سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) شایع ترین اختلال سیستم غدد درون ریز در میان زنانی است که در سنین باروری قرار دارند. اختلال قاعدگی، موی زائد، آکنه و چاقی در زنان مبتلا به PCOS شایع است. اگرچه علت بروز این بیماری به طور دقیق مشخص نیست، تشخیص و درمان به موقع بیماری و کاهش وزن می تواند سبب کاهش خطر بروز عوارض درازمدت مانند دیابت نوع 2 و بیماری قلبی شود.
زنان مبتلا به PCOS اغلب به اضافه وزن یا چاقی مبتلا بوده و دارای سطوح بالاتر هورمون های مردانه و حساسیت به انسولین کمتر یا مقاومت به انسولین هستند. PCOS توانایی بدن برای استفاده از هورمون انسولین را کاهش می دهد. انسولین هورمونی است که به طور طبیعی به تولید انرژی از قند و نشاسته مواد غذایی کمک می کند. این شرایط که مقاومت به انسولین نامیده می شود می تواند سبب افزایش میزان انسولین و قند در خون شود.
افزایش میزان انسولین سبب افزایش تولید هورمون های مردانه یا آندروژن ها می شود. سطوح بالای آندروژن منجر به بروز علائمی مانند افزایش موهای زائد، آکنه، اختلالات قاعدگی و افزایش وزن می گردد. ازآنجاکه افزایش وزن ایجاد شده در این بیماران توسط هورمون های مردانه ایجاد شده، چاقی زنان مبتلا به PCOS معمولاً از نوع چاقی شکمی بوده و از نوع چاقی سیبی شکل است.
تجمع چربی در ناحیه شکم خطرناک ترین نوع چاقی است. زیرا با افزایش خطر بیماری های قلبی و سایر بیماری های مزمن مرتبط است. از طرفی اعتقاد بر این است که افزایش وزن می تواند با بروز علائم PCOS مانند اختلالات قاعدگی و آکنه مرتبط باشد.
درمان چاقی در PCOS
در بیماران مبتلا به PCOS تنها کاهش 10 درصد وزن بدن می تواند اختلالات قاعدگی و برخی دیگر از علائم بیماری را برطرف نماید. کاهش وزن با بهبود حساسیت به انسولین خطر بروز دیابت، بیماری قلبی و سایر عوارض PCOS را کاهش می دهد.
داروهایی که اغلب برای درمان PCOS مورد استفاده قرار می گیرند شامل داروهای ضد بارداری و داروهای ضد آندروژن است. داروهایی همچون متفورمین نیز می توانند به منظور کمک به کاهش وزن بیماران مورد استفاده قرار گیرند. متفورمین یا گلوکوفاژ داروی مورد استفاده برای بیماران مبتلا به دیابت است که نه تنها به بدن در استفاده موثر از انسولین کمک می کند، بلکه تولید تستوسترون را کاهش می دهد.
در کنار دارودرمانی تغییر سبک زندگی نیز به منظور کاهش وزن در این بیماران الزامی است:
• رژیم غذایی بیماران مبتلا به PCOS باید حاوی مقادیر زیاد فیبر و مقادیر کم قند باشد. بدین منظور این بیماران باید روزانه از مقادیر کافی میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار استفاده کرده و از مصرف مواد غذایی پرچرب و فرآوری شده خودداری نمایند تا میزان قند خونشان در محدوده طبیعی حفظ شود.
• افزایش تعداد وعده های غذایی و داشتن 4 تا 6 وعده غذایی کوچک در طول روز به این بیماران در کنترل قند خون کمک خواهد نمود.
• ورزش به مدت حداقل 30 دقیقه در روز می تواند به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش وزن منجر شود.
• نمایه گلیسمی (GI) سرعت افزایش قند خون به دنبال مصرف مواد غذایی را نشان می دهد. مواد غذایی با GI پایین به آرامی میزان قند خون را افزایش می دهند. این نوع غذاها به تعادل سطوح انسولین و کاهش علائم PCOS کمک می کنند. مطالعات نشان داده پیروی از رژیم غذایی با GI پایین در یک برنامه کاهش وزن منجر به تنظیم قاعدگی خواهد شد.
• چربی های غیراشباع در کنترل علائم PCOS نقش دارند. چربی های غیراشباع به تعادل هورمون ها، کنترل وزن و باروری کمک کرده و در ماهی، روغن زیتون و بسیاری از روغن های مایع گیاهی یافت می شوند.
• کمبود منیزیم با افزایش خطر مقاومت به انسولین مرتبط است. منیزیم در سبزیجات برگ سبز تیره و آجیل ها یافت می شود.