متوترکساتMethotrexate

• Injection: 2.5mg, 5mg, 10mg, 25mg, 50mg, 100mg, 1g
• Tablet: 2.5mg, 5mg

• کارسینوم سر و گردن، ریه، گردن رحم، تخمدان، مثانه، کلیه، پروستات و بیضه
• تومور تروفوبلاستیک
• لوسمی لنفوسیتیک حاد
• لوسمی مننژیال
• لنفوم های غیرهوچکینی
• میکوزفونگوئید
• استئوسارکوما
• درماتومیوزیت
• آرتریت ناشی از پسوریازیس

• اختلال عملکرد کلیه و کبد
• اختلالات خونی
• دوران حاملگی

• آراکنوئیدیت در عرض چند ساعت بعد از تزریق اینتراتکال
• نوروتوکسیسیتی تحت حاد
• لکوانسفالوپاتی دمیلیزان نکروز دهنده
• در معرض خورشید قرار گرفتن ممکن است ضایعات پسوریاتیک را تشدید نماید.
• راش
• حساسیت به نور
•  استوماتیت
• اسهال
• انتریت هموراژیک
• پرفوراسیون روده
• تهوع و استفراغ
• دپرسیون مغز استخوان (وابسته به دوز)
• لکوپنی
• ترومبوسیتوپنی
• آنمی
• سیروز
• فیبروز کبدی
• هیپریوریسمی
• آلوپسی
• انفیلتراسیون بینابینی ریه
• استئوپوروز (درصورت مصرف درازمدت در کودکان)

توجه: درصورت ایجاد اسهال یا استوماتیت‌های اولسراتیو، مصرف دارو باید قطع گردد.

نکات قابل توصیه

• فرآورده‌های خوراکی متوتروکسات را باید یکساعت قبل و یا دو ساعت بعد از غذا مصرف نمود.
• دارو را مطابق با دستور بکار برده و درصورت فراموش نمودن یک نوبت، از مصرف آن صرفنظر نموده، و در موارد بروز تهوع و استفراغ بلافاصله پس‌از مصرف دارو به پزشک اطلاع دهید.
• از تماس با افراد مبتلا به بیماریهای عفونی شناخته شده پرهیز نمایید و درصورت بروز علایم عفونت سریعاً پزشک را مطلع سازید. 
• بروز هرگونه خونریزی غیرطبیعی را گزارش نموده و توجهات لازم مربوط به کاهش پلاکت را به مرحلة اجرا درآورید. 
• مخاط دهان را از نظر قرمزی و ایجاد زخم مورد معاینه قرار داده و درصورت بروز زخم از مسواک اسفنجی استفاده نموده و پس‌از هر بار تغذیه یا مصرف نوشیدنی، دهان را با آب ساده شستشو دهید. درصورت شدت یافتن درد و اختلال در تغذیه می‌توانید طبق نظر پزشک از ژل لیدوکائین استفاده نمایید. 
• در طی درمان و حداقل تا 8 هفته پس‌از پایان دورة درمانی از شیوه‌های مطمئن پیشگیری از بارداری استفاده کنید.

مصرف در بارداری

گروه X:
مطالعات در حیوانات یا انسان بیانگر ایجاد ناهنجاریهای جنینی بوده است. به دلیل این خطرات مصرف این دارو در دوران بارداری ممنوع است.

مصرف در شیردهی

این دارو در شیر ترشح می‌شود. به علت احتمال بروز عوارض جانبی خطرناک، موتاژنیک و کارسینوژنیک بودن دارو تغذیه با شیر مادر در حین درمان با این دارو توصیه نمی‌شود. 

علائم هشدار دهنده برای مراجعه به پزشک

• موارد حساسیت شدید مانند خس خس سینه، احساس تنگی در قفسه سینه، تب،خارش، خون مردگی، تورم صورت، لبها، زبان و گلو سریعاٌ به پزشک خود اطلاع دهید.
• هر گونه علائم عفونت شامل تب بیشتر از 38.5 درجه یا بالاتر، لرز، گلودرد شدید، درد سینوس یا گوش، سرفه، افزایش یا تغییر رنگ خلط، درد در موقع ادرار کردن، زخمهای دهانی، زخمهایی که بهبود نمی یابند، درد یا خارش در ناحیه مقعد
• درد قفسه سینه
• تنگی نفس
• درد شدید شکم
• تهوع و استفراغ شدید
• عدم توانایی خوردن
• احساس ضعف یا خستگی شدید
• خونریزی یا کبودی غیرمعمول
• تیره شدن ادرار و زرد شدن پوست یا چشم 
• بارداری حین مصرف دارو
• هر گونه بثورات جلدی
• عدم تغییر در بیماری یا بدتر شدن آن

دوز مصرفی

خوراکی

بالغین

• کوریوکارسینوما، کوریوادنوم تخریبی و مول هیداتیفرم: 30-15 میلی گرم در روز به مدت 5 روز که 5-3 بار به فاصله 2-1 هفته تکرار می شود.
• لوسمی حاد لنفوسیتیک: mg/m²/day 3.3
• لنفوم بورکت: mg/m²/day 10-25
• لنفوسارکوم پیشرفته: mg/kg/day 2.5-10
• پسوریازیس، آرتریت روماتوئید و آرتریت ناشی از پسوریازیس: 5-2.5 میلی گرم هر 12 ساعت برای سه نوبت یک بار در هفته

کودکان

• ضدسرطان: mg/m² 20-40

تزریقی

بالغین

• لوسمی مننژیال: 12 میلی گرم هر 5-2 روز 
• کوریوکارسینوما، کوریوادنوم تخریبی و مول هیداتیفرم: mg/day 15-30 به مدت 5 روز که 5-3 مرتبه هر 2-1 هفته تکرار می شود.
• پسوریازیس یا آرتریت روماتوئید: 10 میلی گرم یک بار در هفته

کودکان

• لوسمی مننژیال: با توجه به سن بیمار 12-6 میلی گرم هر 5-2 روز

فارماکولوژی

مکانیسم اثر:

اثر ضدنئوپلاسم: این دارو باعث مهار سنتز DNA و RNA و پروتئین می‌شود.

فارماکوکینیتیک

• نیمه عمر: 4-2 ساعت (در آسیب کلیوی افزایش می‌یابد).
• دفع: این دارو از راه ادرار دفع می‌شود.

تداخل دارویی

• مصرف داروهای زیر باعث افزایش سمیّت متوتروکسات می‌گردد: مقادیر زیاد سالیسیلات، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، سولفونیل‌اوره‌ها (داروهای پائین‌آورندة قندخون خوراکی)، فنی‌توئین، تتراسیکلین، پروبنسید و کلرامفنیکل. 
• مصرف سایر داروهای هپاتوتوکسیک باعث تشدید اثرات سمی دارو برکبد می‌گردد. 
• مصرف سایر داروهای نفروتوکسیک باعث تشدید اثرات سمّی دارو بر کلیه شده و مصرف سایر داروهای ضدسرطان یا رادیوتراپی منجر به تشدید اثرات تضعیف‌کنندگی دارو بر مغز استخوان می‌گردد.