شما پدر و مادر عزیز حتماً در مورد نیاز کودکان به آهن بسیار شنیده اید. در ایران بیشتر متخصصان اطفال از ماههای اول زندگی نوزاد، برای کودک قطره آهن تجویز میکنند. نیاز کودکان به آهن در سنین مختلف متفاوت است. در ابتدا بهتر است به طور اختصار در مورد اینکه آهن چیست توضیحاتی داده شود.
هموگلوبین بخش حمل کننده اکسیژن در گلبول های قرمز است. گلبول های قرمز برای رساندن اکسیژن به تمام سلولها در بدن گردش می کنند. آهن ماده مغذی است که برای ساخت هموگلوبین ضروری می باشد. عدم وجود آهن کافی باعث میشود، بدن قادر به سنتز کافی گلبول های قرمز نباشد و بافتها و ارگان ها اکسیژنی که نیاز دارند را دریافت نکنند. بنابراین مهم است که کودکان و نوجوانان مقدار کافی آهن در رژیم روزانه دریافت کنند.
کودکان چه مقدار آهن نیاز دارند؟
همان طور که قبلاً گفتیم کودکان در سنین و مراحل مختلف رشد میزان متفاوتی آهن نیاز دارند. در اینجا مقادیری که باید در حین رشد دریافت کنند آورده شده است:
- شیرخوارانی که از شیر مادر استفاده می کنند تا 6 ماهگی، آهن کافی را از شیر مادرانشان دریافت می کنند. نوزادانی که از شیر خشک استفاده می کنند، باید شیر خشک غنی شده با آهن دریافت کنند.
- شیرخواران 7 الی 12 ماهه روزانه 11 میلی گرم آهن نیاز دارند. بچه های کوچکتر از یکسال باید غلات غنی شده با آهن علاوه بر شیر مادر یا شیر خشک غنی شده با آهن دریافت کنند.
- کودکان 1 الی 12 ساله، 10-7 میلی گرم آهن در روز نیاز دارند.
- پسران جوان باید mg11 و دختران جوان mg15 آهن در روز دریافت کنند. دوره بلوغ زمان رشد سریع می باشد و دختران نوجوان برای جایگزینی آهن از دست رفته در هنگام قاعدگی به آهن اضافی احتیاج دارند.
- ورزشکاران جوانی که مرتباً مشغول تمرینات شدید می باشند آهن بیشتری مصرف می کنند و ممکن است نیاز به آهن اضافی در رژیم غذایی خود داشته باشند.
کمبود آهن چیست و چه علائمی دارد؟
کمبود آهن (زمانی که منابع ذخیره آهن در بدن شروع به تخلیه شدن می کنند) می تواند مشکل برخی کودکان بویژه کودکان نوپا و نوجوانان باشد. این مشکل خصوصاً مشکل دخترانی است که دوره های قاعدگی خیلی سخت دارند. در حقیقت، بسیاری از دختران نوجوان، حتی اگر دوره قاعدگی معمولی داشته باشند، در صورتیکه رژیم شان حاوی میزان کافی آهن نباشد، در معرض خطر کمبود آهن می باشند. ورزشکاران نوجوان آهن را حین عرق ریختن و هنگام تمرینات شدید از دست می دهند.
بعد از 12 ماهگی، کودکان نوپا در معرض خطر کمبود آهن هستند، زیرا شیرخشک غنی شده با آهن نمی خورند و ممکن است غلات غنی شده با آهن شیرخواران یا غذاهای حاوی آهن کافی به منظور جبران این تفاوت آهن نیز دریافت نکنند.
هم چنین نوشیدن مقدار زیاد شیر گاو (بیشتر از 710 میلی لیتر در روز) میتواند کودکان نوپا را در معرض خطر بروز کمبود آهن قرار دهد، زیرا:
- شیر گاو مقدار آهن کمی دارد.
- کودکان بویژه کودکان نوپا که مقدار زیادی شیر گاو می نوشند ممکن است کمتر گرسنه شده و کمتر مایل به مصرف غذاهای غنی از آهن باشند.
- شیر جذب آهن را کاهش میدهد و هم چنین می تواند با تحریک سطح روده باعث خونریزی خفیف و از دست دادن آهن در مدفوع گردد.
کمبود آهن میتواند بر رشد اثر بگذارد و منجر به اختلالات یادگیری و رفتاری شود و هم چنین به سمت کم خونی فقر آهن (کاهش تعداد گلبول های قرمز در بدن) پیشرفت کند.
بسیاری از مردم مبتلا به کم خونی فقر آهن علائمی نشان نمی دهند، زیرا ذخیره آهن بدن به کندی تخلیه می شود. با پیشرفت کم خونی، ممکن است برخی از این علائم ظاهر شوند:
- ضعف و خستگی
- رنگ پریدگی پوست و غشاهای موکوسی
- ضربان قلب بالا یا یک صدای جدید در قلب (که بوسیله پزشک با معاینه تشخیص داده می شود)
- تحریک پذیری
- کاهش اشتها
- گیجی یا احساس گیج بودن
اگر کودک شما هریک از این علائم را دارد، با پزشک صحبت کنید که یک آزمایش خون به منظور تشخیص کم خونی فقر آهن انجام داده و احتمالاً مکمل های آهن را تجویز کند. با این حال، به علت اینکه دریافت زیادی آهن می تواند باعث مشکلاتی شود، شما هرگز نباید قبل از مشورت با پزشک به کودک خود مکمل های آهن بدهید.
منابع آهن در رژیم روزانه
آهن منابع گوشتی، جذب راحت تری نسبت به غذاهای گیاهی دارد. در زیر لیستی از غذاهای غنی از آهن آورده شده است:
- گوشت قرمز
- گوشت پرندگان
- ماهی تن
- سالمون
- تخم مرغ
- حبوبا ت غنی
- لوبیا و نخود خشک شده
- میوه خشک
- سبزیجات برگ سبز
- غلات صبحانه غنی شده با آهن
در اینجا روش های دیگری است که می توانید مطمئن شوید کودکان آهن کافی دریافت می کنند:
- شیر دریافتی شان را به حدود 710-473 میلی لیتر در روز محدود کنید.
- دادن غلات غنی شده با آهن را تا 24-18 ماهگی کودکان ادامه دهید.
- غذاهای غنی از آهن را همراه غذاهای حاوی ویتامین c مثل گوجه فرنگی، بروکلی، پرتقال، توت فرنگی، که جذب آهن را بهبود می بخشند، سرو کنید.
- از دادن چای و قهوه به کودک اجتناب کنید.
برای وعده های اصلی غذایی و میان وعده ها، غذاهای غنی از آهن یا غنی شده تهیه کرده و هر روز مقداری از آن استفاده کنید. و مطمئن شوید که به کودکان آموزش داده اید که آهن بخش مهمی از یک رژیم سالم است.