کم خونی ناشی از کمبود ویتامین هاVitamin deficiency anemia

عوامل خطر

عوامل خطر آنمی ناشی از کمبود ویتامین ها بسته به نوع ویتامین متفاوت است.

آنمی ناشی از کمبود فولات

خطر کمبود فولات در چنین مواردی افزایش می یابد:
•    بارداری. در زمان بارداری و اگر مولتی ویتامین حاوی اسید فولیک دریافت نشود.
•    مشکلات روده کوچک. مشکلاتی که با جذب فولات تداخل دارد.
•    مصرف الکل. به این دلیل که الکل با جذب فولات تداخل دارد.
•    مصرف برخی از انواع داروها. از جمله داروهای ضد تشنج که جذب فولات را مهار می کند.
•    افراد تحت همودیالیز برای نارسایی کلیوی. از پزشک خود در خصوص نیاز به مکمل یاری با اسید فولیک برای پیشگیری از بروز کمبود سؤال کنید.
•    افراد تحت درمان برای سرطان. برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان سرطان می توانند با متابولیسم فولات تداخل داشته باشند.
•    عدم مصرف میوه و سبزیجات. اگر رژیم غذایی فاقد میوه و سبزیجات باشد و یا غذاهای مصرفی بیش از حد پخته شوند، ممکن است فرد در معرض خطر آنمی کمبود فولات قرار گیرد.

آنمی ناشی از کمبود ویتامین B12 (آنمی پرنیشوز)

خطر ابتلا به آنمی ناشی از کمبود ویتامین 12B در چنین مواردی افزایش می یابد:
•    عدم مصرف گوشت و لبنیات. که از منابع غنی ویتامین B12 هستند. گیاهخوارانی که لبنیات مصرف نمی کنند و نیز خام گیاهخوارانی که هیچ نوعی از غذاهای با منشأ حیوانی مصرف نمی کنند در این گروه قرار می گیرند.

•    ابتلا به بیماری های روده. بیماری های روده و یا رشد بیش از حد باکتری ها در معده و یا انجام عمل جراحی روده یا معده که سبب اختلال در جذب ویتامین B12 شود.

•    فقدان فاکتور داخلی. بیشتر افراد مبتلا به آنمی ناشی از کمبود ویتامین B12 فاقد فاکتور داخلی هستند که یک پروتئین ترشح شده از معده است که برای جذب ویتامین B12 ضروری است. فقدان فاکتور داخلی می تواند ناشی از واکنش های خود ایمنی و یا مسائل موروثی باشد.

•    مصرف برخی از انواع داروها. آنتی اسیدها و داروهایی که برای درمان دیابت نوع 2 تجویز می شوند ممکن است با جذب ویتامین B12 تداخل داشته باشند.

•    ابتلا به سایر اختلالات خود ایمنی. مبتلایان به اختلالات خودایمنی مرتبط با سیستم اندوکرین مثل دیابت و یا بیماری های تیروئیدی می تواند خطر کمبود نوع ویژه ای از آنمی ناشی از کمبود ویتامین B12 بنام آنمی پرنیشز را افزایش دهد.

آنمی ناشی از کمبود ویتامین C

خطر ابتلا به آنمی ناشی از کمبود ویتامین C در چنین مواردی افزایش می یابد:
•    سوءتغذیه و عدم دریافت مواد مغذی و ویتامین های مورد نیاز بدن.
•    سیگار کشیدن. کشیدن سیگار می تواند منجر به کمبود ویتامین 12B شود چرا که جذب این ویتامین را کاهش می دهد.
•    مصرف زیاد الکل. افرادی که الکل زیادی مصرف می کنند، ویتامین C را به طور مؤثری جذب نمی کنند که این امر آنها را در معرض خطر آنمی ناشی از کمبود ویتامین C قرار می دهد.
•    ابتلا به بیماری های مزمن. بیماری های مزمن از جمله سرطان یا بیماری های کلیوی مزمن خطر ابتلا به آنمی ناشی از کمبود ویتامین C را از طریق اثر بر جذب این ویتامین افزایش می دهد.
 

عوارض

کمبود ویتامین ها خطر سایر بیماری ها را در فرد افزایش می دهد:
•    عوارض بارداری. زنان بارداری که کمبود فولات دارند با احتمال بیشتری عوارضی از جمله تولد نوزاد نارس را تجربه می کنند. جنین در حال رشد و تکاملی که فولات کافی از مادرش دریافت نمی کند ممکن است دچار نقص های مادرزادی در مغز و طناب نخاعی شود. اگر قصد بارداری دارید، از پزشک خود در خصوص نیاز به مصرف مکمل اسید فولیک سؤال کنید تا ذخایر فولات بدنتان برای تأمین نیاز جنین کافی باشد.

•    اختلالات سیستم عصبی. علاوه بر این که ویتامین B12 نقش مهمی در تولید گلبول های قرمز خون دارد، برای سلامت سیستم عصبی نیز اهمیت ویژه ای دارد. کمبود ویتامین B12 درمان نشده، می تواند منجر به مشکلات نورولوژیکی از جمله گزگز شدن پایدار دست ها و پاها و یا مشکلات تعادلی شود. این امر می تواند منجر به گیجی ذهنی و فراموشی نیز شود چون ویتامین B12 برای سلامتی عملکرد مغزی سالم ضروری است. بدون درمان کمبود ویتامین B12، عوارض نورولوژیکی پایدار می ماند. کمبود ویتامین B12 پیش از بروز آنمی، می تواند منجر به مشکلات عصبی و سایر مشکلات گردد.

•    اسکوروی. کمبود ویتامین C می تواند منجر به اسکوروی شود. علائم و یا نشانه های این بیماری نادر شامل خونریزی زیر پوست و لثه ها است.
 

روش های تشخیصی

روش های تشخیصی:

پزشک آنمی ناشی از کمبود ویتامین ها را از طریق بررسی آزمایشات خون تشخیص می دهد:
•    تعداد و ظاهر گلبول های قرمز خون. تعداد گلبول های قرمز خون در مبتلایان به آنمی کمتر از میزان نرمال است. در آنمی ناشی از کمبود فولات و ویتامین B12، ظاهر گلبول های قرمز بزرگ و نارس به نظر می رسد. در کمبودهای پیشرفته، تعداد گلبول های سفید و پلاکت ها نیز ممکن است کاهش یابد و در زیر میکروسکوپ غیرنرمال دیده می شود.

•    میزان فولات، ویتامین B12 و ویتامین C خون. مقادیر فولات و ویتامین B12 به طور همزمان اندازه گرفته می شود چرا که این علائم و نشانه های کمبودها می تواند مشابه باشد.

سایر تست ها برای تشخیص کمبود ویتامین B12

اگر تست های خونی کمبود ویتامین ها را نشان دهد، ممکن است پزشک سایر تست ها را برای تعیین نوع و علت بیماری انجام دهد، از جمله:

•    تست های آتنی بادی. پزشک برای بررسی آنتی بادی علیه فاکتور داخلی نمونه خون می گیرد. وجود این آنتی بادی نشان دهنده آنمی پرنیشوز است.

•    تست اسید متل مالونیک. ممکن است از فرد برای بررسی وجود ماده ای بنام متیل مالونیک اسید، نمونه خون گرفته شود. سطح این ماده در افرادی که کمبود ویتامین B12 دارند، بالاتر است.

•    تست شیلینگ. در این تست ابتدا مقدار اندکی ویتامین B12 رادیواکتیو به فرد خورانده می شود. سپس خون وی از نظر میزان جذب ویتامین B12 بررسی می گردد. سپس ترکیبی از ویتامین B12 رادیواکتیو و فاکتور داخلی به فرد داده می شود. اگر ویتامین B12 تنها در زمانی جذب شود که همراه با فاکتور داخلی تجویز شده است، کمبود فاکتور داخلی در بدن به تأیید می رسد.

درمان دارویی

درمان آنمی ناشی از کمبود ویتامین شامل مکمل یاری و اصلاح رژیم غذایی است.

•   آنمی ناشی از کمبود فولات. درمان شامل مصرف رژیم سالم و مکمل یاری با اسید فولیک بر اساس مقدار تجویز شده توسط پزشک است. در بیشتر موارد، مکمل یاری با اسید فولیک تنها به صورت خوراکی است. زمانی که سطح فولات بدن به سطح نرمال می رسد، ممکن است دریافت مکمل متوقف گردد. اما اگر علت کمبود فولات اصلاح نگردد، مکمل یاری با فولات بی اثر است.

•   آنمی ناشی از کمبود ویتامین B12 (آنمی پرنیشوز). درمان موارد خفیف تر کمبود ویتامین B12، شامل تغییرات رژیم غذایی و مکمل یاری ویتامین B12 به صورت قرص یا اسپری استنشاقی است. اگر کمبود ویتامین B12 شدید باشد ممکن است پزشک ویتامین B12 را به صورت تزریقی تجویز کند. در ابتدا، ممکن است دوزهای بالا به صورت یک روز در میان برای شما تجویز شود، در نهایت تزریق به ماهی یکبار کاهش می یابد که بسته به موقعیت بیماری ممکن است تا آخر عمر ادامه یابد.

•   آنمی ناشی از کمبود ویتامین C. درمان آنمی ناشی از کمبود ویتامین C دریافت قرص های ویتامین C است. علاوه بر این، باید دریافت غذا و نوشیدنی های حاوی ویتامین C افزایش یابد.

پیشگیری

انتخاب رژیم سالم

با اتخاذ رژیم سالم و متنوع می توان از انواع آنمی های کمبود ویتامین ها پیشگیری کرد.

غذاهای غنی از فولات عبارتست از:
•    سبزیجات برگ سبز تیره
•    آجیل
•    غلات غنی شده مثل نان، غلات صبحانه، پاستا و برنج
•    میوه و آبمیوه

غذاهای غنی از ویتامین 12B عبارتند از:
•    تخم مرغ
•    غذاهای غنی شده مثل غلات صبحانه
•    شیر، پنیر و ماست
•    گوشت قرمز و سفید

غذاهای غنی از ویتامین C عبارتند از:
•    کلم بروکلی
•    مرکبات و آب آنها
•    توت فرنگی
•    فلفل شیرین
•    گوجه فرنگی

نیاز روزانه بیشتر بزرگسالان به ویتامین ها عبارتست از:

• ویتامین B12= میکروگرم 2.4
• فولات یا اسید فولیک= 400 میکروگرم
• ویتامین C= میلی گرم  90-75

زنان باردار و شیرده مقادیر بیشتری از هر ویتامین نیاز دارند.

مولتی ویتامین ها را مد نظر داشته باشید

اگر درباره دریافت کافی ویتامین ها از غذاهای روزانه خود نگران هستید، از پزشک خود درباره نیاز به مصرف مولتی ویتامین سؤال کنید. اغلب افراد ویتامین های کافی را از طریق غذاهای روزانه خود دریافت می کنند، اما اگر رژیم غذایی شما محدود است می توانید مولتی ویتامین دریافت نمایید.

سیگار نکشید

کشیدن سیگار با جذب مواد مغذی از جمله ویتامین C تداخل دارد، لذا می تواند خطر کمبود ویتامین ها را در شما افزایش دهد. اگر سیگار می کشید، آنرا متوقف کنید و اگر نمی کشید هیچ گاه این کار را انجام ندهید. اگر تا کنون برای ترک سیگار اقدام کرده اما موفق نشده اید، بهتر است درباره استراتژی های ترک سیگار از پزشک خود کمک بخواهید.