اختلال گلوکز ناشتایی به صورت گلوکز ناشتایی بین 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر تعریف می شود. اختلال تحمل گلوکز در اصل همان وضعیت اختلال گلوکز ناشتایی است اما ریشه در نتایج آزمون تحمل گلوکز دارد تا در آزمون گلوکز خون ناشتایی. برای انجام آزمون تحمل گلوکز، فرد محلولی حاوی گلوکز را می نوشد و گلوکز خون او سه ساعت بعد برای ارزیابی میزان افزایش گلوکز سنجیده می شود. دیابت دوران بارداری، در دوران بارداری و در درصد کمی از زنان پدیدار می شود. به طور معمول، پس از بارداری این نوع دیابت پایان می یابد، اما در زنانی که دچار دیابت بارداری می شوند، در مراحل بعدی زندگی خود، در معرض خطر زیاد ابتلا به دیابت نوع 2 قرار می گیرند.

ورزش درمانی در افراد مبتلا به دیابت نوع 2، راهبرد بسیار مؤثری برای خود بیماری است، زیرا فعالیت ورزشی حساسیت به انسولین را افزایش می دهد. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 که به اندازه کافی فعالیت ورزشی می کنند، می توانند کنترل گلوکز خون خود را به حد طبیعی برسانند. نکته قابل توجه این است که، هر چند فعالیت ورزشی به مقدار زیادی در افزایش حساسیت به انسولین مؤثر است، همانند سایر سازگاری ها، در صورتی که به طور منظم ادامه نیابد، افزایش حساسیت به انسولین فروکش می کند.

هدف اصلی تجویز فعالیت ورزشی به مبتلایان به دیابت نوع 2، سوزاندن کالری بیشتر می باشد. بیشتر افراد مبتلا به دیابت نوع 2 چاق هستند. سوزاندن کالری از دو راه به افراد مبتلا به دیابت کمک می کند: نخست با افزایش حساسیت بافت ها به انسولین، و دوم با کاهش چربی بدن.

بنابراین، تجویز فعالیت ورزشی در این افراد باید بیش تر روی مدت و تکرار فعالیت ورزشی متمرکز باشد و شدت آن به گونه ای باشد که فرد بتواند آن را در طولانی مدت انجام دهد. برای کسب نتیجه بهتر، فرد باید کم کم مدت و تکرار فعالیت را تا 1 ساعت و هفت روز در هفته افزایش دهد. با انجام دو جلسه ورزشی 30 دقیقه ای یا سه جلسه فعالیت ورزشی 20 دقیقه ای می توان به طورکامل  به همان هدف دست یافت. این راهبرد در زمینه تجویز فعالیت ورزشی به مبتلایان به اختلال قند خون ناشتایی یا اختلال تحمل گلوکز نیز استفاده می شود. در زنان مبتلا به دیابت بارداری نیز تجویز فعالیت ورزشی باید بر سوزاندن کالری تأکید داشته باشد، اما فعالیت ورزشی باید با توجه به ملاحظات ویژه بارداری تعدیل شود.

از آنجا که بیشتر مبتلایان به دیابت نوع 2 در شروع فعالیت ورزشی میزان آمادگی کمی دارند، بهتر است شدت فعالیت تجویز شده سبک تا متوسط باشد. لازم به ذکر است که فعالیت ورزشی شدیدتر موجب سوختن کالری بیش تری می شود، اما احتمال آنکه بتوان آن را به مدت کافی ادامه داد تا موجب سوختن کالری برابری در مقایسه با شدت متوسط تر شود کم است. علاوه براین، برنامه های فعالیت ورزشی شدید در مقایسه با برنامه های با شدت متوسط موجب هایپوگلایسمی ( کاهش قند خون) بیش تری می شود.  به طور ویژه، بهتر است بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 برای کنترل و مدیریت بهتر روند بیماری شان و پیشگیری از بروز عوارض مرتبط با این نوع بیماری سبک زندگی خود را ارتقا دهند. بنابراین، بهتر است به رژیم غذایی خود توجه بیشتر داشته باشند، و علاوه بر آن با زندگی کم تحرک خداحافظی کنند.