سماق، درختچه‌ای است به ارتفاع 4 – 3 متر که شاخه‌های جوان و دمبرگ‌های آن را موهای ریزی پوشانده است. گل‌های آن، حنایی رنگ است و در حدود 10 سانتی‌متر طول دارد و دارای میوه‌های خوشه‌ای شکل به رنگ قرمز و قهوه‌ای است که ابتدا طعم آن گس بوده و پس از رسیدن ترش می‌شوند.
نام علمی سماق Rhus coriaria است که در قدیم به آن “سماک” نیز می‌گفتند. در حقیقت فارسی آن سماک و عربی آن سماق است.
از نظر طب قدیم سماق سرد و خشک است.
نام‌های دیگر آن: سَماق، تمتم، سماقیل، سماق‌الدباغین، سماق معمولی، اثرون، تتری، طمطم، سماک، سماق‌الدباغه، اسرون، عبرب و روسی اوطا
خواص سماق:
مدر
میوه های سماق دارای خواص مدر هستند و از آنها هم چنین برای درمان اختلالات روده نیز استفاده می شود.
ضد التهاب
1_سماق موجب کاهش تب می شود.
2_هم چنین برای آرتروز، مشکلات تنفسی مانند برونشیت، سرماخوردگی و آنفولانزا معجزه می کند.
3_جهت تسکین گلودرد از جوشانده سماق به صورت غرغره استفاده شود.
4_قراردادن سماق بر روی جراحت‌هایی که در اثر جسم برنده باشد در بهبود آن مؤثر است و از عفونت بعدی جلوگیری می‌نماید.
5_محافظ بسیار خوب در زخم‌های تازه التیام یافته است.
6_برای درمان زخم‌های بد برگ آن را با بارهنگ پخته به صورت ضماد بگذارند.
ضد میکروب
سماق به دلیل دارا بودن متیل گالیک اسید، با باکتری سالمونلا مبارزه می کند. مخلوط عصاره ی سماق با آب باکتری های میوه ها و سبزیجات را از بین می برد و آنها را ضدعفونی می کند.
ضد قارچ
دانه های سماق ضد قارچ آسپرژیلوس هستند که باعث عفونت های ریه و دیگر اعضا می شود.
ضد دیابت و چاقی
سماق برای بیماران دارای قند خون، دیابت و چاقی مفرط مفید است.
نتایج بررسی ها نشان می دهد که سماق تاثیر ضدمیکروبی دارد و مانع از بروز بیماری دیابت می شود.
یکی از عوامل به وجود آمدن عوارض مختلف دیابت، ترکیب شدن گلوکز با پروتئین های حیاتی بدن است که منجر به تغییر عملکرد ساختار شیمیایی این پروتئین ها می شود و سماق تا ۸۱ درصد بروز این فرایند را متوقف می نماید.
مصرفش در افراد مبتلا به دیابت از تشکیل هموگلوبین اضافی جلوگیری می کند.
آنتی اکسیدان قوی
سماق سرشار از ویتامین ث و اسید های چرب امگا ۳ است و به همین دلیل از بروز سکته و بیماری های قلبی و عروقی جلوگیری می نماید.
هم چنین سماق به دفع رادیکال های آزاد بدن، به خصوص دستگاه گوارش کمک می کند.
فواید سماق در درمان بواسیر
جهت درمان بواسیر جوشانده این گیاه را شب‌ها به صورت ضماد بگذارند.
تاثیر سماق در مهار ویروس هپاتیتB
مصرف سماق میتواند موجب مهار ویروس هپاتیت B در بدن شود.
نتایج پژوهش محققان نشان داد عصاره آبی سماق موجب مهار تکثیر ویروس هپاتیت B می شود. عفونت ویروسی هپاتیت B می تواند باعث هپاتیت حاد و مزمن، سیروز کبدی و کارسینوما کبدی HCC در انسان شود.
سماق خواص گندزدایی و ضد عفونی کننده و ضد میکروب داشته و بعنوان ماده ضد میکروب و عفونت در غذاها و ادویه جهت محافظ از آنها در برابر کرم زدگی و عفونت میباشد.
فواید سماق برای پوست و مو
شستن مو با دمکرده سماق موی را سیاه می‌نماید.
جهت درمان لکه‌های سفید و قهوه‌ای پوست؛ برگ، ریشه و ساقه سماق را بپزند تا به قوام آید سپس بر روی لکه‌ها بمالند.
کمپرس با سماق در التیام زخم،التیام سوختگی،اگزما،ترک پوست و ترک نوک سینه در زنان شیرده و در درمان عضو ضرب دیده موثر میباشد.
کمپرس سماق و جوش شیرین در درمان کهیر موثر است.
فواید سماق در سلامت دهان و دندان
سماق بصورت دمکرده و یا نقوع و یا پودر آن قلاع دهان و آفت، آبله و خونریزی دهان را بهبود می‌بخشد.
جهت خوشبوکردن دهان و سفید نمودن دندان‌ها گلنار ۱۰ گرم، سماق ۱۰ گرم و نمک ۵ گرم همه را ساییده سپس با مسواک دندان‌ها را مسواک بزنند.
جهت تسکین درد دندان کرم خورده کمی از صمغ سماق را در سوراخ دندان بگذارند.
مالیدن سماق به دندان برای تقویت و استحکام لثه ها مفید است و مضمضه خیس کرده سماق در آب نیز برای زخم دهان و تقویت لثه ها مفید است.
مضمضه با آب سماق درد دندان را تسکین و پاشیدن پودر آن لثه را تقویت می‌نماید.
مخلوط پودر سماق 1 و پودر ذغال بید 5/0 رافع پیوره دندان میباشد.
ترکیب پودر سماق و نمک ضد عفونی کننده دهان میباشد.
غرغره با دمکرده یا نقوع سماق رافع درد گلو.
مصرف سماق در بارداری:
یکی از شیوه‌های درمانی که طب سنتی ایران برای کنترل تهوع بارداری و تقویت معده سفارش میکند، این است که مادران باردار باید به مدت 2 روز خوردن غذا به شیوه همیشگی را ترک کرده و به جای آن هر 2 ساعت یک‌بار یک سیخ کباب کوبیده به همراه اناردانه خشک و سماق آسیاب شده، میل کنند.
در این حالت مادران باردار پودر آسیاب شده اناردانه خشک و سماق را باید به گونه‌ای روی کباب بپاشند، که سطح آن را کاملا بپوشاند.
مادران باردار این غذا را بدون برنج و نان هر 2 ساعت یک بار میل کنند تا حالت تهوع آنها برطرف شود.
فواید سماق برای ریه:
دمکرده سماق جهت رفع نفث الدم و نزف الدم و تقویت شش، جهت رفع خونریزی، درمان سل و به گفته رازی همراه شراب رافع مشکلات ریوی میباشد.
فواید سماق برای دستگاه گوارش:
1_سماق اشتها را تحریک میکند.
2_از خونریزی معده جلوگیری میکند.
3_استفاده از سماق به صورت پودر شده برای کاهش حالت تهوع و استفراغ در بسیاری از افراد مناسب گزارش شده است. پودر سماق ناراحتی‌ها و اختلالات گوارشی را بهبود می‌بخشد.
4_کسی که همیشه استفراغ میکند و غذا در معده‌اش نمی‌ماند سماق را با کمی زیره آسیاب نموده با آب سرد بنوشند.
5_اگر همراه گوشت خورده شود از مسمومیت گوشت جلوگیری میکند.
6_برطرف کننده اسهال معمولی و اسهال خونی است.
7_به‌دلیل داشتن تانن فراوان قابض و پاک کننده و مقوی معده میباشد.
8_از اسهال صفراوی و مزمن و اسهال خونی و آمدن خلط خونی از سینه جلوگیری میکند و خونریزی را بند می آورد.
9_برای دستگاه گوارش خاصیت آنتی بیوتیکی دارد.
10_جهت بندآوردن اسهال سماق، گشنیز خشک و زرده تخم‌مرغ آب‌پز میل شود.
فواید سماق بر سلامت دستگاه تناسلی و قوای جنسی:
در زنانی که ترشحات واژینال دارند سماق را جوشانده و داخل لگنی ریخته و شخص در آن بنشیند.
خوردن سماق از ترشح زیاد ادرار جلوگیری میکند.
برای جلوگیری از انزال زودرس و سستی اعضاء از جوشانده برگ سماق و بارهنگ به پشت روی ستون فقرات و بیخ آلت بمالند.
در قدیم برای درمان سوزاک بکار می رفته است.
جهت درمان رطوبت‌های سفید رحم از گرد سماق استفاده شود.
در قدیم شیره خارج شده از درخت سماق را برای درمان بیماری های دستگاه ادراری بکار می بردند
چای سماق:
چای سماق برای کاهش تعریق بکار میرود.
مصرف سماق در رماتیسم و نقرس:
درمان رماتیسم، نقرس و خاصیت ضد میکروبی این گیاه نیز به اثبات رسیده است.
مضرات مصرف بیش از انداره سماق
خوردن سماق تازه باعث مسمومیت می شود.
بنابراین فقط باید خشک آن را مصرف نمود.
به دلیل اینکه طبیعت سماق سرد است، برای افراد سردمزاج مناسب نیست و باید با گیاهان گرم مصرف شود.
مصرف بیش از حد سماق می تواند مسمومیت زا باشد.
سماق را باید به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری نمایید.