رژیم‌های بسیار کم کالری و کاهش وزن

خیلی از افراد چاق که سال‌ها رژیم گرفته‌اند، گاه به دنبال معجزه‌ای می‌گردند که بتوانند در کوتاه‌مدت از شر این بیماری مزمن رهایی یابند. به همین دلیل کم نیستند افرادی که با افزایش وزن فراوان به دنبال استفاده از رژیم‌های بسیار کم کالری می‌گردند تا بتوانند آرزوی خلاصی از چاقی را به منصه ظهور برسانند. در ذیل مختصری درباره رژیم‌های کم کالری توضیح داده می‌شود.

روش‌های کاهش وزن در گذشته شامل رژیم‌هایی با کالری روزانه 800 تا 1500 کیلوکالری به همراه فعالیت بدنی منظم بوده است. اما این رژیم‌ها در مقایسه با رژیم‌های متعادلی که جهت کاهش وزن به افراد چاق داده می‌شود بسیار کم کالری و دارای اثر کوتاه مدت هستند.

بسیاری از رژیم‌های سخت (کم کالری) در واقع دستورالعمل غذایی از پیش تعیین شده‌ای با کالری 800 یا کمتر می‌باشد که جایگزین دریافت معمول مواد غذایی شده است و یا در برخی رژیم‌های سخت دیگر مانند رژیم گریپ‌فروت، در واقع رژیم بر پایه مصرف زیاد مواد غذایی یکسان با کالری پایین تنظیم شده است. این رژیم‌ها همانند رژیم‌های جایگزینی (که در آن 2-1 وعده غذایی جایگزین می‌شود) نیستند.

اثربخشی رژیم های بسیار کم کالری

یک رژیم بسیار کم کالری می‌تواند منجر به 5/1 تا 5/2 کیلوگرم کاهش وزن در هفته و یا به طور میانگین 22 کیلوگرم در طی نزدیک به 3 ماه گردد. این رژیم‌ها نیز به دلیل کاهش وزن، مشکلات بالینی مربوط به چاقی و افزایش وزن (مثل دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالای خون) را بهبود بخشیده و به مرز سلامت نزدیک می‌کند اما باید بدانیم که تأثیر طولانی مدت این نوع رژیم‌ها در سلامت بیشتر از رژیم‌هایی که با دوره طولانی‌تر و محدودیت‌های کمتر همراه می‌باشند، نیست.

از جمله رایج‌ترین عوارض دیگر رژیم‌های بسیار کم کالری تشکیل سنگ‌های صفراوی است. سنگ صفرا در افراد چاق (خصوصاً خانم‌ها) و افرادی که تحت رژیم‌های سخت و سریع هستند بسیار رایج است

توصیه متخصصین تغذیه بر آن است که اگر با تشخیص پزشک نیز مدت کوتاهی از رژیم‌های بسیار کم کالری استفاده می‌شود بایستی برای تأثیر مطلوب ترکیبی از رژیم‌های بسیار کم کالری و رفتاردرمانی و ورزش استفاده گردد تا موجب کاهش وزن مطلوب‌تر و حفظ فرد در وزن مناسب گردد. در واقع ترکیب رفتاردرمانی با رژیم غذایی به فرد کمک می‌کند تا دلایل دریافت بیش از حد نیاز خود را تشخیص داده و آگاهانه آن‌ها را تغییر دهد.

انتخاب رژیم‌های بسیار کم کالری برای چه کسانی توصیه می‌شود؟

رژیم‌های بسیار کم کالری در صورتی که برای افراد با توده بدنی (BMI) بالای 35 و زیر نظر یک پزشک برای مدت کوتاه باشد مشکلی ایجاد نمی‌کند. این رژیم‌ها در افرادی با توده بدنی 27 تا 35، برای افرادی که به دلیل چاقی، مشکلات بالینی دارند و بدن آن‌ها در مقابل رژیم غذایی مقاوم شده، توصیه می‌شود. رژیم‌های سخت و بسیار کم کالری برای گروه‌های خطر مانند زنان باردار، شیرده، کودکان و یا نوجوانان و افراد بالای 50 سال مناسب نیست و بنا بر صلاحدید پزشک برای مدت کوتاه پس از آن که رژیم‌های متداول بی تأثیر بودند انتخاب می‌شود.

عوارض جانبی رژیم‌های بسیار کم کالری

بسیاری از افراد پس از پیگیری این رژیم‌ها به مدت 1 ماه تا 4 ماه دچار مشکلاتی همچون خستگی، یبوست، حالت تهوع و اسهال می‌شوند اما این مشکلات معمولاً پس از چند هفته بهبود می‌یابد. اما مشکلات گوارشی و زخم‌های گوارشی در این افراد رایج هستند.

از جمله رایج‌ترین عوارض دیگر رژیم‌های بسیار کم کالری تشکیل سنگ‌های صفراوی است. سنگ صفرا در افراد چاق (خصوصاً خانم‌ها) و افرادی که تحت رژیم‌های سخت و سریع هستند بسیار رایج است. از علل این مشکل می‌توان به این مسئله اشاره کرد که کاهش وزن سریع موجب کاهش توانایی کیسه صفرا در منقبض شدن و آزادسازی صفرا و در نتیجه ایجاد سنگ‌های صفراوی می‌گردد. البته این موضوع هنوز به روشنی مشخص نیست که رژیم‌های بسیار کم کالری موجب ایجاد سنگ‌های صفراوی می‌شوند یا میزان کاهش وزن؟

کمبود مواد مغذی مورد نیاز: برای سالم بودن نیاز داریم تا مقدار متناسبی از گروه‌های مختلف مواد غذایی را در برنامه خود بگنجانیم که البته این کار در رژیم‌هایی با کالری روزانه 800 کار بسیار دشواری است. بر همین اساس افرادی که از این نوع رژیم‌ها استفاده می‌کنند معمولاً دچار کاهش حاد ریزمغذی‌ها، اختلالات پوست و ایمنی خواهند شد.

در نهایت مشکل دیگر آن است که در خیلی از موارد هنگامی که رژیم را کنار می‌گذارید مجدداً دچار افزایش وزن می‌شوید مگر آن که شیوه زندگی خود را تغییر داده و غذای سالم دریافت کنید و فعالیت بدنی منظم داشته باشید.