تقریبا برای همه شما مواقعی پیش آمده است که به نوعی، هوس غذایی شدیدی را در خود تجربه کرده باشید. این اشتیاق بیش از حد، در خانم ها به ویژه قبل از شروع دوره قاعدگی به مراتب بیشتر است. تحقیقات نشان داده اند که خوراکی مورد علاقه در این مواقع، شیرینی، شکلات و مواد غذایی شیرین و چرب است. تجربه افرادی که از افزایش وزن رنج می برند حاکی از آن است که این اشتیاق می تواند بسیار شدید و غیرقابل کنترل گردد. پژوهشگران نشان داده اند که اشتیاق شما به یک غذای خاص، در واقع یک مکانیسم فیزیولوژی مغزی است.
در مطالعه ای جدید، هنگام استفاده از تکنولوژی ام.آر آی توسط دانشمندان، از افراد خواسته شد که غذای مورد علاقه شان را تصور کنند. سپس مشخص شد شکلات و چیپس (بیشترین خوراکی های مورد علاقه) همان مناطقی از مغز را فعال می کنند که اغلب به داروهای اعتیاد آور جواب می دهد.
با هوس های غذایی چگونه برخورد کنیم؟
اگر شما جزء آن دسته از افراد باشید که برای خوردن شکلات مورد نظرتان، به سوپرمارکت ها و فروشگاه های متعدد سر بزنید، پس احتمالا اگر دستتان به شکلات مورد علاقه تان برسد، مقادیر زیادی از آن را به یک باره خواهید خورد. به عبارت دیگر در برابر وسوسه های حاصل از شیرینی و شکلات هیچ مقاومتی نخواهید کرد.
برای کنترل این هوس بیش از حد چه باید کرد؟
دو نظریه کاملا متناقض از طرف متخصصین در این باره به چشم می خورد:
* بعضی از متخصصین، ریشه کن کردن تمایلات غلط و هوس غذایی و غلبه بر آنها را شدیدا توصیه می کنند.
* برخی دیگر معتقدند، هوس یا اشتیاق شدید غذایی، یک مکانیسم کاملا طبیعی است و باید در برابر آن تسلیم شد، یعنی می توانید از خوراکی مورد علاقه تان، هر چقدر می خواهید بخورید.
برای هر دو نظریه ی مذکور، شواهد و مدارکی وجود دارد، مثلا تحقیقات بر روی حیوانات نشان داد که مقاومت در برابر هوس غذایی و نخوردن خوراکی های شیرین، توانست تمایلات غذایی حیوانات را اصلاح کند و آنها به تدریج از غذاهای جدید نیز لذت بردند و حتی در کمتر از یک ماه تمایل بیشتری نسبت به رژیم غذایی جدید (رژیم بدون شکر و شیرینی) نشان دادند.
ولی برخی مطالعات دیگر چنین اظهار می کنند که ما به راحتی نمی توانیم یک تمایل غذایی را متوقف و آن را با یک اشتیاق مناسب تر جایگزین کنیم، مثلا مطالعات دیگری بر روی حیوانات نشان داد، هنگامی که برای مدتی به موش ها غذاهای چرب و خوشمزه داده شد و پس از مدتی قطع شد و خوراکی های دیگر ارائه شد، موش ها نیز تسلیم شدند و از همان غذاهای کم چرب استفاده نمودند. اما وقتی بعدها ، پژوهشگران همان غذاهای چرب را در قفس موش ها انداختند ، موش ها بسیار مشتاقانه آنها را خوردند و منتظر مقادیر بیشتری از آن غذا بودند. به نظر می رسد یک بار مزه مزه کردن غذای چرب و خوشمزه، گرایشی را در مغز موش ها برای دریافت مقادیر بیشتر ایجاد نموده بود. بخشی از این گرایش به علت ترشح هورمون دوپامین است. دوپامین یک ماده شیمیایی مترشحه از مغز است که مسئول هر دو مورد: اشتیاق غذایی و اعتیاد به کربوهیدرات (مثل شیرینی ها) می باشد.
بر این اساس چنین نتیجه گیری می شود که وقتی برای اولین بار، غذای لذت بخشی را می خورید، مغزتان هورمون دوپامین را ترشح می کند که باعث می شود مقدار بیشتری از آن غذا را بطلبید. اگر مصرف خوراکی لذت بخشی، هورمون دوپامین خونتان را بالا ببرد، بعدها با احساس طعم و یا بوی آن خوراکی ، مجددا آن را خواهید خواست.
به عبارت دیگر باید گفت مکانیسم تنظیم اشتها بسیار پیچیده است که این موضوع در انسان به دلیل تاثیرات فراوان محیطی و نیز تداخلات روانی و تغذیه ای (که به دلیل استرس های روزمره وجود دارد) رسیدن به یک نتیجه قطعی را سخت تر می نماید. ولی باید اذعان داشت که این تنها یک پدیده فیزیولوژیک صرف نمی باشد، بلکه این هوس و اشتیاق، گاهی به اعتیاد و وابستگی شدید تبدیل می شود که کنترل آن برای شما به مراتب سخت تر خواهد بود. لذا اینکه شما از کدام دسته نصایح متخصصین باید پیروی کنید و راه حل نهایی شما چیست، کاملا بستگی به خصوصیات غذایی شما دارد:
– اینکه تا چه حد می توانید موقعیت های حساس را تشخیص دهید و اجازه ندهید وسوسه های های غذایی شما را از هدف کاهش وزن و حفظ وزن متعادل منحرف کنند؟
– آیا از آن دسته افراد هستید که می توانید با مصرف مقدار کمی از خوراکی دلخواهتان، ارضا شوید و هوس خود را کنترل کنید؟ و یا از آن دسته افرادی هستید که حتی با یک مزه مزه کردن غذای مورد علاقه، رژیم غذایی تان خراب می گردد و دیگر نمی توانید خوردن خود را کنترل کنید؟
در رژیم های غذایی جدید، حذف کامل یک ماده غذایی برای طولانی مدت توصیه نمی گردد. در مراحل اولیه، به دلیل وابستگی شدید افراد چاق به مواد غذایی وسوسه انگیز، به نوعی مراحل حذف این عادات مورد هدف خواهد بود، ولی پس از آن که متخصصین تغذیه احساس نمایند که فرد اگرچه از خوردن این مواد غذایی لذت می برد، ولی بر میزان مصرف آن کنترل دارد آن موقع در سبد غذایی شان قرار خواهد داد.