سندرم سروتونینSerotonin syndrome

  • تعریف بیماری

    سندرم سروتونین زمانی رخ می دهد که فرد داروهایی را استفاده می کند که سبب تجمع سطوح بالایی از سروتونین در بدن می شوند. سندرم سروتونین زمانی رخ می دهد که دوز دارو افزایش یافته و یا داروی جدید به فرد داده شده است. برخی داروهای غیرمجاز و مکمل های رژیمی نیز با سندرم سروتونین مرتبط هستند.

    سروتونین یک ماده شیمیایی است که در بدن تولید شده و برای عملکرد سلول های عصبی و مغز لازم است. اما سروتونین زیاد سبب علائمی می شود که از خفیف (لرزش و اسهال) تا شدید (سفت شدن ماهیچه ها، تب و تشنج) متفاوت است.

    موارد خفیف سندرم سروتونین می تواند با یک روز قطع دارویی که سبب بروز علائم شده است و یا مصرف دارویی که سروتونین را مهار می کند، رفع شود.
     

    نشانه ها

    سندرم سروتونین معمولاً طی چند ساعت پس از مصرف داروی جدید و یا افزایش دوز داروی قبلی رخ می دهد. علائم و نشانه های آن عبارتند از:

    •    پریشان حالی و یا بی قراری
    •    گیجی
    •    افزایش ضربان قلب و فشارخون
    •    گشادی مردمک
    •    از دست دادن تطابق عضلات
    •    سفتی عضلات
    •    تعریق سنگین
    •    اسهال
    •    سردرد
    •    لرز

     

    سندرم سروتونین شدید می تواند خطرناک باشد. علائم و نشانه های آن عبارتند از:
    •    تب بالا
    •    تشنج
    •    ضربان قلب نامنظم
    •    از دست دادن هوشیاری
     

    علل

    تجمع زیاد سروتونین در بدن منجر به بروز علائم سندرم سروتونین می شود. در شرایط طبیعی، سلول های عصبی در مغز و نخاع (سیستم اعصاب مرکزی) سروتونین تولید می کند که تمرکز، رفتار و دمای بدن را تنظیم می کند.

    سایر سلول های عصبی در بدن، به ویژه در روده، نیز سروتونین تولید می کنند. در این مناطق سروتونین نقش تنظیم فرآیند گوارشی، جریان خون و تنفس را بر عهده دارد.

    اگرچه این امکان وجود دارد که تنها مصرف یک دوز دارویی که سروتونین را افزایش می دهد، سبب سندرم سروتونین در افراد مستعد شود اما این امر بیشتر زمانی رخ می دهد که داروهای خاصی به طور ترکیبی مصرف شوند. برای مثال، سندرم سروتونین زمانی رخ می دهد که داروهای ضد افسردگی با داروهای میگرن همزمان مصرف شوند. علت دیگر سندرم سروتونین افزایش دوز داروهای افسردگی به صورت عمدی است.

     

    برخی داروهای بدون نسخه و یا تجویز شده به ویژه داروهای ضد افسردگی می توانند با سندرم سروتونین مرتبط باشند. داروهای ممنوع و مکمل های رژیمی نیز می توانند با این شرایط مرتبط باشند. این داروها و مکمل ها عبارتند از:

    •    مهارکننده های انتخابی برداشت سروتونین. ضد افسردگی هایی از جمله سیتالوپرام، فلوکستین، فلوواگزامین، پاروکستین و سرترالین
    •    مهارکننده های برداشت سروتونین و نوراپی نفرین. ضد افسردگی هایی از جمله ترازودون، دولوکستین و ونافاکسین.
    •    بوپروپیون، ضد افسردگی و داروی مخدر
    •    ضد افسردگی های سه حلقه ای، مثل آمی تریپتلین و نورتریپتلین
    •    مهار کننده های مونو آمین اکسیداز، ضد افسردگی هایی از جمله ایزوکربوکسیازید و فنلزین
    •    داروهای ضد میگرن، مثل تریپتان ها، کاربامازپین و والپروئیک اسید
    •    داروهای مسکن، مثل سیکلوبنزاپین، فنتانیل، مپریدین، ترامادول
    •    لیتیوم، بهبود دهنده خلق و خو
    •    داروهای ممنوع، مثل اکستازی، کوکائین و آمفتامین
    •    مکمل های گیاهی، مثل جینسینگ، جوز هندی
    •    داروهای بدون نسخه برای سرفه و سرما خوردگی حاوی دکسترمتورفان
    •    داروهای ضد تهوع، مثل متوکلوپرامید، دورپریدول و آنداسترون
    •    لینزولاید، آنتی بیوتیک
    •    رتیروناویر، داروهای ضد رتروویروس مورد استفاده در درمان ایدز
     

  • عوامل خطر

    برخی افراد نسبت به داروها و مکمل هایی که منجر به سندرم سروتونین می شوند، مستعدتر هستند، البته این شرایط می تواند در هر فردی رخ دهد.
     

    افراد با این شرایط در معرض خطر بالاتری برای سندرم سروتونین هستند:
    •    افرادی که به تازگی مصرف دارو را شروع کرده و یا دوز آن را افزایش داده اند.
    •    بیش از یک داروی شناخته شده در افزایش سطح سروتونین را مصرف می کنند.
    •    مکمل های گیاهی افزاینده سطح سروتونین استفاده شود.
    •    داروهای غیرمجازی استفاده شود که سطح سروتونین را افزایش می دهد.
     

    عوارض

    به طور کلی سندرم سروتونین به محض اینکه سروتونین به میزان طبیعی بازگردد، معمولاً سبب مشکل خاصی نمی شود. اگر درمان نشده باقی بماند، سندرم سروتونین شدید می تواند منجر به از دست رفتن هوشیاری و مرگ شود.
     

    زمان مراجعه به پزشک

    اگر پس از شروع داروی جدید یا افزایش دوز داروهای قبلی، به سندرم سروتونین مشکوک شدید با پزشک خود تماس گرفته و یا به اورژانس مراجعه نمایید. اگر علائم شما به سرعت تشدید یافت، فوراً به اورژانس مراجعه نمایید.
     

  • روش های تشخیصی

    روش های تشخیصی:

    هیچ تستی به تنهایی نمی تواند تشخیص سندرم سروتونین را تأیید کند. احتمالاً پزشک با استفاده از رد سایر بیماری ها، مشکل شما را تشخیص خواهد داد. احتمالاً پزشک با پرسش درباره علائم، تاریخچه رژیمی و بررسی داروهای مصرفی آغاز خواهد کرد. همچنین ممکن است معاینات بالینی نیز انجام شود.

     

    برای حصول اطمینان از اینکه علائم ناشی از سندرم سروتونین بوده و به سایر دلایل مرتبط نیست، پزشک این تست ها را نیز انجام خواهد داد:
    •    اندازه گیری سطح داروهای مصرفی
    •    بررسی علائم عفونت
    •    بررسی عملکرد بدن که می تواند تحت تأثیر سندرم سروتونین قرار گرفته باشد
     

    برخی بیماری ها علائم مشابه سندرم سروتونین دارند. علائم خفیف می تواند در بسیاری از بیماری ها دیده شود. علائم متوسط و شدید عبارتست از:
    •    سندرم آنتی کولینرژیک، هایپرترمی بدخیم، سندرم نورولپتیک بدخیم، بیماری های جدی که ناشی از مصرف برخی داروهاست.
    •    مصرف بیش از حد داروهای غیرمجاز، ضد افسردگی ها و سایر داروهایی که سطح سروتونین را بالا می برند
    •    قطع داروهای غیرمجاز

     

    پزشک تست هایی را برای رد سایر علل ممکن برای علائم شما انجام خواهد داد، از جمله:
    •    آزمایش خون و ادرار
    •    عکس برداری اشعه X
    •    توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)
    •    پونکسیون کمری (بررسی مایع نخاعی)

     

     

    درمان دارویی

    درمان سندرم سروتونین به شدت علائم بستگی دارد:
    •    اگر علائم خفیف باشد، مراجعه به پزشک و قطع داروهای مصرفی می تواند کافی باشد.
    •    اگر علائم شما شدید بوده و پزشک را نگران کند، لازم است به بیمارستان مراجعه نمایید. احتمالاً پزشک شما را به مدت چند روز بستری کرده تا از بهبود علائم شما اطمینان حاصل نماید.
    •    اگر سندرم سروتونین شما جدی باشد، نیازمند درمان جدی در بیمارستان دارید.

    بسته به علائم شما، این درمان ها را دریافت خواهید کرد:
    •    شل کننده های عضلانی. بنزودیازپین ها مثل دیازپام، لورازپام می تواند حالت آشفتگی، تشنج و سفتی عضلانی را مهار کند.

    •    عوامل مهارکننده تولید سروتونین. اگر سایر درمان ها عمل نکند، داروهایی از جمله سیپروهپتادین می توانند تولید سروتونین را مهار کند.

    •    اکسیژن و مایعات داخل وریدی. تنفس اکسیژن می تواند به حفظ سطح نرمال اکسیژن در خون کمک کند، تزریق مایعات وریدی نیز برای درمان دهیدراسیون و تب استفاده می شود.

    •    داروهایی که ضربان قلب و فشارخون را کنترل کنند. این داروها عبارتند از اسمولول یا نیتروپروسید که ضربان قلب و یا فشارخون را افزایش می دهد. اگر فشار خون خیلی پایین باشد، پزشک فنیل افرین یا اپی نفرین تجویز خواهد کرد.

    •    لوله تنفسی و داروهایی که عضلات را فلج می کند. ممکن است لازم باشد لوله تنفسی برای فرد گذاشته شود و داروهای فلج کننده عضلات از جمله اتومیدیت یا سوکسینیل کولین در تب بالا داده شود.

     

    انواع خفیف تر سندرم سروتونین معمولاً طی 24 تا 72 ساعت از قطع داروی افزاینده سروتونین و یا مصرف داروی مهارکننده اثر سروتونین از بین می رود.

    با این حال رفع کامل علائم سندرم سروتونین که از ضد افسردگی ها ناشی شده باشد، چند هفته زمان لازم دارد. این داروها به مدت طولانی تری در بدن باقی می مانند.

     

  • پیشگیری

    مصرف بیش از یک داروی افزاینده سروتونین یا افزایش دوز داروهای مرتبط با افزایش سطح سروتونین خطر سندرم سروتونین را افزایش می دهد.

    با پزشک خود درباره خطرات احتمالی صحبت نمایید. هیچ دارویی را بدون تجویز و مشورت با پزشک مصرف نکنید. مصرف داروها را خودسرانه قطع نکنید. در صورتی که پزشک داروی جدیدی برای شما تجویز کرد، حتماً مصرف سایر داروها را به وی اطلاع دهید، به ویژه اگر پزشک دیگری برای شما دارو تجویز کرده است.

    اگر پزشک داروهایی ترکیبی را ترجیح دهد که اثرات آن بر سطح سروتونین نسبت به خطرات آن بیشتر باشد، باید نسبت به سندرم سروتونین مراقب باشید.