مالتیپل اسکلروزیس: آیا ویتامین D بر روند بیماری اثر مثبت دارد؟

مالتیپل اسکلروزیس ( Multiple Sclerosis) یک بیماری خود‌ایمنی مرتبط با التهاب سیستم اعصاب مرکزی انسان است. این بیماری یکی از شایع‌‌ترین بیماری‌‌های نورولوژیک، بویژه در جوانان است. ژنتیک و عوامل محیطی در ابتلا به MS تاثیرگذار هستند. در این بیماری سلول‌‌های سیستم ایمنی بدن، میلین سلول‌‌های عصبی را تخریب می‌‌کنند؛ این موضوع سبب اختلال در هدایت پیام عصبی و عملکرد و توانایی‌‌های فردی می‌‌شود.  کمبود ویتامین D در بیماران مبتلا به  MS شایع است. با وجود این، مدارک موجود در زمینه اثر کمبود ویتامین D بر علایم این بیماری متناقض است. هدف از این مطالعه تعیین اثر غلظت 25 -هیدروکسی ویتامین D ( شاخص وضعیت ویتامین D) به عنوان یک عامل پیشگویی کننده  روند بیماری در مبتلایان به MS در مراحل اولیه بود. نتایج این مطالعه در JAMA Neurology. چاپ شد.
مقادیر سرمی هورمون 25- هیدروکسی ویتامین D در   465 آزمودنی مبتلا به MS مورد ارزیابی قرار گرفت. تمام آزمودنی ها در این مطالعه در مراحل اولیه بیماری بودند و از داروی اینترفرون 1b استفاده می کردند. به بیان دقیق تر، محققین مقادیر 25 هیدروکسی ویتامین D سرمی آزمودنی ها را در وضعیت پایه، 6، 12 و 24 ماه پس از شروع پژوهش ارزیابی کردند. طول دوره پژوهش 5 سال در نظر گرفته شد و روند پیشرفت بیماری آزمودنی ها در این مدت به صورت بالینی (بروز حمله و دفعات آن، میزان گسترش ناتوانی)  و از طریق روش MRI (زخم های جدید، حجم مغزی)  ارزیابی شدند. در انتهای پژوهش در حدود 338 آزمودنی از تعداد کل اولیه (465) باقی مانده بودند.
یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل های آماری نشان داد که مقادیر بالاتر 25-هیدروکسی ویتامین D سرمی از ماه 12 اتمام دوره پژوهش تا ماه 60 دوران پیگیری پس از پژوهش، با کاهش فعالیت بیماری MS و کاهش پیشبرد بیماری همراه بود. به ازای هر 50 نانومول/لیتر 25- هیدروکسی ویتامین D سرمی(20 نانوگرم / دسی لیتر) در طی 12 ماه میزان توسعه و بروز زخم ها و ضایعات مغزی و نخاعی ناشی از بیماری در حدود 57 درصد کاهش یافت. به علاوه، این مقدار با  بروز کمترحمله به میزان  57درصد و 41 درصد کاهش کمتر حجم مغزی نیز همراه بود.
براساس نتایج این تحقیق محققین به این نتیجه رسیدند که مقادیر کم 25-هیدروکسی ویتامین D در بیماران مبتلا به MS که از داروی اینترفرون بتا 1b استفاده می کنند ( در مراحل اولیه بیماری هستند) یکی از عوامل خطر مهم برای توسعه و وخیم شدن شرایط بیماری در طولانی مدت است.
نکته عملی: نتایج این مطالعه از اهمیت بالایی برخوردار است و نشان می دهد که همبستگی زیادی بین مقادیر ویتامین D سرمی بیماران مبتلا به MS و توسعه بیماری وجود دارد. بنابراین، بیشتر از نقش این ویتامین در اتیولوژی بیماری، بر نقش آن بر روند بیماری MS پس از ابتلا تأکید دارد.

منبع: Ascherio A, et al, JAMA Neurol 2014