همه خانم های باردار امیدوارند که زایمانی کوتاه و بدون عوارض داشته باشند، انقباضات قابل کنترل، مقداری فشار و سپس یک نوزاد زیبا . ولی همیشه این اتفاق به این شکل نمی افتد.
این روزها، تقریبا 30% زایمان ها در ایالات متحده به روش سزارین انجام می شود. در واقع، نگرانی ها و گفتگوهای بسیاری بین متخصصین پیرامون افزایش تعداد عمل سزارین وجود دارد. سوال این است که چه تعداد از این جراحی ها واقعا ضروری است. ادارات فدرال هدفی را مبنی بر کاهش میزان سزارین به 15% در سال 2010 تنظیم کردند. هنوز بسیاری از سزارین ها اجتناب ناپذیر و قابل توجیه اند. حتی اگر شما یک زایمان سنتی از طریق لوله رحمی را در نظر داشته باشید، شاید همه چیز طبق برنامه پیش نرود و لذا دانستن درباره اینکه سزارین چرا و چگونه انجام می شود، بسیار کمک کننده است.
سزارین چیست؟
سزارین عمل جراحی برای خارج کردن نوزاد است که در این روش برشی در دیواره شکم و رحم مادر ایجاد می شود. اگر به امنیت این دو روش به طور کلی توجه کنیم، ریسک سزارین بیشتر از تولد از طریق لوله رحمی است. احتمال عفونت و یا خونریزی شدید در تولد از راه لوله رحمی بسیار کمتر از سزارین است. به علاوه اینکه در زایمان طبیعی شما زودتر به خانه برگشته و بهبودی پس از زایمان مادر سریعتر خواهد بود.
در صورت امکان پذیر بودن زایمان طبیعی، سزارین ارزشمند نیست. ولی به هر حال این جراحی مرسوم برای زنانی که در معرض خطر عوارض زایمان هستند کمک کننده است و همچنین می تواند جان مادر و نوزاد را در شرایط اضطراری نجات دهد.
چه کسی این جراحی را انجام می دهد؟
سزارین توسط متخصص زنان و زایمان (پزشکی که مسئول مراقبت از سلامت زنان باردار قبل از زایمان، در حین زایمان و پس از آن است) و برخی پزشکان خانواده انجام می شود. بیشتر خانم ها ماما را برای وضع حمل انتخاب میکنند، متخصصین مامایی در هر درجه تحصیلی نمی توانند عمل سزارین را انجام دهند.
چرا این جراحی لازم است؟
اگر پزشک تشخیص دهد که بعضی عوامل باعث میشود تا زایمان طبیعی برای فرد خطرناک باشد، جراحی سزارین را برای او تجویز می شود. این به آن معنی است که بعضی از خانم ها می دانند که به صورت سزارین وضع حمل خواهند نمود و می توانند برای روز تولد نوزاد خود برنامه ریزی داشته باشند. این موضوع به آنها کمک می کند که بتوانند خود را از نظر احساسی و روحی برای تولد نوزاد آماده کنند و همچنین احساس ناامیدی از عدم توانایی تجربه زایمان طبیعی را در بعضی مادرها کاهش دهد.
چه چیزی تعیین کننده آن است که خانمی نیاز به سزارین دارد؟
پزشک ممکن است این جراحی را لازم بداند اگر:
- پا و یا باسن جنین جلوتر قرار داشته باشد یا جنین در رحم چرخیده و از کنار قرار گرفته باشد (البته این امکان وجود دارد که بعضی نوزادان دقیقا قبل از شروع زایمان چرخانیده شوند و یا با استفاده از فورسپس و بیهوشی موضعی زایمان از طریق لوله رحمی انجام شود)
- کودک دچار برخی نقص و ناهنجاری های جنینی باشد (مثل نقص لوله عصبی)
- مشکلی از نظر جفت مادر وجود داشته باشد، مانند ایجاد جفت پرویا (وقتی جفت در داخل رحم خیلی پایین قرار گرفته و دهانه رحم را پوشانده باشد)
- مادر در شرایط نامطلوبی از نظر سلامتی قرار گرفته باشد و زایمان طبیعی برای او و نوزادش خطرناک باشد (مانند ایدز و یا عفونت ویروسی مثل تبخال تناسلی)
- حاملگی چند قلو
- مادر اخیرا جراحی در رحم و یا سزارین داشته باشد (البته بسیاری از زنان می توانند بعد از انجام سزارین زایمان طبیعی داشته باشند که VBAC نامیده میشود )
وقتی مادر یا جنین در طی بارداری یا زمان زایمان دچار برخی مشکلات شوند، سزارین به صورت غیرمنتظره و اضطراری انجام می شود. سزارین اضطراری زمانی لازم می شود که:
- زایمان متوقف شود و یا مراحل آن به خوبی پیش نرود (و دارو کمک کننده نباشد)
- جفت زودتر از موعد از رحم جدا شود (افتادن ناگهانی جفت)
- شانه نوزاد به کانال تولد چسبیده باشد.
- بند ناف بپیچد (که ممکن است به اکسیژن رسانی جنین تاثیر بگذارد) یا زودتر از نوزاد به داخل کانال تولد وارد شود (چسبندگی بند ناف).
- استرس جنینی (fetal distress) شامل افت تعداد ضربان قلب ، و یا ضربان خیلی سریع یا خیلی کند.
- سر و یا تمام بدن جنین بسیار بزرگ باشد طوری که نتواند از کانال تولد عبور کند (هر چند این حالت بسیار نادر است).
بارداری در هر خانمی متفاوت از دیگرخانم ها است. اگر پزشکتان سزارین را دروضعیت غیر اضطراری پیشنهاد کرد شما می توانید در مورد گزینه دیگر از ایشان سوال کنید. در آخر شما در اکثر مواقع باید به قضاوت پزشک خود اعتماد کنید.
روش جراحی
فکر انجام جراحی هر خانمی را ممکن است دچار استرس کند. در اینجا نگاهی کوتاه به چگونگی عمل سزارین خواهیم داشت: در تمام طول زایمان رئیس گروه جراحی ملبس به ماسک و لباس مناسب در کنار شما خواهد بود (همسر شما مجاز به ایستادن در کنار شما در طی سزارین اورژانسی نخواهد بود). قبل از شروع جراحی ، متخصص بیهوشی درباره چگونگی انجام بیهوشی با شما صحبت خواهد کرد.
برای کسب آمادگی جهت زایمان، احتمالا مواردی به شرح را خواهید داشت:
- مونیتورهای متفاوت برای ملاحظه تعداد ضربان قلب، تعداد تنفس و میزان فشارخون.
- دهان و بینی شما با ماسک اکسیژن پوشیده شده است و یا یک لوله باریک در داخل مجاری بینی شما برای اکسیژن رسانی قرار داده شده است.
- یک کاتتر (لوله ای بسیار باریک)، از مجاری دفع ادرار به داخل کیسه صفرا وارد شده است (ممکن است احساس ناراحتی داشته باشید ولی دردناک نیست).
- تزریق سرم وریدی در ناحیه بازو و یا دست شما.
- شکم شما شسته شده و هر مویی پایین تر از ناف تا ناحیه استخوان زهار تراشیده میشود.
پس از دریافت داروی بیهوشی، پزشک برشی در ناحیه شکم ایجاد می کند. به صورت عمودی (از پایین ناف تا خط روییدن موهای زهار و یا افقی (2/5 تا 5 سانتی متر بالاتر از خط رویش موهای زهار) که گاهی برش بیکینی نامیده می شود.
سپس پزشک به آرامی ماهیچه شکم را از دو طرف از هم دور می کند تا به رحم دسترسی یابد، او برشی دیگر روی رحم ایجاد می کند. این برش نیز می تواند عمودی و یا افقی باشد. معمولا بیشتر از برش های افقی استفاده می شود که عرضی نیز نامیده می شوند. این برش ها بهتر ترمیم می یابند و احتمال زایمان طبیعی برای فرزند بعدی را افزایش می دهد.
زمانی که برش رحم انجام شد، نوزاد به آرامی بیرون کشیده می شود . پزشک در دهان و بینی نوزاد ساکشن انجام می دهد و سپس بند ناف را گره زده و بقیه آن را می برد. درست مثل زایمان طبیعی باید بتوانید فرزند خود را پس از زایمان ببینید. سپس نوزاد به مدت چند دقیقه برای مراقبت به پرستار و متخصص کودکان و یا دیگر متخصصین سپرده میشود (اگر نگرانی هایی در مورد سلامت نوزاد وجود داشته باشد زمان مراقبت های ویژه او طولانی تر خواهد بود).
سپس متخصص زنان و زایمان جفت را از رحم جدا می کند و رحم را با بخیه های قابل انحلال (بخیه جذب شونده) می بندد.
بعد از آن برش شکم توسط بخیه و یا نخ و سوزن جراحی دوخته می شود که چند روز بعد بدون هیچ دردی نخ را از بدن جدا می کنند اگر حال نوزاد خوب و طبیعی باشد، شما به تنهایی و یا با کمک پرستار می توانید او را در کنار خود در آغوش داشته باشید (به هر حال نگه داشتن نوزاد فشار بسیار زیادی به شکم شما وارد می کند).
شما ممکن است چه چیزی را احساس کنید
شما در طی سزارین هیچ دردی احساس نمی کنید و فقط ممکن است احساسی شبیه کشیده شدن و فشار را تجربه کنید. در سزارین هایی که از قبل برنامه ریزی شده است متخصص بیهوشی به شما حق انتخاب می دهد که به صورت کاملا بیهوش (شبیه خواب) باشید که در این روش از داروهای بیهوشی عمومی استفاده می شود و یا بیدار باشید که در این روش با استفاده از داروهای بی حسی موضعی از ناحیه کمر به پایین کرخ و بی حس خواهید بود (از طریق بلوک کردن مسیرسیگنالهای نخاع و یا اپیدورال).
بسیاری مادران مایل هستند که در هنگام به دنیا آمدن نوزاد بیدار باشند تا بتوانند او را ببینند و صدایش را بشنوند. یک پرده روی شکم شما در طی زایمان قرار خواهد گرفت که مانع دید شماست ولی شما می توانید زمانی که نوزاد به دنیا آمد نگاه کوتاهی به او داشته باشید.
در هر حال خانم هایی که نیار به سزارین اورژانسی پیدا می کنند، گاهی ممکن است نیاز به بیهوشی عمومی داشته باشند. لذا در طول وضع حمل بیهوش خواهند بود و هیچ چیزی را به یاد نمی آورند و دردی را احساس نمی کنند.
عوامل خطر
این روزها به طور کلی سزارین برای کودک و مادر بی خطر است. ولی به هر حال هر عمل جراحی ریسک هایی را به همراه دارد. خطرهایی که ممکن است در جراحی سزارین پیش بیایند عبارتند از:
- افزایش خون ریزی (به ندرت تزریق خون ضروری می شود)
- عفونت (معمولا برای پیش گیری به خانم ها آنتی بیوتیک داده می شود)
- حساسیت و عکس العمل بدن به دارو ها
- منعقد شدن خون
- مرگ (به ندرت اتفاق می افتد)
- وارد شدن جراحت به نوزاد
بعضی داروهای بی حسی موضعی که در طی زایمان استفاده میشود به نوزاد نیز انتقال می یابند. ولی مقدار دریافت دارو توسط نوزاد بسیار کمتر از زمانی است که بیهوشی عمومی برای فرد انجام می شود (به همان اندازه مادر نیز بر نوزاد تاثیر گذار است). گاهی اوقات نوزادانی که با سزارین به دنیا می آیند مشکل تنفسی خواهند داشت (افزایش ناپایدار تعداد تنفس نوزاد) از زمان تولد تا زمانی که مایعات از ریه نوزاد خارج شود. این موضوع معمولا خود به خود در طی روز اول و دوم زندگی نوزاد بهبود می یابد.
انجام جراحی سزارین ممکن است در بارداری و یا زایمان بعدی تاثیر گذار بوده و یا هیچ تاثیری نداشته باشد. بسیاری خانم ها می توانند حتی پس از سزارین،زایمان طبیعی بی خطر و موفقی داشته باشند ولی در بعضی موارد، برای زایمان بعدی نیز عمل سزارین ضروری است به خصوص در مواردی که برش روی رحم به صورت افقی انجام شده باشد. همچنین احتمال مشکل دار بودن جفت در حاملگی بعدی را نیز افزایش می دهد.
در زمانیکه سزارین به صورت اورژانسی انجام می شود، مزایای سزارین بسیار بیشتر از خطرات احتمالی است. زیرا سزارین می تواند جان شما و یا نوزادتان را نجات دهد.
بهبودی پس از جراحی
همانند دیگر جراحی ها، معمولا پس از سزارین نیز درجاتی از درد و ناراحتی وجود دارد . طول دوره بهبودی پس از زایمان نیز در مورد سزارین بیشتر از زایمان طبیعی است. خانم هایی که سزارین داشته اند معمولا 3 تا 4 روز در بیمارستان خواهند بود و نیاز دارند که حداقل تا یک روز پس از زایمان در تخت خود استراحت کنند.
درست بعد از آن، ممکن است احساس خارش، درد ناشی از زخم و ناخوشی در ناحیه شکم داشته باشید که همه آنها واکنش های نرمال بدن به جراحی و بی حسی است.
اگر شما برای سزارین اورژانسی نیاز به بیهوشی عمومی داشته ای ، ممکن است پس از آن احساس بی حالی، گیجی، ضعف و لرز، ترس، هراس و حتی ناراحتی را تجربه کنید. پزشک شما میتواند برای رهایی از درد و عوارض ناراحت کننده، دارو تجویز کند.
برای چند روز و یا حتی چند هفته اول ممکن است علایمی به شرح زیر را در خود مشاهده نمایید:
- احساس خستگی
- احساس درد و ناراحتی در اطراف ناحیه بریده شده داشته باشید (پزشک ممکن است برای شما دارو تجویز کند و در صورتی که شما به نوزاد شیر می دهید، داروهای مسکن معمولی را به شما پیشنهاد کند)
- دچار یبوست و تجمع گاز در روده باشید.
- راه رفتن و انجام کارها و حمل کردن نوزاد برای شما بسیار سخت باشد.
بعد از 6 تا 8 هفته، رحم معمولا بهبود یافته و شما می توانید به زندگی همیشگی خود بازگردید. در طی این مدت شما باید از رانندگی و یا بلند کردن اجسام سنگین پرهیز کنید و به این طریق هیچ فشار غیرضروری به ناحیه بریده شده وارد نمی کنید. همانند زایمان طبیعی، باید تا 6 هفته پس از زایمان از داشتن روابط جنسی خود داری کنید تا زمانی که پزشک آن را برای شما بلامانع بداند.
پیاده روی منظم ممکن است به رهایی از درد و ناراحتی پس از سزارین کمک کند. همچنین برای جلوگیری از لخته شدن خون و یا داشتن جریان خون صحیح کمک کننده است. ولی به خود فشار نیاورید و به خصوص برای بالا و پایین رفتن از پله ها از کسی کمک بگیرید. از دوستان، فامیل و یا همسایگان بخواهید که تا مدتی در تهیه غذا و انجام کارهای منزل به شما کمک کنند. به خصوص اگر فرزند دیگری نیز دارید.
شیردهی نیز در اوایل ممکن است کمی دردناک باشد. برای شیردادن به پهلو بخوابید و یا از یک دسته که می تواند فشار را از شکم شما کمتر کند، استفاده کنید.
زخم به جا مانده از برش سزارین به مرور زمان کم رنگ تر می شود. زخم ها شروع به کاهش اندازه کرده و چند هفته یا چند ماه پس از زایمان رنگ طبیعی پوست را به خود می گیرند. و چون دربیشتر سزارین ها، بریدگی ها در ناحیه بیکینی انجام می شود، ناحیه بریده شده دیده نمی شود.
در شرایط زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب
- علائم وجود عفونت در ناحیه بریدگی (تورم، قرمزی، گرم شدن و چرک)
- درد در ناحیه بریدگی که ناگهان اتفاق می افتد و یا بدتر از قبل می شود.
- خارج شدن بوی بد از واژن
- خونریزی زیاد از واژن
- درد در پاها
- تنفس سخت یا درد در قفسه سینه
- احساس افسردگی
اگر به انجام زایمان طبیعی امیدوار بودید ولی در آخر زایمان به صورت سزارین انجام شده باشد، ممکن است از نظر عاطفی کمی احساس افسردگی داشته باشید. با وجود اینکه انجام نشدن روش سنتی کمی دلسرد کننده است ولی سزارین تولد نوزاد شما را کم اهمیت تر و یا تلاش شما را بی ارزش نمی کند. به هر حال شما برای به دنیا آوردن کودک، یک جراحی سخت را گذرانده اید! این ممکن است تجربه زایمانی که شما انتظار داشتید نباشد ولی نهایتا توانستید کوچولویی که در تمام این مدت محافظت کرده و تغذیه نموده اید را ببینید!