پیس میکر (ضربان ساز)Pacemaker

  • پیس میکر یا ضربان ساز (pacemaker) دستگاه کوچکی است که در زیر پوست و نزدیک قلب شما قرار داده می شود تا به کنترل ضربان قلب شما کمک کند. پیس میکر بخشی از درمان هماهنگ سازی قلب (CRT) است.

    افراد ممکن است به دلایل گوناگون (اغلب به دلیل غیرطبیعی بودن ضربان قلب که آریتمی نامیده می شود) به پیس میکر نیاز داشته باشند. پیری طبیعی قلب ممکن است سبب اختلال در ضربان قلب شما و تپیدن آهسته تر آن شود. یک علت شایع دیگر که منجر به اختلال ضربان قلب شما می شود،  آسیب ماهیچه قلب ناشی از یک حمله قلبی است. برخی داروها نیز می توانند ضربان قلب شما را تحت تاثیر قرار دهند. در برخی موارد، بیماری های ژنتیکی سبب ضربان قلب غیرطبیعی می شوند. صرف نظر از علت زمینه ای که منجر به غیرطبیعی شدن ضربان قلب می شود، یک پیس میکر قادر به رفع این مشکل است.

    پیس میکر اغلب با یک جراحی کوچک در قفسه سینه شما قرار می گیرد. شما ممکن است بعد از قرارگیری پیس میکر نیاز به برخی اقدامات محتاطانه در زندگی روزمره خود داشته باشید.
     

  • عوارض ناشی از عمل جراحی به منظور کاشت پیس میکر نادر است اما می تواند شامل موارد ذیل باشد:

    •    عفونت در محلی که پیس میکر قرار گرفته است.

    •    واکنش آلرژیک به رنگ یا ماده بیهوشی استفاده شده در طول جراحی

    •    تورم، کبودی یا خونریزی در محل ژنراتور، به خصوص اگر شما از رقیق کننده های خون استفاده کرده باشید.

    •    آسیب به عروق خونی یا اعصاب شما که نزدیک پیس میکر قرار دارند.

    •    کلاپس ریه (خوابیدن روی هم و جمع شدگی ریه ها)

    •    سوراخ شدن عضله قلب شما که می تواند منجر به خونریزی داخل پوشش قلب شما (پریکارد) شده و ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی اورژانسی داشته باشد.

     

    عوارض تهدیدکننده زندگی ناشی از کاشت پیس میکر نادر است.  
     

  • پیس میکرها به منظور کنترل ضربان قلب شما به کار می روند. آنها ممکن است به طور موقت برای درمان آهسته بودن ضربان قلب بعد از یک حمله قلبی، جراحی یا مصرف بیش از حد دارو استفاده شوند. پیس میکرها همچنین می توانند به طور دائم به منظور تصحیح ضربان قلب آهسته (برادیکاردی) یا در برخی موارد برای کمک به درمان نارسایی قلبی به کار روند. آشنایی با نحوه تپش قلب به شما در فهم عملکرد پیس میکر کمک می کند.

     

    قلب شما چگونه می تپد

    قلب یک پمپ عضلانی شامل 4 بخش‌، دو بخش در سمت چپ و دو بخش در سمت راست، است. در سمت چپ و راست دهلیز در بخش بالایی و بطن در بخش پایینی قرار دارند. به منظور عملکرد مناسب قلب، این بخش ها باید به طور هماهنگ کار کنند. همچنین قلب شما باید به میزان مناسب بتپد (به طور طبیعی در افراد بالغ در حالت استراحت 90 -60 ضربان در دقیقه). اگر تپش قلب شما خیلی آرام یا خیلی سریع باشد، خون به اندازه کافی در سراسر بدن شما جریان نیافته و منجر به خستگی، غش، تنگی نفس، گیجی و علائم و نشانه های دیگر می شود.

    سیستم الکتریکی قلب شما عمل پمپاژ توسط بخش های مختلف قلب را کنترل می کند. یک ضربان قلب طبیعی در دهیلز راست شما و در گره سینوسی شروع می شود. این سلول ها (پیس میکر طبیعی شما) سبب تولید ایمپالس های الکتریکی منظم می شوند که از طریق فیبرهای عضلانی خاص منتقل می شوند.

    هنگامی که یک ایمپالس الکتریکی به دهلیز راست و چپ می رسد، دهلیزها منقبض شده و خون را با فشار به داخل بطن ها می فرستند. سپس ایمپالس به بطن ها رسیده و سبب انقباض آنها و پمپ شدن خون به بقیه قسمت های بدن شما می شود.

     

    پیس میکر چه می کند

    پیس میکر الکتریکی کاشته شده، عملکرد پیس میکر طبیعی شما را تقلید می کند. پیس میکر کاشته شده شامل 2 بخش است:

    •    تولید کننده نبض یا ژنراتور. این بخش فلزی کوچک شامل یک باطری و مدار الکتریکی است که میزان پالس های الکتریکی فرستاده شده به قلب شما را تنظیم می کند.

    •    الکترودها. 3-1 سیم عایق انعطاف پذیر در یک یا چند حفره قلب شما قرار داده می شوند و پالس های  الکتریکی را به منظور تنظیم ضربان قلب شما تحویل می دهند.

     

    پیس میکرها بر ضربان قب شما نظارت کرده و اگر ضربان خیلی آهسته باشد، پیس میکر با ارسال سیگنال های الکتریکی به قلب شما سبب افزایش سرعت ضربان قلب می گردد. علاوه براین، اغلب پیس میکرها دارای سنسورهایی هستند که حرکت بدن یا سرعت تنفس را تشخیص داده و این امر سبب افزایش سرعت ضربان قلب در طول ورزش شده و خون و اکسیژن مورد نیاز بدن را تامین می کند.

     

    پیس میکر تک حفره ای

    این نوع از پیس میکرها معمولاً ایمپالس های الکتریکی را از تولیدکننده نبض یا ژنراتور به بطن راست قلب شما حمل می کنند.

     

    پیس میکر دو حفره ای

    پیس میکرهای دو حفره ای ایمپالس های الکتریکی را از ژنراتور به بطن و دهلیز راست قلب شما حمل می کنند. ایمپالس ها به کنترل زمان انقباضات بین دو حفره کمک می کنند.
     

    پیس میکر دو بطنی

    پیس میکرهای دو بطنی یک گزینه درمانی برای افراد مبتلا به نارسایی قلبی هستند که سیستم الکتریکی قلبشان آسیب دیده است.  برخلاف پیس میکر عادی، پیس میکر دو بطنی حفره های پایینی قلب شما (بطن راست و چپ) را تحریک کرده و سبب بهبود ضربان قلب می شود. پیس میکر دو بطنی هر دو بطن را طی می کند به طوریکه همه یا بیشتر عضله بطن با هم عمل پمپ کردن را انجام می دهند. این امر به قلب شما اجازه می دهد تا با کارآیی بیشتری خون را پمپ کند. ازآنجاکه این درمان مکانیسم پمپاژ بطن ها را مجدداً تنظیم می کند، به آن درمان هماهنگ سازی قلب (CRT) نیز می گویند.

     

  • قبل از اینکه پزشک تشخیص دهد که شما به پیس میکر نیاز دارید، شما نیاز به انجام آزمایشات مختلف دارید تا علت نامنظم شدن ضربان قلبتان پیدا شود. این آزمایشات عبارتند از:

    •    الکتروکاردیوگرام (نوار قلب). در این آزمایش غیرتهاجمی، نوارهای حسگر که الکترود نامیده می شوند، بر روی قفسه سینه و برخی اوقات بر روی اندام های بدن قرار داده می شوند تا ایمپالس های الکتریکی قلب شما را اندازه گیری نمایند. الگوی ضربان قلب شما می تواند علت نامنظم بودن ضربان قلب را مشخص کند.

    •    هولتر مانیتورینگ. به عنوان مانیتور الکتروکاردیوگرام سیار نیز شناخته شده و ریتم ضربان قلب شما را در کل یک دوره 24 ساعته ثبت می کند. سیم های الکترودهایی که روی قفسه سینه قرار گرفته اند به یک دستگاه که در جیب یا روی کمربند شما قرار دارد، متصل می شوند.  در زمان استفاده از مانتیور، شما فعالیت ها و علائم خود را یادداشت می کنید. پزشک یادداشت را با آنچه توسط دستگاه ثبت شده است مقایسه کرده و علت نشانه های شما را کشف می کند.

    •    اکوکاردیوگرام. این آزمایش غیرتهاجمی با استفاده از امواج صوتی بی ضرر به پزشک این امکان را می دهد که قلب شما را بدون ایجاد برش ببیند. در این روش، یک ابزار پلاستیکی کوچک که مبدل نامیده می شود بر روی قفسه سینه قرار گرفته و امواج صوتی منعکس شده از قلب شما را جمع آوری کرده و آنها را به یک ماشین منتقل می کند که از الگوی امواج صدا برای ایجاد تصاویری از قلب شما استفاده می کند. این تصاویر چگونگی عملکرد قلب را نشان می دهد و تصاویر ثبت شده به پزشک کمک می کند تا اندازه و ضخامت ماهیچه قلب شما را اندازه گیری کند.

    •    تست استرس. برخی مشکلات قلبی فقط در زمان ورزش رخ می دهد. برای انجام تست استرس، قبل و بلافاصله بعد از راه رفتن بر روی تردمیل یا استفاده از یک دوچرخه ثابت، از یک اکوکاردیوگرام یا الکتروکاردیوگرام استفاده می شود. سایر تست های ورزشی مانند آزمایش مصرف اکسیژن که مقدار اکسیژن مصرفی بدن شما را اندازه می گیرد، نیز می تواند برای ارزیابی قلب شما به کار رود.
     

  • در طول عمل جراحی

    جراحی برای قرار دادن پس میکر معمولاً درحالیکه شما بیدار هستید انجام می شود و به طور معمول چند ساعت طول می کشد. به شما یک آرامبخش داده می شود تا آرام باشید و محل قرارگیری پیس میکر بی حس می شود.

    در طول جراحی یک یا تعداد بیشتری سیم انعطاف پذیر عایق به داخل ورید بزرگی که در زیر یا نزدیک ترقوه قرار دارد وارده شده و به کمک تصاویر حاصل از اشعه ایکس (X) به سمت قلب شما هدایت می شود. یک انتهای سیم در موقعیت مناسب در قلب شما قرار می گیرد، درحالیکه انتهای دیگر به ژنراتور یا مولد که معمولاً زیر پوست و در زیر ترقوه قرار دارد، متصل است.

     

    بعد از عمل جراحی

    شما معمولاً بعد از قرارگیری پیس میکر یک روز در بیمارستان می مانید. قبل از ترک بیمارستان، پیس میکر با توجه به نیاز خاص شما تنظیم می شود. اغلب به منظور اطمینان از تنظیمات صحیح پیس میکر ویزیت می شود. بعد از آن، بسیاری از پیس میکرها می توانند از راه دور و با استفاده از تکنولوژی وایرلس (بی سیم) بررسی شوند. با استفاده از تلفن همراه یا سیگنال های فرکانس رادیویی، پیس میکر اطلاعات را بین شما و مطب پزشک منتقل می کند و پزشک می تواند اطلاعاتی شامل سرعت و ریتم قلب، چگونگی عملکرد پیس میکر و باقیمانده عمر باتری را ارزیابی نماید. انتقال از راه دور را می توان در فواصل برنامه ریزی شده یا در زمان های غیربرنامه ریزی شده در صورتی که پیس میکر علامت هشداردهنده بفرستد، یا در صورتیکه شما نگران باشید، انجام داد. تکنولوژی راه دور رفت و آمد به مطب پزشک را کاهش می دهد اما شما هنوز برای معاینات منظم به ملاقات با پزشک نیاز دارید.

    بعد از انجام جراحی برای قرارگیری پیس میکر، پزشک ممکن است به شما توصیه کند برای حدود یکماه از ورزش شدید یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری نمایید. شما ممکن است در نزدیکی محل قرارگیری پیس میکر کمی احساس درد داشته باشید. این دردها با استفاده از داروهای بدون نیار به داشتن نسخه (OTC) مانند استامینوفن یا ایبوپروفن بهبود می یابند اما قبل از مصرف هرگونه داروی ضد درد با پزشک خود مشورت کنید.

     

    اقدامات احتیاطی ویژه

    بعید است که پیس میکر شما به علت اختلالات الکتریکی از کار بیفتد. با این حال، شما باید موارد زیر را رعایت نمایید:
    •    تلفن همراه. صحبت کردن  با تلفن همراه بی خطر است اما زمانی که گوشی روشن است از قرار دادن تلفن همراه  به طور مستقیم بر روی محل قرارگیری پیس میکر خودداری نمایید. اگرچه بعید است اما ممکن است پیس میکر سیگنال های تلفن همراه را به صورت اشتباه به عنوان ضربان قلب تفسیر کرده و علائمی مانند خستگی ناگهانی را ایجاد کند.

    •    سیستم های امنیتی. عبور از فلزیاب فرودگاه با پیس میکر شما تداخل نمی کند، اگرچه فلز داخل آن ممکن است سبب به صدا درآمدن زنگ هشدار شود. اما از قرارگیری تا تکیه دادن در نزدیکی سیستم فلزیاب خودداری کنید. اگر پرسنل امنیتی در استفاده از فلزیاب اصرار دارند، از آنها بخواهید تا دستگاه را نزدیک پیس میکر شما به مدت طولانی قرار ندهند یا بخواهید از یک روش دیگر برای جستجوی فردی استفاده کنند. برای پیشگیری از مشکلات احتمالی، گواهی یا کارتی که نشان دهنده استفاده شما از پیس میکر است را همراه داشته باشید.

    •    تجهیزات پزشکی. اگر پزشک از روشی استفاده می کند که مستلزم قرارگرفتن در معرض انرژی الکترومغناطیس است، به او اطلاع دهید که پیس میکر دارید. این روش ها شامل MRI، رادیوتراپی جهت درمان سرطان و امواج شوک برای شکستن سنگ کلیه یا سنگ کیسه صفرا است. درصورتیکه باید جراحی شوید، روشی که برای کنترل خونریزی به کار می رود (الکتروکوتر)، می تواند با عملکرد پیس میکر تداخل داشته باشد.

    •    تجهیزات تولید کننده انرژی. باید حداقل در فاصله 60 سانتی متری از ابزار جوشکاری و ترانسفورماتور با ولتاژ بالا بایستید. اگر شما اطراف چنین تجهیزاتی کار می کنید، پزشک می تواند تاثیر این تجهیزات را بر پیس میکر شما ارزیابی نماید.

    دستگاه هایی مانند مایکروویو، تلویزیون و کنترل از راه دورها، رادیو، توستر، پتوی برقی، ریش تراش برقی و مته برقی بعید است که با پیس میکر شما تداخل داشته باشند.
     

  • هنگامی که پیس میکر در بدن قرار گیرد، باطری باید برای 10-5 سال کند. این مدت زمان متوسط عمر باطری است. زمانی که باطری پیس میکر کهنه و فرسوده شود، تعویض می گردد. تغییر باطری پیس میکر نسبت به زمانی که پیس میکر برای اولین بار در بدن قرار می گیرد، اغلب سریع تر انجام شده و زمان کمتری برای بهبودی نیاز دارد.

    پیس میکرها یک درمان استاندارد برای بسیاری از مشکلاتی هستند که سیستم الکتریکی قلب را تحت تاثیر قرار می دهند. با پیشگیری از کند شدن ضربان قلب، پیس میکرها می توانند علائمی مانند خستگی و غش را درمان نمایند. امروزه اکثر پیس میکرها به صورت خودکار ضربان قلب را با سطح فعالیت بدنی شما مطابقت می دهند و می توانند به شما امکان از سرگیری یک زندگی فعال را بدهند.

     

    پیس میکر و  پایان زندگی

    اگر شما پیس میکر داشته باشید و به علتی که مرتبط با قلب شما نیست به عنوان مثال سرطان بیمار شوید، این امکان وجود دارد که پیس میکر روند مرگ را طولانی کند. پزشکان و محققین نظرات متفاوتی در مورد خاموش کردن پیس میکر در پایان عمر دارند.

    اگر شما پیس میکر دارید و در مورد خاموش کردن آن نگران هستید، با پزشکتان صحبت کنید. ممکن است نیاز باشد شما با اعضای خانواده یا شخص دیگری که در زمینه پزشکی برای شما تصمیم می گیرد در مورد آنچه می خواهید در پایان عمر انجام دهید، صحبت کنید.