زنیان گیاهی دارویی و پرخاصیت است که برای تقویت و بهبود عمکرد سیستم گوارش، معده، اعصاب، پوست و مو و… اثر بخش بوده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه علاوه بر کاربرد در طب سنتی، در دارو‌های نوین و صنایع غذایی نیز کاربرد دارد.
در ادامه می خواهیم شما را با خواص بی‌نظیر گیاه زنیان به طور کامل آشنا کنیم.
گیاه‌شناسی زنیان
گیاه زنیان را با نام های دیگری همچون انیسون بری، کمون حبشی، اجوان، اسپری کای و نانخواه نیز می‌شناسند.
زنیان گیاه علفی یک ساله، به ارتفاع 30 تا 90 سانتی متر است که به شکل خودرو در نواحی شرقی هند، ایران و مصر می روید.
برگ هایی با بریدگی های نازک و ظریف و گل هایی به رنگ سفید و مجتمع به صورت چتر مرکب دارد.
میوه زنیان کوچک، بیضوی، به رنگ قهوه ای مایل به زرد است. زنیان با با گیاهان رازیانه، بادیان رومی، شِوید و زیره به یک خانواده تعلق دارد. این گیاه عطر و بوی قوی و شبیه به آویشن و طعمی تند دارد.
ارزش غذایی دانه‌ی زنیان
هر ۱۰۰ گرم از دانه‌ی زنیان دارای ۱۷/۱ درصد پروتئین، ۲۱/۸ درصد چربی، ۷/۹ درصد موادمعدنی، ۲۱/۲ درصد فیبر و ۲۴/۶ درصد کربوهیدرات میباشد. همچنین دانهٔ زنیان حاوی کلسیم، تیامین، ریبوفلاوین، فسفر، آهن و نیاسین است.
مزاج زنیان
مزاج این گیاه گرم و خشک است و معمولا برای گرم کردن سیستم گوارشی و برای تسهیل عمل هضم از آن استفاده می شود.
لذا نسبتا قوی بوده، یعنی باید در مصرف آن احتیاط کرده و برای استفاده طولانی، حتما با نظر پزشک باشد.
طبیعتاً افراد با مزاج گرم سعی کنند از این گیاه استفاده زیاد نداشته و یا اگر استفاده می کنند، به عنوان مصلح آن، از کمی سنکجبین استفاده کنند.
خواص گیاه زنیان
1- خاصیت میکروب‌کشی:
گیاه زنیان از گیاهان دارویی مفید است که خاصیت میکرب کشی دارد.
همچنین از آن به عنوان ضد قارچ پوستی نیز می‌توان استفاده کرد. از اسانس زنیان تحت نام ” آجوان اُیل ” در هندوستان به عنوان یک ضد میکروب قوی(مشابه تیمول) استفاده می شود.
زنیان ضد میکروبهایی نظیر سالمونلا تیفوزا، میکروسپوریوم و اشرشیاکلی میباشد.
2- بهبود سیستم گوارش:
زنیان یکی از گیاهان دارویی بسیار مفید است که برای درمان مشکلات معده از آن استفاده می‌کنند.
این گیاه برای دفع سنگ های ادراری نیز مفید است. این گیاه ضد نفخ و از بین برنده بادهای تشکیل شده داخل بدن و سیستم گوارش است و لذا برای رفع برخی از انواع پیچ خوردن روده و قولنج مفید است.
همچنین این گیاه برای مشکلات قاعدگی اعم از دیر باز شدن قاعدگی یا قاعده نشدن به موقع مخصوصا در سرد مزاجان نیز استفاده می‌شود.
3- خواص زنیان برای لاغری:
عرق زنیان یکی از عرقیات گرم و موثر در هضم غذاست و بنابراین با هضم بهتر غذا، مانع از انباشته شدن چربی در بدن میگردد.
از خواص زنیان تقویت معده و معالجه سوء هاضمههای ناشی از ضعف و کمی نیرو است که به جذب بهتر و موثرتر مواد غذایی کمک کرده و مانع از بروز چاقی می شود.
زنیان خاصیت مسهل بودن دارد، لذا باعث دفع سریع غذا و غیر قابل دسترس کردن غذا برای جذب بدن شده و به تبع از انباشته شدن چربی و ایجاد چاقی جلوگیری میکند.
می توان از این گیاه برای کاهش وزن سریع در مدت کوتاه استفاده کرد البته در کنار داشتن برنامه ی غذایی و فعالیت بدنی مناسب.
4- رفع گرفتگی عضلات:
عرق زنیان معمولاً برای گرفتگی های عضلانی ناشی از سردی و حتی درجات خفیفی از حالت شبه فلج توصیه شده است و برای بعضی از لرزش های بدن که طبیعتاً ناشی از سردی باشد استفاده می شود.
5- تقویت اعصاب:
این گیاه برای تقویت مغز و اعصاب مفید است که گاهی همراه با دارچین و گل گاو زبان هم قابل استفاده است.
6- بهبود اختلالات تنفسی:
با توجه به اینکه سیستم تنفسی به سردی حساس است و سرما موجب اسپاسم و انقباض مجاری تنفسی شده و سردی مزاج باعث ترشح و ماندن ترشحات در سیستم ریوی می شود، زنیان و عرق آن می تواند با نرم و رقیق کردن و لذا دفع ترشحات تنفسی، برای برخی انواع سرفه و برونشیت یا ذات الریه یا تنگی نفس مفید باشد.
7- خواص زنیان بر پوست و مو:
زنیان دارای خواص ضد التهابی و ضد باکتری است که می تواند به پیشگیری و درمان آکنه و جوش صورت کمک کند.
همچنین دانه های زنیان دارای مقادیر بالای آنتی اکسیدان ها هستند که از این فرآیند جلوگیری کرده و احتمال سفیدی زودرس مو ها را کاهش می دهد.
خواص عرق زنیان
1_ضد نفخ
2_ضد انگل و قارچ
3_باد شکن
4_ضد ترشی معده
5_ضد تهوع
6_خلط آور و تقویت معده
7_مقوی قوای جنسی
8_هضم غذا
9_سوء هاضمه
10_رفع گرفتگی گوش
11_مفید برای ترک اعتیاد مواد مخدر
12_ضد تشنج
13_سکسکه
14_مفید برای بیماریهای عصبی
سایر کاربرد های زنیان
زینیان از قدیم به عنوان ادویه و نگه دارنده ی مواد غذایی مورد استفاده بوده است.
همچنین در تهیه پودر کاری، ترشیجات، بیسکویت و مواد خوراکی دیگر به کار می رود.
این گیاه در صابون سازی و عطرسازی کاربرد دارد.
از رایحه این گیاه، که از میوه های آن به دست می آید، در دهان شویه ها و خمیردندان ها استفاده می گردد.
یکی دیگر از کاربردهای زینیان به عنوان ضد کرم و ضد حشره است.
موارد احتیاط و منع مصرف
افراد گرم مزاج نبایستی از این عرق استفاده کنند و در صورت لزوم به مقدار کم و همراه با گیاهان دارویی سرد مانند عرق شاتره و کاسنی مصرف نمایند.
همچنین استفاده از این عرق در مادران باردار، کودکان زیر 7 سال و افراد دارای اختلالات غده تیروئید بایستی با احتیاط همراه باشد.