حالت تهوع صبحگاهی

تعریف

حالت تهوع صبحگاهی معمولا در دوران بارداری اتفاق می افتد. در حقیقت این اسم برای آن مناسب نیست. زیرا ممکن است این حالت در هر ساعتی از شبانه روز اتفاق بیافتد، در طول روز یا شب. این ناخوشی و حالت تهوع در 50 تا 90 % زنان باردار اتفاق می افتد و بیشتر در سه ماهه اول بارداری شایع است.

با این حال ممکن است در بعضی خانم ها به تعویق افتاده و در ماه های بعدی مشاهده شود. معمولا درمان خاصی برای حالت تهوع بارداری لازم نیست، البته بعضی درمان های خانگی مانند مصرف میان وعده های کوچک در طی روز و یا مزه مزه کردن آب جو زنجبیلی و غیره  می توانند در رهایی از این حالت کمک کننده باشند.

در موارد نادری این حالت آنقدر شدید خواهد بود که به عنوان استفراغ های مکرر حاملگی (hyperemesisgravidarum) خوانده می شود. در این شرایط احتمالا نیاز به بستری شدن در بیمارستان و درمان وریدی با مایعات و دارو ضروری خواهد بود.

علائم

علامت اصلی در این ناخوشی حالت تهوع است که ممکن است با استفراغ نیز همراه باشد. معمولا این علائم در سه ماهه اول بارداری دیده می شود وحتی گاهی از دو هفته پس از تشکیل نطفه آغاز می گردد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید

با پزشک خود تماس بگیرید اگر:

• حالت تهوع یا استفراغ بسیار شدید باشد.
• دفع ادرار شما بسیار اندک بوده و یا رنگ آن تیره شده است.
• از نوشیدن مایعات احساس نامطلوبی دارید و تحمل مایعات برای شما سخت است.
• در هنگام ایستادن احساس گیجی و یا ضعف و غش داشته باشید.
• ضربان قلب شما تندتر شده باشد.
• استفراغ خونی داشته باشید.

دلایل

دلایل قطعی حالت تهوع در دوران بارداری هنوز مشخص نیست. ولی تغییرات هورمونی که در این دوران اتفاق می افتد در به وجود آمدن این شرایط نقش دارد. در موارد نادری تهوع و استفراغ های شدید و پی در پی به علت بیماری های دیگر و یا مصرف برخی داروهاست مانند بیماری تیروئید  و یا بیماری های کبدی.

عوامل خطر

این شرایط ممکن است هر زن بارداری را درگیر کند، بخصوص اگر:‌

• پیش از این حالت تهوع و یا استفراغ را به دلایل مختلفی تجربه کرده باشد. وجود مواردی همچون حرکت ماشین یا قایق، میگرن، حساسیت به بو و یا طعم خاص و یا مصرف استروژن (قرص های جلوگیری از بارداری).
• در بارداری های قبلی حالت تهوع صبحگاهی را تجربه کرده باشد.
• دو قلو و یا چند قلو باردار باشد.

عوارض

در موارد معمولی حالت تهوع دوران بارداری برای مادر و جنین خطرناک نخواهد بود. اما در صورتی که وزن مادر قبل از بارداری کمتر از حد نرمال بوده و به علت تهوع های پیاپی در دوران بارداری نتواند مواد مغذی لازم را دریافت کند و وزن گیری نرمالی داشته باشد، احتمالا وزن نوزاد در هنگام تولد کمتر از حد قابل قبول خواهد بود.

در موارد نادری استفراغ های پیاپی می تواند سبب آزردگی و خراشیدگی مری  شود.

ایجاد آمادگی برای ملاقات با پزشک

برای پاسخگویی به سوالات پزشک آماده باشید. پزشک ممکن است از شما سوال کند که چه مواردی حالت تهوع و استفراغ شما را بهبود می بخشد و یا چه چیزهایی دفعات آن را بیشتر کرده و آن را تشدید می کند.

آزمایشات و تشخیص

تشخیص حالت تهوع دوران بارداری براساس علائم و نشانه ایی است که از سوی شما گزارش می شود. اگر پزشک بهhyperemesis gravidarum  مشکوک باشد، ممکن است به انجام آزمایش خون و ادرار نیازمند باشید. همچنین ممکن است برای اطمینان یافتن از تعداد جنین و دیگر شرایط زمینه ای تاثیرگذار در بروز حالت تهوع، انجام آزمایش اولتراسوند یا سونوگرافی  برای شما تجویز شود.

درمان ها و داروها

در بیشتر موارد،‌ حالت تهوع دوران بارداری نیاز به درمان خاصی ندارد، اگر ناخوشی حاصل از این حالت بسیار شدید باشد،‌ معمولا پزشک ویتامینB6  و گاهی داروهای ضد تهوع تجویز می کند. اگر شما استفراغ های شدید و پیاپی داشته باشید (hyperemesis gravidarum) در بیمارستان و ازطریق وریدی، مایعات و داروهای ضد تهوع را دریافت خواهید کرد.

اصلاح شیوه زندگی و درمان های خانگی

برای بهبود حالت تهوع دوران بارداری:‌

• غذاها را با دقت انتخاب کنید. غذا از مقدار کافی کربوهیدرات برخوردار باشد، کم چرب بوده و به سهولت هضم شود. غذاهای شور گاهی اوقات مفید می باشند. همچنین غذاهای حاوی زنجبیل،‌ مانند آبنبات های زنجبیلی حالت تهوع را کاهش می دهند. از مصرف غذاهای چرب، پر روغن و ادویه دار اجتناب کنید.
• استفاده صحیح از میان وعده ها. در هنگام برخاستن از خواب،‌ مقداری نان تست خشک و یا کلوچه ترش مزه بخورید. به جای خوردن سه وعده بزرگ غذایی، غذای خود را در حجم کمتر و در دفعات بیشتر میل نمائید. معده خالی تشدید کننده حالت تهوع است.
• مایعات بنوشید. آب و یا آبجو زنجبیلی را به صورت جرعه جرعه بنوشید. آبنبات های سفت و یا بستنی یخی بمکید.
• موارد تحریک کننده تهوع را بشناسید. از غذاها و یا بوهایی که احساس تهوع در شما به وجود می آورند، ‌پرهیز کنید.
• در معرض هوای تازه باشید. اگر آب و هوا مناسب بود،‌ پنجره خانه و محل کار خود را باز بگذارید. برای پیاده روی به بیرون از منزل بروید.
• استفاده کافی از ویتامین هایی ضروری در دوران باردار . اگر پس از مصرف ویتامین ها احساس تهوع دارید و یا مشکلات مزاجی پیدا می کنید، آنها را شب هنگام و یا به همراه یک میان وعده سبک میل نمائید. جویدن آدامس و یا مکیدن آبنبات های سفت پس از خوردن ویتامین نیز می تواند کمک کننده باشد. اگر این موارد مفید نبود از پزشک خود بخواهید که نوع دیگری از مولتی ویتامین -که ترجیحا حاوی آهن نباشد- را برای شما تجویز کند.

درمان های دیگر

درمان های جانبی متعددی برای تهوع دوران بارداری پیشنهاد شده اند، از جمله:

• وارد آوردن فشار در نواحی خاص (Acupressure). مچ بند های مخصوص این کار در داروخانه ها و بدون تجویز پزشک قابل تهیه است. به هر حال به نظر نمی رسد که استفاده از این مچ بندها چندان تاثیرگذار باشد ،‌ البته بعضی از خانم ها آن را مفید می دانند.
• طب سوزنی (Acupuncture). طب سوزنی شامل وارد کردن سوزن های بسیار باریک به داخل پوست است. طب سوزنی به عنوان یک روش درمان به اثبات نرسیده است ولی به نظر می رسد که برای بعضی خانم ها مفید بوده است.
• زنجبیل. مکمل های تهیه شده از زنجبیل برای بسیاری از خانم ها کمک کننده بوده است،‌ بیشتر مطالعاتی که پیرامون زنجبیل انجام شده، مصرف آن را در دوران بارداری بی خطر می دانند. ولی برخی نگرانی ها درباره تاثیرگذاری زنجبیل بر هورمون های جنسی جنین وجود دارد.
• هیپنوتیزم. تحقیقات کمی در این باره انجام شده است، البته بعضی خانم ها در هنگام هیپنوتیزم از حالت تهوع رهایی یافته بودند.

پیش از استفاده از هرگونه داروی خانگی و یا درمان های جانبی دیگر، با پزشک خود مشورت کنید.

پیشگیری

هیچ راهی برای پیشگیری از این حالت وجود ندارد. به هر حال دریافت ویتامین های لازم قبل از بارداری می تواند کمک کننده باشد. بسیاری از مطالعاتی که در گذشته انجام گرفته نشان می دهد در زنانی که در زمان باردار شدن و درطول ماه های اولیه بارداری از مولتی ویتامین استفاده می کردند، حالت تهوع دوران بارداری کمتر از دیگران دیده شده است. همچنین فولیک اسید موجود در مولتی ویتامین ها، از بروز نارسایی نقص لوله عصبی جنین، اسپینا بیفیدا (spina bifida) جلوگیری می نماید.