اغلب مواد غذایی مصرفی در هنگام هضم مستقیماً به گلوکز تبدیل شده و توسط بدن به عنوان منبع انرژی مصرف می شوند. هورمون انسولین که از غده پانکراس ترشح می شود در ورود گلوکز به سلول های بدن نقش دارد. تولید ناکافی انسولین توسط این غده یا عدم توانایی بدن در استفاده موثر از انسولین سبب بروز بیماری دیابت می شود.
بیماری دیابت به دو صورت دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 وجود دارد. در دیابت نوع 1 که معمولاً در کودکان و افراد جوان مشاهده می شود بدن قادر به تولید انسولین نیست. دیابت نوع 2 نسبت به دیابت نوع 1 شایع تر است. در این نوع دیابت بدن قادر به استفاده از انسولین نیست. این حالت مقاومت به انسولین نامیده می شود.
در حال حاضر هیچ درمانی برای دیابت وجود ندارد. بنابراین تشخیص زودهنگام و کنترل سریع بیماری می تواند از ابتلای فرد به عوارضی مانند نابینایی، نارسایی کلیوی، نارسایی قلبی و سکته جلوگیری کند.
تست تحمل گلوکز
در افراد سالم بعد از مصرف یک وعده غذایی میزان قند (گلوکز) خون افزایش یافته و بعد از اینکه قند توسط بدن مورد استفاده قرار گرفت یا ذخیره شد به حالت طبیعی بازمی گردد. تست تحمل گلوکز به منظور ارزیابی پاسخ بدن به قند مورد استفاده قرار می گیرد. در این تست میزان قند خون قبل و بعد از مصرف یک نوشیدنی شیرین مقایسه می شود.
قبل از این آزمایش لازم است شخص به مدت 12-8 ساعت ناشتا باشد. ابتدا یک نمونه خون به صورت ناشتا از فرد گرفته می شود. سپس فرد یک نوشیدنی شیرین حاوی مقدار مشخص قند (گلوکز) و آب می نوشد. سپس به مدت 2 ساعت هر 30 تا 60 دقیقه نمونه خون از شخص گرفته می شود. در نمونه خونی که 2 ساعت پس از مصرف نوشیدنی شیرین گرفته می شود قند خون <mg/dl140 طبیعی، mg/dl 199-140 اختلال تحمل گلوکز یا پیش دیابت و < mg/dl 199 دیابت تفسیر می شود.
اگر نتیجه نشان دهنده وجود دیابت باشد معمولاً برای تائید، آزمایش در روز دیگری تکرار می شود یا سایر آزمایشات خونی انجام می شود.
آزمایش دیابت در زنان باردار
زنان بارداری که قبل از بارداری به دیابت مبتلا نبوده اند اما در طول بارداری قند خونشان افزایش یافته به نوعی از دیابت به نام دیابت بارداری مبتلا هستند.
دیابت بارداری زمانی رخ می دهد که بدن قادر به تولید انسولین مورد نیاز در دوران حاملگی نیست. علت دقیق بروز دیابت بارداری مشخص نیست اما تصور می شود با رشد کودک در ارتباط باشد. عدم کنترل موفق دیابت بارداری می تواند سبب افزایش میزان قند خون در کودک شود.
تمامی زنان باردار باید بین هفته 24 تا 28 بارداری از نظر ابتلا به دیابت بارداری ارزیابی شوند. بااین حال، زنانی که احتمال ابتلا به دیابت در آن ها بیشتر است باید پیش از این تاریخ بررسی گردند. زنان با سابقه دیابت بارداری در بارداری های قبلی یا سابقه خانوادگی دیابت، زنان چاق و زنان مبتلا به بیماری هایی که با بروز دیابت در ارتباط هستند در این گروه قرار می گیرند.
حداقل 3 روز قبل از انجام آزمایش زنان باید روزانه حداقل 150 گرم کربوهیدرات دریافت کنند. 14 ساعت قبل از آزمایش نیز باید ناشتا باشند. ابتدا به منظور بررسی قند خون ناشتا نمونه خون در حالت ناشتا از فرد گرفته می شود. سپس نوشیدنی حاوی 75 گرم گلوکز داده شده و میزان قند خون 1 و 2 ساعت بعد اندازه گیری می شود. بر طبق دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت (WHO) وجود یکی از نتایج ذیل نشان دهنده ابتلا به دیابت بارداری است:
قند خون ناشتا: ≥ mg/dl 92
قند خون 1 ساعته: ≥ mg/dl 180
قند خون 2 ساعته: ≥ mg/dl 153
سایر آزمایشات تشخیص دیابت
علاوه بر تست تحمل گلوکز، روش های آزمایشگاهی سریع تری نیز در تشخیص افراد مبتلا به دیابت کاربرد دارند که عبارتند از:
• هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1C): این آزمایش به منظور اندازه گیری میانگین قند خون طی 3-2 ماه گذشته کاربرد دارد. در این آزمایش میزان قند متصل به هموگلوبین اندازه گیری می شود. هموگلوبین پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون است که اکسیژن را حمل می کند. برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن یا مصرف نوشدنی حاوی قند نمی باشد.
• قند خون ناشتا: در این آزمایش میزان قند خون فرد بعد از حداقل 8 ساعت ناشتا بودن اندازه گیری می شود.
• قند خون تصادفی: در این آزمایش که معمولاً در افراد مبتلا به علائم شدید و جدی دیابت انجام می شود، قند خون در هر زمانی از شبانه روز و بدون توجه به ناشتا بودن یا نبودن فرد اندازه گیری می شود.